PROFILPELAJAR.COM

Trembowla
Теребовля
	; Widok na zamek oraz Podzamcze w Trembowli
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	trembowelski
Prawa miejskie	1389
Powierzchnia	10,69 km²
Wysokość	270 m n.p.m.
Populacja (2017); • liczba ludności	; 13 595
Nr kierunkowy	+380-3548
Kod pocztowy	48100
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Trembowla
	Położenie na mapie Ukrainy Trembowla
	49°18′N 25°43′E/49,300000 25,716667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Trembowla (ukr. Теребовля, Terebowla) – miasto rejonowe na zachodniej Ukrainie w obwodzie tarnopolskim, nad rzeką Gniezna, dopływem Seretu.

Miasto królewskie położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[3].

Do 17 września 1939 miasto powiatowe w województwie tarnopolskim w Polsce.

W mieście rozwinął się przemysł mleczarski, obuwniczy i cegielniany^[1].

Historia

Trembowla to jedna z najstarszych osad ziemi halickiej. W 1097 miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w kronikach. W XI wieku była stolicą księstwa Rościsławowiców. Jej rola spadła w 1142, gdy siedziba księcia została przeniesiona do Halicza. W 1340 (według Mychajła Hruszewskiego w 1349^[4]) przeszła w posiadanie króla Kazimierza Wielkiego, który zbudował tu zamek, o czym wspominają kroniki Janka z Czarnkowa i Jana Długosza. Trembowla pełniła również rolę siedziby dla miejscowego królewskiego urzędnika – starosty.

Panowanie Jagiellonów

W 1389 Władysław Jagiełło wydał w Sieradzu dokument (znany z kopii z 1766), w którym nadał Trembowli prawo magdeburskie, z tym zastrzeżeniem, że w sprawach cywilnych, których wójt i rajcy rozstrzygnąć, by nie zdołali, odnosić się mają do magistratu lwowskiego, celem ostatecznego rozpoznania i uzyskania wyroku. Nadanie to potwierdzali i rozszerzali następni królowie. Król Kazimierz Jagiellończyk, wracając z Kamieńca Podolskiego, zatrzymał się tu 14 września 1448.

W XIV w. istniał w Trembowli drewniany kościół rzymskokatolicki, wzniesiony na lewym brzegu Gniezny, po raz pierwszy wspomniany w 1396 r. Parafię erygowano w 1423 r. przy nowym kościele pw. Wniebowzięcia NMP, również drewnianym, wzniesionym na prawym brzegu Gniezny. Obie świątynie były z fundacji króla Władysława II Jagiełły^[5]^[6].

W XV w. Trembowla stała się siedzibą sądów szlacheckich dla okolicznej szlachty: sądu ziemskiego i sądu grodzkiego, które funkcjonowały do rozbiorów^[7].

W 1498 miasto ucierpiało podczas najazdu hospodara mołdawskiego Stefana III, który pojmanych jeńców kazał stracić w Podhajcach. Po najeździe miasto otrzymało od Jana Olbrachta zwolnienie od podatków na osiem lat.

Gdy 13 marca 1515 Tatarzy napadli na ziemię halicką, przeciw nim ruszył z Buczacza hetman polny koronny Jan Tworowski, prowadząc siedmiuset jezdnych i obronił miasto. W rok później stoczyli tu walkę z czambułami tatarskimi^[8] wojewoda podolski Marcin Kamieniecki i wojewoda sandomierski, Stanisław Lanckoroński. W 1534 kasztelan krakowski Andrzej Tęczyński wzniósł tu nowy zamek.

W I Rzeczypospolitej

Podczas najazdu tatarskiego z 1575 Trembowla, broniona przez Jakuba Pretwicza, uległa zniszczeniu.

Za Zygmunta III Wazy, w 1594, kozacy Semena Nalewajki wkroczyli na Podole, dotarli do Trembowli i obrabowali mieszczan, zabierając im 160 koni, żywność, zapasy broni, prochu, towarów. W XV, XVI i XVII wieku miasto było niszczone podczas kolejnych wypraw Turków, Tatarów i Kozaków.

Osobny artykuł: Oblężenie Trembowli.

20 września 1675 10 tys. Turków przystąpiło do oblężenia zamku w Trembowli. Załoga zamku składała się z 80 żołnierzy piechoty oraz z niewielkiej liczby szlachty wraz z ok. 200 chłopami i mieszczanami z miasteczka i okolicy. Całością obrony dowodził kapitan Jan Samuel Chrzanowski. Załoga, zagrzewana przez żonę komendanta Annę Dorotę^[9], stawiła Turkom zacięty opór i odparła wszystkie szturmy armii tureckiej.

