Stefan Aleksander Potocki

Ten artykuł dotyczy wojewody bełskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Stefan Aleksander Potocki
Herb
Pilawa
Rodzina

Potoccy herbu Pilawa

Data urodzenia

ok. 1662

Data i miejsce śmierci

1726 lub 1 sierpnia 1727
Horodenka

Ojciec

Jan Potocki

Matka

Teresa Cetner

Żona

Anna Charleńska
Joanna Sieniawska

Dzieci

z Joanną Sieniawską:
Teofila
Magdalena
Teresa
Mikołaj Bazyli

Odznaczenia
Order Orła Białego
Multimedia w Wikimedia Commons

Stefan Aleksander Potocki, czasami Szczepan Potocki[1] herbu Pilawa (ur. ok. 1662, zm. 1726[2] lub 1 sierpnia 1727[3] w Horodence[4]) – wojewoda bełski w latach 1720–1726, strażnik wielki koronny w 1697 roku, łowczy wielki koronny w 1687 roku, starosta kaniowski, jabłonowski w 1705 roku, grodecki w 1713 roku, starosta trembowelski w latach 1709–1718[5]. Ojciec Mikołaja Bazylego Potockiego.

Wywód genealogiczny

4. Stefan Potocki      
    2. Jan Potocki
5. Maria Mohylanka        
      1. Stefan Aleksander Potocki
6. Aleksander Cetner    
    3. Teresą Cetner    
7. Anna Zamoyska      
 

Życiorys

Małżonka Joanna z Sieniawskich

Rozpoczął karierę wojskową jako pułkownik wojsk koronnych. W 1688 został łowczym wielkim koronnym.

W 1694 pobił dotkliwie buzdyganem szwagra – wojewodę bracławskiego Jana Gnińskiego (syna podkanclerza Jana Krzysztofa Gnińskiego), za co król Jan III później przyjął przeprosiny. W lipcu tego samego roku zdecydowano o małżeństwie z Joanną Sieniawską, córką Mikołaja Hieronima Sieniawskiego, siostrą Adama M. Sieniawskiego. Ślub odbył się 2 stycznia 1695. Brat Аdam Sieniawski był przeciwko, podejrzewając, że Stefan Potocki zainteresowany jest jedynie sporym posagiem jego siostry. Zaraz po ślubie w lutym 1695 S. Potocki podążył pod Lwów, który oblegali Tatarzy. W epizodzie lwowskim został dotkliwie ranny w ramię. Zbierał informacje o wydarzeniach w Jassach, na Krymie i Budziaku.

Strażnik wielki koronny w latach 1692–1697[6]. Poseł sejmiku halickiego na sejm 1685 roku, sejm nadzwyczajny 1688/1689 roku[7]. Poseł sejmiku podolskiego na sejm konwokacyjny 1696 roku[8]. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[9]. W 1701 sejmik halicki powierzył mu mandat na Sejm. Poseł na sejm 1701 roku i sejm z limity 1701-1702 roku z ziemi halickiej[10]. 19 sierpnia 1703 S. Potocki wydał spis praw dla Cechu Szewskiego w Potoku Złotym. Dwa lata później, we wrześniu 1705 uniemożliwił wojskom carskim wkroczenie do twierdzy zamojskiej.

Był członkiem konfederacji sandomierskiej 1704 roku[11].

Fundator (wraz z żoną Joanną) klasztoru bazyliańskiego w Buczaczu[12]. W tym mieście na prawym brzegu Strypy wybudował pałac o smaku nowożytnym z dwoma oficynami[13][14].

Na początku XVIII w. sprowadził kilkadziesiąt rodzin Ormian do Horodenki, fundując im w 1707 r. kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny[15].

Od 1717 zaczął często chorować. W 1718 odznaczony Orderem Orła Białego[16]. Pełnił też urzędy: wojewody bełskiego od 1720. Był starostą trembowelskim i kaniowskim na terenie obecnej Ukrainy. Od marca 1726 był poważnie chory[2].

Według danych księdza Sadoka Barącza Stefan Aleksander Potocki zmarł wczesnym rankiem 1 sierpnia 1727, miał wtedy 65 lat[3]. Nieco później Jerzy Sewer Dunin-Borkowski powtórzył 1 sierpnia 1727 jako datę śmierci oraz dodał, że Potocki zmarł w Horodence[4]. Andrzej Link-Lenczowski twierdził, że S. A. Potocki umarł w 1726[17], datę tę powtórzył Tomasz Henryk Skrzypecki[2]. Ciało zmarłego zostało złożone bez pogrzebu[18] w krypcie rodzinnej Cetnerów w klasztorze oo. Dominikanów w Podkamieniu, wnętrzności zostały złożone w grobowcu św. Anny[3] w starej farze buczackiej[19].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Buczacz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 433., s. 434.
  2. ↑ a b c Skrzypecki, s. 74.
  3. ↑ a b c Sadok Barącz: Pamiątki buczackie, s. 54.
  4. ↑ a b Jerzy Hr. Dunin Borkowski: Almanach błękitny: genealogia żyjących rodów polskich. Lwów, s. 734.
  5. ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, Oprac. Henryk Gmiterek i Ryszard Szczygieł, Kórnik 1992, s. 256.
  6. ↑ Skrzypecki, s. 69.
  7. ↑ Robert Kołodziej, Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 629.
  8. ↑ Ewa Gąsior, Sejm konwokacyjny po śmierci Jana III Sobieskiego, Warszawa 2017, s. 93.
  9. ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
  10. ↑ Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 352.
  11. ↑ Actum In Castro Sandomiriensi Sabbatho Ante Festvm Sanctorum Viti et Modesti martyrum proximo, Anno Domini millesimo sptingentesimo quarto, [b.n.s.]
  12. ↑ Никола Андрусяк. Минуле Бучаччини, [w:] Бучач і Бучаччина. Історично-мемуарний збірник. Ню Йорк – Лондон – Париж – Сидней – Торонто: НТШ, Український архів, 1972, s. 41. (ukr.).
  13. ↑ Leon Potocki: Urywek ze wspomnień pierwszej mojej młodości. Poznań, 1876, s. 36.
  14. ↑ Jednak na s. 37 tej księgi Leon Potocki wskazuje, że był ten pałac na lewym brzegu Strypy.
  15. ↑ Elżbieta Łysakowska, Kościoły Archidiecezji Lwowskiej – HORODENKA [online], ordynariat.ormianie.pl [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  16. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 147.
  17. ↑ Andrzej Link-Lenczowski: Stefan Potocki h. Pilawa. T. XXVIII. Polski Słownik Biograficzny, 1984-1985. [dostęp 2020-12-31].
  18. ↑ Sadok Barącz: Dzieje klasztoru WW. OO.Dominikanów w Podkamieniu. Tarnopol: Drukiem Józefa Pawłowskiego 1870, s. 163.
  19. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu. w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1. Kraków: wyd. Secesja, 1993, 364 il., s. 26, seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. I. ISBN 83-85739-09-2.

Bibliografia

  • Sadok Barącz: Pamiątki buczackie, Lwów: Drukarnia «Gazety Narodowej» 1882, 168 s.
  • Andrzej Link-Lenczowski: Potocki Stefan h. Pilawa (zm. 1726). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII/1, zeszyt 116. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984, s. 177–180.
  • Tomasz Henryk Skrzypecki: Potok Złoty na tle historii polskich kresów południowo-wschodnich. Opole: Solpress, 2010, 256 s. ISBN 978-83-927244-4-5.

Linki zewnętrzne

Wojewodowie bełscy