Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”

Awers odznaki
Awers wzoru odznaki
Baretka
Ustanowiono	27 kwietnia 1956
Wycofano	23 grudnia 1992
Święto	Dzień Nauczyciela
Dewiza	ZASŁUŻONY NAUCZYCIEL PRL
Wielkość	∅ 43 mm
Kruszec	metal złocony i srebrzony
Wydano	4230 odznak (do 1987)
Poniżej	Medal 10-lecia Polski Ludowej
Powiązane	Medal Komisji Edukacji Narodowej, Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty”, order chlebowy

Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” – odznaczenie państwowe okresu PRL, wręczane wraz z tytułem honorowym jako nagroda dla najbardziej zasłużonych nauczycieli i innych pracowników pedagogicznych, w uznaniu roli nauczyciela w dziele socjalistycznego wychowania i nauczania. Była jedną z piętnastu odznak tytułów honorowych, które zaliczały się do kategorii tzw. orderów chlebowych.

Tytuł honorowy „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” został ustanowiony ustawą z dnia 27 kwietnia 1956 o prawach i obowiązkach nauczycieli^[1]. Wzór rysunku i wymiary odznaki oraz zasady nadawania, tryb przedstawiania wniosków o nadanie oraz tryb wręczania i sposób noszenia określiła uchwała Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 4 sierpnia 1956^[2]. Tytuł wraz z odznaką przeznaczony był dla osób, które w okresie wieloletniej pracy zawodowej osiągnęli liczące się efekty w dziedzinie nauczania, doskonalenia metod pracy dydaktycznej i wychowawczej, pracy wychowawczo-opiekuńczej, nauczania politechnicznego, podnoszenia kultury fizycznej i higieny szkolnej, rozwijania zainteresowań i uzdolnień naukowych, technicznych, krzewienia czytelnictwa, szerzenia oświaty i kultury rolniczej oraz upowszechniania oświaty wśród dorosłych. Tytuł wraz z odznaką nadawany była przez Radę Państwa PRL^[3][4] na wniosek właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego^[1]. Odznaka noszona była na prawej piersi^[3] i miała rangę orderu^[5].

28 marca 1958 wprowadzono ustawowo (w Ustawie Emerytalnej) dodatki z tytułu odznaczeń państwowych w postaci emerytury, renty inwalidzkiej lub renty rodzinnej dla wszystkich posiadaczy 9 wyszczególnionych odznaczeń, w tym dla „Zasłużonych Nauczycieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”^[6][7][8][9](później dodano kilka innych odznaczeń, w sumie było ich 21, w tym 15 odznak tytułów honorowych)^[3].

20 kwietnia 1989 podniesiono wartość miesięczną dodatku do 25% emerytury lub renty, lecz jego wysokość dalej nie mogła przekraczać 3 tys. zł^[10].

Po noweli grudniowej 1989 wybijano jeszcze i nadawano stare wzory odznaki, zmieniając jedynie napis na awersie na „Zasłużony Nauczyciel RP”^[11].

W 1991 większość dodatków z tytułu odznaczenia państwowego została zniesiona. Prawa do niego zachowały jedynie osoby, które ukończyły 80 lat życia do 31 grudnia 1990^[12][13].

Wszystkie tytuły honorowe zostały zlikwidowane 23 grudnia 1992, ustawą z dnia 16 października 1992, pozostawiając dotychczasowym laureatom prawo do ich używania^[14].

Denominacja z 1995 spowodowała zmniejszenie dodatku chlebowego do 30 gr na miesiąc, co wywoływało sprzeciw środowisk kombatanckich i ich wielokrotne apele o jego zniesienie, gdyż jego wysokość uważali za uwłaczającą^[11]. Ostatecznie wszelkie dodatki z tytułu odznaczeń wycofano 1 stycznia 1999^[15][16].

Odznakę stanowiła dziesięciopromienna gwiazda z ramionami na przemian złotymi lub srebrnymi. Wewnątrz umieszczono emaliowany na czerwono okrąg, na zewnątrz którego znajdował się emaliowany na biało otok ze złotym napisem ZASŁUŻONY NAUCZYCIEL PRL. Wokół otoku umocowany był złoty wieniec laurowy z otwartą księgą – emblematem zawodu nauczycielskiego. Wewnątrz środkowej tarczy znajdował się orzeł bez korony z Godła Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rewers odznaki był gładki i złocony. Gwiazda zawieszona była na prostokątnej metalowej baretce za pomocą kółka i dwóch uchwytów. Baretka była emaliowana na ciemnoniebiesko ze złotym obramowaniem i dwoma wąskimi złotymi paskami wzdłuż obu krótszych krawędzi baretki. Średnica gwiazdy to 43 mm, a wymiary baretki to 34 mm szerokości i 8 mm wysokości^[3][4].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni odznaką tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”.