Konfederacja barska zawiązana została przez starostę trembowelskiego Joachima Karola Potockiego i szlachtę w 1768.

Pod zaborami

Na skutek I rozbioru Polski w 1772 miasto zostało zajęte przez Austriaków, zachowując funkcję miasta powiatowego^[10]. W 1809 przeszedł na mocy traktatu w Schönbrunnie we władanie Imperium Rosyjskiego. W 1815 na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego powrócił do Cesarstwa Austriackiego.

W 1913 miasto liczyło 10 tysięcy mieszkańców, w tym 4 tys. Polaków, 3,2 tys. Rusinów i 2,8 tys. Żydów. W okresie austro-węgierskim poprowadzono przez Trembowlę linię kolejową, wybudowano również stację kolejową. Od 18 listopada 1918 do 9 czerwca 1919 miasto znalazło się we władaniu ZURL.

Powrót do Polski i II wojna światowa

W II Rzeczypospolitej Polskiej była to siedziba powiatu trembowelskiego w województwie tarnopolskim. W koszarach w tym czasie stacjonował 9. Pułk Ułanów Małopolskich. W 1939 nadano jej ponownie prawa miejskie.

Od 17 września 1939 do czerwca 1941 i w latach 1944–1991 w ZSRR. W latach 1941–1944 zajęta przez Niemców. W połowie 1941 w Trembowli mieszkało około 1700. Żydów. Do likwidacji getta przystąpiono w 1943. SiPo z Trembowli przy pomocy niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji dokonała trzech akcji eksterminacyjnych w pobliżu wsi Plebanówka (getto w Trembowli).

W czasie II wojny światowej oddziały UPA, przy czynnym udziale miejscowej cywilnej ludności ukraińskiej, na terenie powiatu trembowelskiego wymordowały około 3000 Polaków^[11]. W tym czasie Trembowla była schronieniem dla wielu tysięcy uciekinierów z sąsiednich wiosek. Bezpośredniego ataku UPA na miasto nie było, ale jej członkowie w różnych okolicznościach i różnym czasie zamordowali w mieście 20. Polaków^[12].

W 1945 niemal cała polska ludność Trembowli została zmuszona do opuszczenia swego miasta. Polacy z Trembowli osiedlili się w większych grupach w Koźlu, Prudniku, Nysie, Opolu, Kluczborku, Ścinawie i Lubinie^[13].

W 1989 liczyło 13 622 mieszkańców^[14].

Od sierpnia 1991 Trembowla znajduje się na Ukrainie. Rada Miejska Trembowli nadała honorowe obywatelstwo miasta Trembowli Stepanowi Banderze i Romanowi Szuchewyczowi^[15].

W 2013 liczyło 13 783 mieszkańców^[16].

Archiwalne widoki Trembowli
Kościół karmelitów przed 1873
Widok na plac i zamek, przed 1906
Ruiny zamku, przed 1914
Gmach „Sokoła”, około 1910
Dworzec kolejowy

Zabytki

zamek w ruinie, położony na krawędzi jaru rzeczki Gniezny. Zamek zbudował król Kazimierz Wielki w drugiej połowie XIV wieku w miejscu wcześniejszego drewnianego gródka. W 1534 zamek rozbudował kasztelan krakowski Andrzej Tęczyński, a w 1631 przebudował starosta trembowelski Andrzej Bałaban. Kozacy zdobyli go w 1648, lecz po odzyskaniu go przez Polaków stawiał często skuteczny opór Kozakom, Turkom i Tatarom. Zamek stał się ważną twierdzą po zaborze Podola przez Turcję i zasłynął w 1675 bohaterską obroną przed Tatarami i Turkami. Został podstępnie zdobyty 9. maja 1687, a następnie zniszczony przez Tatarów. Z obronnego zamku pozostały jedynie zewnętrzne mury i wały ziemne. U stóp wzgórza zamkowego znajdował się kiedyś pomnik Anny Doroty Chrzanowskiej, zniszczony w 1944 i odtworzony w 2013^[17];
kościół i klasztor oo. karmelitów – ufundowany w roku 1635 przez Piotra Ożgę z Ossy (budowa trwała do 1639). W 1784 r. kościół stał się parafialnym, gdyż fara trembowelska została rozebrana. Znacznym kultem cieszył się znajdujący się tu obraz Matki Bożej Trembowelskiej. Po II wojnie światowej obraz znalazł się w kościele św. Katarzyny w Gdańsku; klasztor natomiast przekształcono w fabrykę ozdób choinkowych, a następnie dom kultury. Obecnie jest to cerkiew Trójcy Przenajświętszej, do której w 1990 dobudowano wieże.
cerkiew pw. św. Mikołaja Bpa z przełomu XVI i XVII wieku, przebudowana w 1734 roku;
ratusz w Trembowli
ruiny obronnego monasteru bazylianów z 1716 roku (w Podgórzanach, 3 kilometry na południe od miasta przy ujściu Gniezny do Seretu), fundowanego w XVI wieku i służącego nawet 200. mnichom. Zachowała się cerkiew, budynek klasztorny, wieża bramna, dwie baszty narożne i inne umocnienia;
kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła - wzniesiony w 1927 roku według projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza, z charakterystyczną kolumnadą. Przed 1939 r. parafia liczyła 5200 wiernych, obejmując swym zasięgiem nie tylko miasto, ale i kilka okolicznych wiosek. W czasach ZSRR kościół zamieniony najpierw na spichlerz, a następnie na dom kultury. Oddany wiernym częściowo w 1992 r., a w całości w 2003 r. Posługę duszpasterską w parafii prowadzą księża diecezjalni, wspomagani przez siostry prezentki, której mają tu swój klasztor^[18]^[19].

