Ten artykuł dotyczy historyka i teoretyka literatury. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Henryk Markiewicz

Herman Markiewicz

Henryk Markiewicz (2004)
Data i miejsce urodzenia	16 listopada 1922 Kraków
Data i miejsce śmierci	31 października 2013 Kraków
Zawód, zajęcie	historyk literatury, teoretyk literatury
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Henryk Markiewicz, pierwotnie Herman Markiewicz (ur. 16 listopada 1922 w Krakowie, zm. 31 października 2013 tamże^[1]) – polski filolog polski, profesor nauk humanistycznych (1956), teoretyk i historyk literatury, od 1956 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1989–2002 redaktor naczelny Polskiego słownika biograficznego.

Urodził się w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn Adolfa (Abrahama) Markiewicza i Debory Lei z domu Horowitz. Uczył się w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego oraz Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. W 1935, jeszcze w latach szkolnych, jako Herman Markiewicz debiutował artykułem O Lacku i brązownictwie, który został opublikowany w „Nowym Dzienniku” nr 96. Następne teksty ukazały się pod pseudonimami w „Wiadomościach Literackich” (1935), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1937, 1939) oraz „Krakowskim Kurierze Wieczornym” (1938)^[2].

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 wyjechał do Lwowa. W czerwcu 1940 wraz z ojcem zostali wywiezieni w głąb ZSRR. Pracował przy wyrębie lasu w pobliżu Altynaju w rejonie Suchołoże w obwodzie swierdłowskim. Jesienią 1941 przeniósł się do miejscowości Andiżan w Uzbekistanie. Tam od 1942 był wychowawcą w domu dziecka oraz nauczycielem w szkołach polskich^[3]. Tam też, w 1945 ożenił się z zesłaną z Warszawy Marią Milberger.

Po powrocie do kraju, w maju 1946 rozpoczął studia polonistyczne na UJ w Krakowie, które ukończył w 1950. Jako student kontynuował pracę dziennikarską, zostając nawet na niecałe dwa lata wicenaczelnym „Przekroju”, którą przerwał, gdy na ostatnich latach powierzono mu prowadzenie zajęć^[4]. W 1955 uzyskał w Instytucie Badań Literackich PAN stopień kandydata nauk humanistycznych (w 1956 uznany za doktorat), w 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii literatury polskiej na UJ, a w 1964 został mianowany profesorem zwyczajnym. Zajmował się historią literatury polskiej lat 1864–1939, teorią literatury, metodologią badań literackich, historią nauki o literaturze i krytyki literackiej. W latach 1977–1984 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UJ, a w 1986 został wybrany na członka senatu UJ^[3].

Wieloletni zastępca redaktora naczelnego „Pamiętnika Literackiego” i redaktor Polskiego Słownika Biograficznego, redaktor serii „Biblioteka Studiów Literackich”, członek redakcji naczelnej „Obrazu Literatury Polskiej XIX i XX wieku”^[3].

W latach 1946–1948 należał do PPR, od 1948 należał do PZPR^[5]. W 1948 został członkiem ZZLP (od 1949 ZLP). W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. W 1974 wszedł w skład Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” w Krakowie, w 1976 został członkiem korespondentem, a w 1980 członkiem krajowym rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1989 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1990 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1993 członkiem honorowym Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Został pochowany 7 listopada 2013 na Cmentarzu Rakowickim Wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCVII-17-10)^[6][7].

Jego syn Ryszard Markiewicz (ur. 1948) został profesorem nauk prawnych, wieloletnim kierownikiem Katedry (wcześniej Instytutu) Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego^[8].

• Prus i Żeromski (1954, 1964)
• Tradycje i rewizje (1957)
• monografii literatury pozytywizmu:
  • Literatura pozytywizmu, 1986
  • Pozytywizm, 1978, 1999
• dzieł z zakresu teorii literatury i metodologii literaturoznawstwa:
  • Główne problemy wiedzy o literaturze, 1965
  • Sztuka interpretacji, 1971
  • Przekroje i zbliżenia dawne i nowe, 1976
  • Wymiary dzieła literackiego, 1984
  • Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, 1989
  • Teoria powieści za granicą, 1995
  • Polskie teorie powieści, 1998
• dzieł z historii nauki o literaturze i krytyki literackiej:
  • Polska nauka o literaturze, 1981
  • Świadomość literatury, 1985

Współautor (wraz z Andrzejem Romanowskim) słownika cytatów Skrzydlate słowa (seria druga – 1998). Prace wybrane Henryka Markiewicza ukazały się w 6 tomach w latach 1995–1998.

Był także autorem autobiograficznej książki Mój życiorys polonistyczny – z historią w tle (2002), uzupełnionej dodatkowo wywiadem przeprowadzonym przez Barbarę Łopieńską.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (22 maja 2000)^[9],
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983)^[10],
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)^[10],
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)^[11][10],
• Złoty Krzyż Zasługi (1953)^[12][2],
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[13]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (5 stycznia 2007)^[14],
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973),
• Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa” (1976)^[2],
• Pamiątkowy Medal „Plus ratio quam vis” (2012)^[15].
• Medal Puszkina (2001, Rosja)^[16]

• 1951 – Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia,
• 1953 – nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego,
• 1964 – nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
• 1972 – nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego,
• 1974 – nagroda „Życia Literackiego” za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki, reportażu, eseistyki i krytyki literackiej,
• 1976 – nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia,
• 1976 – wpis do Księgi Honorowej Zasłużonych Ludzi Ziemi Krakowskiej,
• 1984 – nagroda miasta Krakowa,
• 1985 – nagroda Funduszu Literatury,
• 1985 – nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie eseistyki,
• 1993 – nagroda honorowa krakowskiej filii Fundacji Kultury Polskiej,
• 1996 – doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej (aktualnie Uniwersytet Pedagogiczny) w Krakowie^[17],
• 1996 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego,
• 2001 – nagroda Krakowska Książka Miesiąca za książkę biograficzną Boy-Żeleński,
• 2010 – specjalna nagroda honorowa im. Kazimierza Wyki^[18].

• Archiwum UJ, Wspomnienia profesora Henryka Markiewicza