Ten artykuł dotyczy hetmana wielkiego koronnego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Stanisław Mateusz Rzewuski

Krzywda
Rodzina	Rzewuscy herbu Krzywda
Data urodzenia	1662
Data i miejsce śmierci	4 listopada 1728 Lwów
Ojciec	Michał Florian Rzewuski
Matka	Anna Dzierżkówna
Żona	Dorota Cetner, Ludwika Kunicka
Dzieci	Seweryn Józef Rzewuski, Wacław Piotr Rzewuski, Marianna, Ludwika, Zuzanna
Odznaczenia

Stanisław Mateusz Rzewuski herbu Krzywda (ur. 1662, zm. 4 listopada 1728 we Lwowie) – wojewoda bełski w 1728 roku, hetman wielki koronny w 1726 roku, wojewoda podlaski w 1710 roku, hetman polny koronny w 1706 roku, starosta chełmski w latach 1687–1728^[1], starosta lubomelski w 1710 roku^[2], przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1699 roku^[3], starosta drohowyski w 1710 roku^[4].

Jego rodzicami byli podskarbi nadworny koronny Michał Florian Rzewuski i Anna Dzierżkówna, brat Adama. Pułkownik królewski od 1690, następnie generał wojsk cudzoziemskiego autoramentu. Brał udział w wyprawach mołdawskich z lat 1686 i 1691. W roku 1693 udał się z poselstwem na Krym.

Był posłem ziemi chełmskiej na sejm 1688/1689 roku i sejm 1692/1693 roku^[5] oraz na sejm konwokacyjny 1696 roku^[6]. Poseł na sejm 1690 roku z województwa podolskiego^[7]. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej^[8].

Był elektorem Augusta II Mocnego z województwa podolskiego w 1697 roku^[9]. Następnie brał udział w kampanii przeciw Tatarom w roku 1698.

W 1699 roku posłował do Turcji, by dokonać ratyfikacji traktatu karłowickiego, Turcy jednak zakwestionowali jego kompetencje w tej materii, ponieważ na dokumencie ratyfikującym brakło podpisu polskiego kanclerza. Poseł na sejm 1701 roku i sejm z limity 1701-1702 roku z ziemi chełmskiej^[10]. Został krajczym wielkim koronnym w 1702 roku. Poseł na sejm 1703 roku z ziemi chełmskiej^[11]. Mianowany przez Augusta II w 1703 referendarzem wielkim koronnym.

Jako regimentarz wojsk koronnych tłumił w roku 1703 powstanie Kozaków Semena Paleja. Był konsyliarzem ziemi chełmskiej w konfederacji sandomierskiej 1704 roku^[12]. W 1705 roku brał udział w bitwie warszawskiej. Wkrótce potem Rzewuski otrzymał buławę polną w 1706 i już jako hetman polny koronny dowodził prawym skrzydłem wojsk polskich podczas bitwy kaliskiej w 1706. Po wkroczeniu Karola XII na terytorium Rzeczpospolitej we wrześniu 1707 roku zajął postawę wyczekującą i nie podejmował działań^[13]. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku^[14]. W 1715 roku wziął udział w Warszawie w radzie senatu, gdzie sprzeciwiał się antyrosyjskim planom króla Augusta II i domagał się wycofania wojska saskiego, zlikwidowania kontrybucji i zwołania sejmu. Po ograniczeniu przywilejów hetmańskich na sejmie 1717 roku prowadził opozycję przeciw dworowi.

Po śmierci Adama Mikołaja Sieniawskiego, w roku 1726 został na sejmie grodzieńskim mianowany hetmanem wielkim koronnym i wojewodą podlaskim.

Odznaczony Orderem Orła Białego^[15].

Jego ojciec, Michał Florian Rzewuski rozpoczął swoimi wielkimi czynami drogę rodu w stronę magnaterii, którą Rzewuscy stali się pełnoprawnie za czasów Stanisława Mateusza i co zostało przypieczętowane mianowaniem go hetmanem wielkim koronnym, drugą osobą w państwie po królu.

Majątek swojego ojca pomnożył kilkunastokrotnie. Należało do niego starostwo chełmskie, nowosielskie, lubomelskie, drohobyckie i ułonowskie. Należało do niego Muników, Rudy, Rejowiec, dobra żelechowskie, Rozdół i Derkacze. ^[16]

Ważnym momentem w jego życiu był zakup zamku w Podhorcach od królewicza Konstantego Sobieskiego oraz zamku w Olesku od królewicza Jakuba Sobieskiego ( wraz otaczającymi je rozległymi ziemiami). Podhorce stały się nową siedzibą rodu Rzewuskich.

Posiadał też kamienicę na starym rynku we Lwowie (zwaną kamienicą królewską) oraz dwór w Warszawie.^[17]

Był żonaty dwukrotnie. W lutym 1690 poślubił Dorotę, córkę starosty lwowskiego Jana Cetnera, a przed rokiem 1706 Ludwikę Eleonorę Kunicką (zm. 1749), podczaszankę czernichowską^[13].

Z drugiego małżeństwa miał następujące dzieci:

• Seweryna Józefa Rzewuskiego (zm. 1754 lub 1755), wojewodę wołyńskiego

• Wacława Rzewuskiego (późniejszego hetmana wielkiego koronnego)

• Mariannę (zm. 1722), żonę Stanisława Potockiego, wojewody bełskiego
• Ludwikę (benedyktynkę we Lwowie)
• Zuzannę^[13]

• Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 349-350.
• Andrzej Link-Lenczowski, Rzewuski Stanisław Mateusz h. Krzywda (1662—1728) [w] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXIV/1, zeszyt 140. Wrocław — Warszawa — Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1992, s. 152—158. [dostęp 2016-12-14]