Ruiny zamku
Ratusz
Kościół św. Piotra i Pawła
Monastyr bazylianów
Willa Zakrzewskiego

Sport

W czasach II RP w mieście istniał klub piłkarski Sparta Trembowla. 5

Pobliskie miejscowości

Okolice

Trembowlę okalały kiedyś polskie wioski: Podgórzany, Zieleńcze, na zachód Zaścinocze^[20], na północy wioska Mikulińce i Łoszniów z kościołem oraz zamkiem Dulskich.

Ludzie urodzeni w Trembowli

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Trembowli.

Joanna Jędryka – aktorka
Ołeh Kupczynśkyj (Kupczynski) – prezes Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki
Edward Tabaczkowski – polski duchowny katolicki, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Longina Trudzińska – siostra służebniczka starowiejska, zamordowana w 1944 r. w Sahryniu przez ukraińskich policjantów.

Ludzie związani z miastem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Trembowlą.

Honorowi obywatele

Kazimierz Badeni^[21]
Jan Potocki – c.k. starosta powiatowy trembowelski^[22]

Burmistrzowie

Teichmann (ok. 1871)^[23].

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Trembowli)

Osoby na polskiej liście Sprawiedliwych

Maria i Dymitr Duszczakowie - ukrywali pięcioro Żydów z rodziny Einlegerów^[24]

Leon i Bronisława Jackowowie - ukrywali 11 Żydów na terenie swojego gospodarstwa^[25]
Julia Paja - wzięła na wychowanie Irenę Pelc^[26]

Tadeusz i Waleria Paribekowie - wzięli na wychowanie Aleksandra Kelbera (ur. 1941)^[27]
Joanna Samołuk - ukrywała Meira Lichtentala i Michelle Lichtentall, pomagała ich rodzinie w getcie^[28]

Henryka Stachowiak - ukrywała Adolfa Fillipsa^[29]

Stefania Szmigielska - ukrywała Jakuba Fillipsa^[30]

Osoby na ukraińskiej liście Sprawiedliwych

Ołeksandr Denicki^[31]

Współpraca zagraniczna

Kowary^[32]

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Trembowla, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-22] .
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.
↑ М. Грушевський: Історія України-Руси. Т. V, s. 24. (ukr.).
↑ Kościoły i kaplice Ukrainy
↑ Niedziela Trembowla
↑ M. Pawlikowski: Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Strzałków, 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ B. Wapowski, Kronika, Kraków 1874, s. 141.
↑ Kazimierz Piwarski, Anna Dorota Chrzanowska, w: Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1937, t. III, s. 458.
↑ Jan K. Ostrowski: Kresy bliskie i dalekie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVRSITAS, 1998, s. 134. ISBN 83-7052-855-4.
↑ Ludobójstwo na Kresach. stowarzyszenieuozun.wroclaw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-12)].
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 417-419, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ KrystynaK. Kulpa KrystynaK., Trembowla, „Biuletyn Informacyjny Akowiec”, Danuta Schetyna – redaktor naczelny, 3 (38), Opole: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Opole, 2007, s. 41, ISSN 1506-9141 .
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
↑ Zachodnia Ukraina broni Stepana Bandery. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)].
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
↑ A. Srebrakowski, Bohaterka z Trembowli, „Spotkania z Zabytkami” 1992, nr 10, s. 18–19.on-line.
↑ Świątynie, TREMBOWLA, Piotra i Pawła | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-08-23] .
↑ Trembowla [online], rkc.lviv.ua [dostęp 2023-08-23] .
↑ Zaścinocze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 439 .
↑ Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.
↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: drukarnia Dziennika Polskiego, 1880, s. 35.
↑ Antoni Schneider. Encyklopedya do Krajoznawstwa Galicyi. T. 1. Lwów: Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 167 (przypis 4).
↑ Duszczak Maria & Dymitr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Jacków Leon & Bronisława. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Paja Julia (Buczarska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Paribek Tadeusz & Waleria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Samołuk Joanna (Gliwa). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Stachowiak Henryka (Łebas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Szmigielska Stefania (Buczarska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Denitskiy Aleksandr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
↑ Strona kowary.pl; Miasta partnerskie