Łącznie do 1987 odznaczono 4230 osoby^[3][4], byli to m.in.:

• p
• d
• e

Ordery i odznaczenia państwowe PRL

Ordery	Order Budowniczych Polski Ludowej Order Odrodzenia Polski Order Virtuti Militari Order Krzyża Grunwaldu Order Sztandaru Pracy Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Odznaczenia państwowe	Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych Medal Zasłużonym na Polu Chwały Krzyż Partyzancki Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Krzyż Bitwy pod Lenino Krzyż Oświęcimski Medal „Za waszą wolność i naszą” Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej” Śląski Krzyż Powstańczy Wielkopolski Krzyż Powstańczy Warszawski Krzyż Powstańczy Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal za Warszawę Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal Rodła Medal za Ofiarność i Odwagę Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
Odznaki tytułów honorowych	„Lotnik Kosmonauta PRL” „Zasłużony dla Kultury Narodowej” „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL” „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” „Zasłużony Drukarz PRL” „Zasłużony Energetyk PRL” „Zasłużony Górnik PRL” „Zasłużony Hutnik PRL” „Zasłużony Kolejarz PRL” „Zasłużony Lekarz PRL” „Zasłużony Nauczyciel PRL” „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” „Zasłużony Portowiec PRL” „Zasłużony Rolnik PRL” „Zasłużony Stoczniowiec PRL”
Medale i odznaki resortowe	Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka Grunwaldzka Odznaka Braterstwa Broni Odznaka honorowa dla korespondentów Głównego Urzędu Statystycznego Odznaka honorowa „Odznaka Mistrza” Odznaka honorowa „Wzorowy Kierowca” Odznaka honorowa „Za 1.000 000 km lotu” Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla gospodarki przestrzennej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony pracy” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty” Odznaka honorowa „Za zasługi dla statystyki PRL” Odznaka honorowa „Zasłużonemu Działaczowi ORMO” Odznaka honorowa „Zasłużony dla bankowości PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych” Odznaka honorowa „Zasłużony dla gospodarki przestrzennej i komunalnej” Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Informacji Naukowo-Technicznej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Państwowy” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej” Odznaka Przysposobienia Sanitarnego Odznaka Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej Odznaka „10 lat w Służbie Narodu” Odznaka „20 lat w Służbie Narodu” Odznaka „400 lat Poczty Polskiej” Odznaka „Budowniczy Huty im. Lenina” Odznaka „Budowniczy Huty Katowice” Odznaka „Budowniczy Nowej Huty” Odznaka „Budowniczy Pałacu Kultury i Nauki im. J. Stalina” Odznaka „Mistrz Sportu” Odznaka „Na Straży Pokoju” Odznaka „Przodownik Pracy” Odznaka „Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Przodujący Drogowiec” Odznaka „Przodujący Kolejarz” Odznaka „Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” Odznaka „W Służbie Narodu” Odznaka „W Służbie Penitencjarnej” Odznaka „Wzorowego Sprzedawcy” Odznaka „Wzorowy Hodowca” Odznaka „Wzorowy Księgarz” Odznaka „Za opiekę nad zabytkami” Odznaka „Za wzorową pracę w służbie weterynaryjnej” Odznaka „Za zasługi dla celnictwa PRL” Odznaka „Za zasługi dla finansów PRL” Odznaka „Za Zasługi dla Obrony Cywilnej” Odznaka „Za Zasługi dla Ochrony Przeciwpożarowej” Odznaka „Za zasługi dla przemysłu chemicznego” Odznaka „Za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego” Odznaka „Za zasługi dla transportu PRL” Odznaka „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii” Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL” Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi” Odznaka „Zasłużony dla Energetyki” Odznaka „Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego” Odznaka „Zasłużony dla polskiej geologii” Odznaka „Zasłużony dla ubezpieczeń społecznych” Odznaka „Zasłużony dla Wynalazczości i Racjonalizacji” Odznaka „Zasłużony drukarz” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki” Odznaka „Zasłużony Funkcjonariusz Pożarnictwa” Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu” Odznaka „Zasłużony Opiekun Społeczny” Odznaka „Zasłużony Pracownik Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu i Usług” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu Zagranicznego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Lekkiego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Spożywczego i Skupu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Rolnictwa” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Zasłużony Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Zasłużony Trener”

• Zobacz też: Odznaka Nagrody Państwowej
• order chlebowy