Nagrody na mistrzostwach świata w piłce nożnej – wraz z końcem każdych finałów mistrzostw świata w piłce nożnej, FIFA przyznaje kilka nagród dla najbardziej wyróżniających się uczestników w kilku aspektach gry (zarówno graczy, jak i drużyny).
Rodzaje nagród
Aktualnie przyznawane jest sześć nagród:
Złota Piłka (obecnie nazwana „Złotą Piłką adidasa”) dla najlepszego piłkarza, przyznawana przez media (pierwszy raz w 1982); Srebrną Piłkę oraz Brązową Piłkę otrzymują zawodnicy, którzy w głosowaniu zajęli odpowiednio drugie i trzecie miejsce;
Złoty But dla najlepszego strzelca (od 1982, jednakże została przyznana królom strzelców wszystkich poprzednich turniejów o mistrzostwo świata rozgrywanych od 1930 roku);
Złota Rękawica dla najlepszego bramkarza (od 1994 do 2006 roku nazywana Złotą Rękawicą Lwa Jaszyna);
Nagroda dla Najlepszego Młodego Zawodnika dla najlepszego piłkarza, który nie ukończył 21. roku życia na początku roku kalendarzowego, w którym odbywają się finały mistrzostw;
Nagroda FIFA Fair Play dla drużyny z najlepszymi statystykami fair play, w oparciu o system punktów oraz kryteria wprowadzone przez Komitet FIFA Fair Play;
Najbardziej interesujący zespół dla drużyny, która grała najbardziej widowiskowo, przyznawana na podstawie głosów kibiców;
Zespół Gwiazd składa się z najlepszych zawodników turnieju, wybierany od 1990 roku.
Złota Piłka
Złota Piłka zostaje przyznawana najlepszemu piłkarzowi finałów mistrzostw świata. Komisja Techniczna FIFA prezentuje nazwiska kilku najbardziej wyróżniających się graczy turnieju, a zwycięzca wybierany jest spośród tej grupy przez przedstawicieli mediów. Lionel Messi jest jedynym piłkarzem, który został 2 razy MVP (2014 i 2022).
Nagroda Złotego Buta trafia do najskuteczniejszego zawodnika turnieju finałowego mistrzostw, przyznawana od roku 1980. Jeśli tę samą ilość goli ma na koncie więcej niż jeden piłkarz, o przyznaniu nagrody decyduje ilość asyst. Jeżeli ten warunek nadal spełnia więcej niż jeden piłkarz, nagroda trafia do tej osoby, która spędziła mniej czasu na boisku podczas wszystkich meczów turnieju finałowego. Podobnie, jak w przypadku Złotej Piłki, przyznawane są także srebrne oraz brązowe statuetki.
1 Początkowo FIFA uznawała Nejedlý'emu cztery gole, co oznaczało, że był najlepszym strzelcem na równi z Włochem Angelo Schiavio i Niemcem Edmundem Conenem, jednak zmieniła decyzję w 2006 roku na zaliczenie Nejedlý'emu pięciu goli[3].
2 Początkowo FIFA przyznawała nagrodę Leônidasowi za zdobycie ośmiu goli, jednak w 2006 roku zmieniła tę decyzję, zaliczając jeden, a nie dwa gole tego zawodnika w ćwierćfinałowym meczu przeciwko Czechosłowacji[3].
3 W 1950 roku kontrowersje dotyczyły ilości goli strzelonych przez Brazylijczyka Ademira Menezesa, w związku z brakującymi danymi z meczu Brazylia-Hiszpania. Pierwszy gol uznano za bramkę samobójczą hiszpańskiego obrońcy Parra, a gol na 5-0 wpisano na konto Jaira. Aktualnie FIFA oba te trafienia przypisuje Menezesowi[4].
4 Salenko to jedyny gracz, który zdobył tytuł grając w zespole, który odpadł w fazie grupowej mistrzostw. Sześć goli podczas tego turnieju to jedyne trafienia w karierze tego piłkarza na imprezach międzynarowodych.
5 Podczas turnieju, po meczu grupowym z Kostaryką, Ronaldo zgłosił protest przeciwko decyzji sędziego, co do uznania samobójczej bramki. FIFA przyznała rację piłkarzowi[5].
6 Müller, Villa, Sneijder i Forlán strzelili po pięć goli. Niemiec wygrał dzięki największej ilość asyst (3), przy czym reszta z wymienionych zawodników zaliczyła po jednej asyście. Villa zajął drugie miejsce, spędzając mniej czasu na boisku niż Sneijder, a Holender, dzięki przewadze nad Urugwajczykiem w tej samej statystyce, otrzymał Brązowego Buta[6].
7 Neymar, Lionel Messi i Robin van Persie strzelili po 4 bramki. Neymar otrzymał Brązowy But, ponieważ spędził mniej minut na boisku.
9Olivier Giroud i Julián Álvarez strzelili po 4 bramki. Giroud otrzymał Brązowy But, ponieważ spędził mniej minut na boisku.
Złota Rękawica
Złota Rękawica jest przyznawana najlepszemu bramkarzowi turnieju finałowego mistrzostw. Przed 2010 rokiem nagroda nosiła nazwę Złotej Rękawicy Lwa Jaszyna, od imienia Lwa Jaszyna, byłego radzieckiego bramkarza. Zwycięzcę, na podstawie wszystkich występów bramkarzy podczas rozgrywek, wskazuje FIFA Technical Study Group. Pomimo tego, że bramkarze mogą zdobyć specjalne wyróżnienie tylko na swojej pozycji, nie wyklucza to ich od możliwości otrzymania Złotej Piłki i tak w 2002 roku Oliver Kahn został zwycięzcą w obu tych kategoriach. Złota Rękawica jest przyznawana od 1994 roku, ale w każdym Zespole Gwiazd Mistrzostw Świata do 1998 roku znajdował się jeden bramkarz.
