Sztandary frontów Armii czerwonej na Placu Czerwonym w Moskwie podczas parady z okazji 70 rocznicy zwycięstwa 9 maja 2015
Fronty Armii Czerwonej – wykaz wielkich zgrupowań Armii Czerwonej.
Zgodnie z definicją front to wyższy związek operacyjno-strategiczny o zmiennej strukturze organizacyjnej składający się z dowództwa, kilku (dwóch lub więcej) armii (ogólnowojskowych, pancernych, lotniczych itp.) oraz związków taktycznych i oddziałów rodzajów wojsk i służb niezbędnych do zapewnienia dowodzenia oraz operacyjnego, tyłowego, materiałowego i technicznego zabezpieczenia działań całości jego sił, jak również wsparcia jego związków operacyjnych, tworzony na początku działań wojennych. Może być wzmacniany związkami operacyjnymi i taktycznymi lub siłami z rezerw naczelnego dowództwa. Front przeznaczony jest do wykonywania zadań operacyjno-strategicznych na teatrze działań wojennych, samodzielnym kierunku strategicznym lub jednym-dwóch ważnych kierunkach operacyjnych. Zadania te front wykonuje samodzielnie lub we współdziałaniu z innymi frontami lub w składzie grupy frontów. Na kierunkach nadmorskich może współdziałać z siłami morskimi.
Po napaści Niemiec na ZSRR zostało rozwiniętych 5 frontów, w grudniu 1941 było ich 8, w końcu 1942 – 12, a w 1943 – 13. Zmiany te związane były z rozszerzeniem teatru działań wojennych i koniecznością rozdzielenia grup wojsk celem łatwiejszego zarządzania nimi.
Od drugiej połowy 1943 liczba frontów zmniejszała się i na koniec II wojny światowej ich liczba wyniosła 8 (Leningradzki, 1, 2 i 3 Białoruski, 1, 2, 3 i 4 Ukraiński). Było to związane ze znacznym skróceniem linii frontu i zdobyciem przez dowództwa doświadczenia w kierowaniu znacznie liczniejszymi niż niegdyś zgrupowaniami wojsk.
Front nie posiadał ustabilizowanego stanu wchodzących w jego skład oddziałów – w przeciwieństwie do dowództwa. Na początku działań wojennych składało się z dowództw okręgów wojskowych, w późniejszym czasie było tworzone na bazie dowództw rozformowywanych oddziałów, dowództw polowych armii ogólnowojskowych lub zupełnie od podstaw. Wojska podporządkowane danemu frontowi w zależności od sytuacji na teatrze działań wojennych mogły być zabierane i przekazywane innemu frontowi lub przenoszone do rezerwy.
W tablicy przedstawiono wszystkie dowództwa frontów, które istniały od napaści Niemiec na ZSRR do końca II wojny światowej, bez uwzględnienia Frontów Obrony Przeciwlotniczej.
Tablica
Tytuł
Podano
Baza formowania
Podano ugrupowanie wojska, na bazie dowództwa którego przeprowadzono formowanie dowództwa frontu. Jeśli baza formowania nie jest pokazana, dowództwo frontu zostało sformowane od początku.
Data sformowania
Podawana jest dokładna data sformowania dowództwa frontu. Przekazanie/objęcie dowództwa frontu mogło być przeprowadzone zarówno w czasie formowania, jak i w czasie późniejszym. Formowanie frontu następowało zwykle w kilka dni po wydaniu dyrektyw wyższego dowództwa o formowaniu armii.
Operacje obronne
Podano operacje obronne, w których front brał udział (także częściowo).
Operacje zaczepne
Podano operacje zaczepne, w których front brał udział (także częściowo).
Dalsze losy
Patrz objaśnienia symboli graficznych
Data zakończenia działań
Podano datę zakończenia działań dowództwa frontu o podanej nazwie; należy mieć na uwadze, iż data zakończenia/przerwania działań bojowych i data zakończenia działań (dowództwa) mogą się różnić (dowództwo frontu mogło działać także bez wojsk).
Następca
Podano formację sformowaną na bazie dowództwa frontu po przerwaniu jego działania pod podaną nazwą.
Dowódcy frontu
Podano dowódców frontu w kolejności chronologicznej.
Symbole graficzne w tablicy
Symbolem oznaczono dowództwa frontów, które były w składzie sił zbrojnych w momencie zakończenia II wojny światowej (wojny z Japonią); dla nich pokazano również następcę (jeśli występował).
Symbolem oznaczono przemianowanie dowództwa frontów, które w toku przedsięwzięć organizacyjno-sztabowych otrzymały inną nazwę, zachowując swój skład osobowy.
Symbolem oznaczono dowództwa frontów, których skład osobowy został w większości użyty do formowania dowództwa innego frontu (okręgu lub innej formacji).
Symbolem oznaczono dowództwa frontów, które rozformowano w toku przedsięwzięć organizacyjnych; nierzadko na bazie rozformowanego dowództwa frontu formowano nowe dowództwo.
G. Kriwoszejew, W. Andronikow, P. Burikow, Grif siekrietnosti sniat: Potieri Woorużennych Sił SSSR w wojnach, bojewych diejstwijach i wojennych konfliktach. Moskwa, wyd. Wojenizdat, 1993. Stron 370. ISBN 5-203-01400-0.
W. Fiesʹkow, K. Kałasznikow, W. Golikow, Krasnaja Armija w pobiedach i porażenijach 1941–1945 gg. Tomsk, wyd. Uniwersytetu Tomskiego, 2003, stron 614, ISBN 5-7511-1624-0.
Praca zbiorowa pod red. W. Zołotariewa, Wielikaja Otieczestwiennaja wojna 1941–1945 gg.: Diejstwujuszczaja armija. Moskwa, wyd. Animi Fortitudo, Kuczkowo pole, 2005, stron 664. ISBN 5-86090-114-3.