Bibliografia

Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Trębowla. [W:] Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym, i statystycznym. T. 2. Cz. 2. Warszawa, 1845, s. 726–732.

Linki zewnętrzne

Fragment filmu dokumentalnego o byłym polskim mieszkańcu Trembowli
Trembowla, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 459 .
Trembowla, miasto, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 662 .
zdjęcia z Trembowli
Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona

[PWN-1] Trembowla, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-22] .

[2] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66.

[3] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.

[4] М. Грушевський: Історія України-Руси. Т. V, s. 24. (ukr.).

[autonazwa12-5] Kościoły i kaplice Ukrainy

[6] Niedziela Trembowla

[7] M. Pawlikowski: Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Strzałków, 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[8] B. Wapowski, Kronika, Kraków 1874, s. 141.

[9] Kazimierz Piwarski, Anna Dorota Chrzanowska, w: Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1937, t. III, s. 458.

[10] Jan K. Ostrowski: Kresy bliskie i dalekie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVRSITAS, 1998, s. 134. ISBN 83-7052-855-4.

[11] Ludobójstwo na Kresach. stowarzyszenieuozun.wroclaw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-12)].

[12] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 417-419, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[13] KrystynaK. Kulpa KrystynaK., Trembowla, „Biuletyn Informacyjny Akowiec”, Danuta Schetyna – redaktor naczelny, 3 (38), Opole: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Opole, 2007, s. 41, ISSN 1506-9141 .

[14] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.

[15] Zachodnia Ukraina broni Stepana Bandery. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)].

[16] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).

[17] A. Srebrakowski, Bohaterka z Trembowli, „Spotkania z Zabytkami” 1992, nr 10, s. 18–19.on-line.

[18] Świątynie, TREMBOWLA, Piotra i Pawła | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-08-23] .

[19] Trembowla [online], rkc.lviv.ua [dostęp 2023-08-23] .

[20] Zaścinocze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 439 .

[21] Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.

[22] Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: drukarnia Dziennika Polskiego, 1880, s. 35.

[23] Antoni Schneider. Encyklopedya do Krajoznawstwa Galicyi. T. 1. Lwów: Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 167 (przypis 4).

[24] Duszczak Maria & Dymitr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[25] Jacków Leon & Bronisława. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[26] Paja Julia (Buczarska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[27] Paribek Tadeusz & Waleria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[28] Samołuk Joanna (Gliwa). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[29] Stachowiak Henryka (Łebas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[30] Szmigielska Stefania (Buczarska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[31] Denitskiy Aleksandr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).

[32] Strona kowary.pl; Miasta partnerskie

[c-33] Podczas wojny pozbawione praw miejskich.

[b-34] Strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939.

[a-35] Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[A]

[B]

[C]

PROFILPELAJAR.COM

Trembowla

Historia

Panowanie Jagiellonów

W I Rzeczypospolitej

Pod zaborami

Powrót do Polski i II wojna światowa

Zabytki

Sport

Pobliskie miejscowości

Ludzie urodzeni w Trembowli

Ludzie związani z miastem

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Trembowli)

Współpraca zagraniczna

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Zindagi Tere Naam

Ballad of Seodong

Edificio Comunidad de Orgullo Gay de Puerto Rico

أبو عمرو بن السماك

Arlington, Texas

Grottes de Mogao

Clea (gastropod)

Jeremy Crawford

Revenger (TV series)

Jesús Jiménez Núñez

Hozon Auto

The President Show

V. P. Sathyan

Ambalappuzha Assembly constituency

رحلة 21 (فيلم)

Аргандова лампа

Emigrate (album)

Wedding of Prince Harry and Meghan Markle

Galois theory

Fuad Hassan (akademisi)