Nagroda dla Najlepszego Młodego Zawodnika po raz pierwszy została przyznana w Niemczech w 2006 roku i otrzymał ją zawodnik gospodarzy, Lukas Podolski[7]. Nagroda przyznawana jest najlepszemu graczowi, który wraz z rozpoczęciem roku rozgrywania turnieju nie ukończył 21. roku życia. Na przykład, podczas Mistrzostw Świata w 2006 roku oznaczało to, że statuetkę mogli otrzymać piłkarze urodzeni po 1 stycznia 1985. Głosowanie, które odbyło się na podstronie FIFA dotyczącej tych mistrzostw pomogło FIFA Technical Study Group w wyborze laureata tego trofeum.
FIFA zorganizowała także internetową ankietę w celu wyłonienia triumfatorów w tej kategorii dla mistrzostw przeprowadzonych w latach 1958-2002[8].
Nagroda FIFA Fair Play jest przyznawana zespołowi, który podczas turnieju finałowego mistrzostw świata (pod uwagę brane są tylko zespoły, które przebrnęły przez fazę grupową) najczęściej stosował się do zasad fair play. Zwycięzcy w tej kategorii poza statuetką otrzymują także dyplomy i medale dla wszystkich piłkarzy oraz trenerów, a także 50 tysięcy dolarów do przeznaczenia na rozwój futbolu wśród młodzieży[11].
Początkowo, nagrodą był tylko certyfikat, natomiast w latach 1982-1994 było to złote trofeum wzorowane na Sport Billym, grającym w piłkę bohaterze komiksów z lat 1979–1980. Obecnie jest to treofeum z postacią eleganckiego piłkarza. Peru było pierwszym krajem, który zdobył tytuł fair play podczas mistrzostw świata w 1970 roku, nie oglądając żadnej żółtej ani czerwonej kartki we wszystkich meczach turnieju[12].
Nagroda dla najbardziej interesującego zespołu (ang.Most Entertaining Team)[13] przyznawana jest poprzez publiczne głosowanie od 1994 roku i otrzymuje ją zespół, który rozgrywał najbardziej widowiskowe spotkania podczas turnieju finałowego mistrzostw.
Zespół Gwiazd to drużyna, w skład której wchodzą najlepsi gracze całego turnieju na danych pozycjach, wybierana przez FIFA Technical Study Group, a w 2010 roku poprzez internetową sondę na stronie FIFA.com. Liczba graczy wybieranych do tego zespołu została zwiększona z 11 do 16 w 1998 roku, następnie do 23 w 2006 roku, aby cztery lata później wrócić do „klasycznej” jedenastki. Wtedy też po raz pierwszy wybrano najlepszego trenera, którym został selekcjoner zwycięskiej reprezentacji Hiszpanii, Vicente del Bosque). Przed 1998, eksperci oraz dziennikarze (głównie europejscy oraz południowoamerykańscy) wybierali „Zespół Marzeń”, jedenastkę złożoną z graczy na każdej pozycji.
Tylko dwóch graczy zostało wybranych trzykrotnie do Zespołu Gwiazd: Franz Beckenbauer w latach 1966, 1970 i 1974 oraz Djalma Santos w 1954, 1958 i 1962 roku. 22 innych piłkarzy zostało wybranych dwukrotnie do tego zespołu. Pierwszy z nich to Luis Monti, grający w 1930 roku dla Argentyny, a w 1934 dla Włoch, natomiast ostatni to reprezentanci Brazylii Thiago Silva i Marcelo, którzy zostali wybrani w 2014 i 2018 roku. Z kolei Pelé to jedyny gracz wybrany do jedenastki turnieju na przestrzeni dwunastu lat (1958 i 1970).
Urugwaj w 1930 i 1950 roku, Włochy w 2006, Niemcy w 2006 oraz 2014, a także Hiszpania w roku 2010 to jedyne ekipy, mające swoich przedstawicieli w Zespole Gwiazd na każdej pozycji.
Urugwaj w 1930 roku i Włochy w 2006 roku miały po siedmiu przedstawicieli swoich krajów w Zespole Gwiazd. Należy jednak pamiętać, że w 1930 roku zostało wybranych łącznie jedenastu graczy, w 2006 aż 23. W roku 2010, gdzie powrócono do selekcji tylko jedenastu najlepszych piłkarzy całego turnieju, wyróżnionych zostało sześciu zawodników hiszpańskich.
W 2002 roku w Zespole Gwiazd znaleźli się przedstawiciele z 8 różnych krajów (Niemcy, Turcja, Brazylia, Anglia, Hiszpania, Korea Południowa, USA i Senegal), ale zostało wybranych łącznie 16 zawodników. Natomiast w 1986, 1990 i 2018 znaleźli się zawodnicy z 7 różnych krajów.
41 różnych Brazylijczyków zostało wybranych do wszystkich Zespołów Gwiazd mistrzostw świata.
Tylko dwóch azjatyckich graczy zostało wybranych do Zespołu Gwiazd i są to reprezentanci Korei Południowej: Hong Myung-bo oraz Yoo Sang-chul. Obaj zostali wyłonieni w 2002 roku.
Tylko jeden gracz ze zwycięskiej Argentyny w 1986 roku został wytypowany do Zespołu Gwiazd i był nim Diego Maradona.
Jako jedyni bracia, Duńczycy Brian i Michael Laudrup zostali obaj wybrani do Zespołu Gwiazd w 1998 roku.
