Aleksander Tarnowski (ur. 1812 w Wilnie, zmarły po 1867 w Clermont-Ferrand) – polski skrzypek i kompozytor.
Życie
Tarnowskiego uczył w Wilnie gry na skrzypcach znakomity skrzypek i kompozytor prof. Ignacy Reutt (1793-1850), związany z Orkiestrą Uniwersytetu Wileńskiego[1]. Aleksander miał być (podobnie jak inny muzyk – wiolonczelista Antoni Rakowski) oficerem w powstaniu styczniowym[2]. Aleksander w 1832 był uczniem sławnego François-Antoine Habenecka (1781-1849) w Paryżu. Lecz także już od roku 1832 mieszkał w Clermont-Ferrand, stolicy francuskiejOwerni, gdzie dawał lekcje gry na fortepianie i przyjaźnił się z francuskim kompozytorem André George Louis Onslowem, grał także partię pierwszych skrzypiec przy wykonywaniu jego nowych dzieł[3]; grywał także niewydane fragmenty dzieł Onslowa m.in. na koncercie w r. 1837 : melodię oraz scenę dramatyczną z opery Guise usunięte przez Onslowa dla zadowolenia dyrekcji Opéra-Comique[4]. W grudniu 1836, zorganizował z wiolonczelistą Antonim Rakowskim koncert, dzięki któremu zyskał uznanie w Clermont[5]. W roku 1839 Onslow założył Towarzystwo Filharmoniczne z Clermond-Ferrand w którym Aleksander Tarnowski bardzo się udzielał, i które później wybrało go na swego dyrektora[6]. Tarnowski namówił także Onslowa do zaproszenia do Clermont-Ferrand latem 1840 wynalazcy ksylofonu i ksylofonisty pochodzącego z terenów polskich chasydy: Samsona Jakubowskiego (1801-1873)[7][8], Aleksander grał też w wielu koncertach charytatywnych m.in. wraz z Onslowem w grudniu 1840 po powodzi, która dotknęła Owernię[9], w roku 1856, grał na skrzypcach, na koncercie charytatywnym m.in. fantazję swojej kompozycji z opery Guido et Ginevra[6]. Do uczniów Aleksandra Tarnowskiego należał Alexis Emmanuel Chabrier (1841-1894)[10][11]. W roku 1860 został zatrudniony w "École communale professionnelle" w Clermont-Ferrand, w której najpierw uczył śpiewu, a w 1867 roku dał kurs muzyki instrumentalnej i teorii. Z roku 1864 mamy informację, że Tarnowski żył i miał utalentowanych uczniów. W 1862 roku założył chór o nazwie W roku 1862 założył Chór "Les Enfants de l'Auvergne", którym później dyrygował Jean Soulacroup[12].
Kompozycje
Aleksander Tarnowski wydał kilka utworów własnych we Francji[13], m.in.:
Nini : Schottisch : pour le piano, op. 4, dedykowana Marie Bertrand (wyd. Th. Nowiński, Paryż, 1857; partytura udostępniona na portalu BnF Gallica.
Aleksander Tarnowski – Nini, Schottisch pour le piano
Wymieniane są też następujące kompozycje Aleksandra Tarnowskiego:
Fantaisie pour violon sur une romance M. Doche; dedie’e a` Georges Onslow (niewydane)
Fantaisie pour violon sur un romance de Guido et Ginevra, (na motywie z 5-aktowej opery Fromentala Halévy’ego i Eugène Scribe’a pt. Guido et Ginevra ou Peste de Florence);
Fantaisie sur les motifs d’il Trovatore, (na motywach z Il Trovatore, tzn. Trubadura Giuseppe Verdiego);
Fantaisie sur les motifs de l’Etoile du Nord, (na motywach z opery Giacomo Meyerbeera);
↑Nazwisko Reutta jako nauczyciela Tarnowskiego i profesora pada w: Wojciech (Albert) Sowiński „Les musiciens polonais et slaves anciens et moderne : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, conducteurs d’orques, poetes sacrés et lyriques, littératours et amateurs de l’art musical …”, wyd. A. Le Clere et cie, Paryż, 1857, str. 541; notki o Reucie i jego córce na str. 479, tamże o kompozycji Reutta na 10-lecie panowania cara Aleksandra I. Ignacy Reutt zmarł w Warszawie 27 stycznia 1850, w wieku 57 lat, – „Kurier Warszawski”, nr 37 z 8 lutego 1850, str. 2, (notka o śmierci) – stąd informacja o okresie życia; tamże informacja o wybitności Reutta; potwierdza to wzmianka o tym, że Reutt dał koncert w Teatrze Wielkim 14 stycznia 1812 w: Mieczysław Rulikowski „Teatr polski na Litwie 1784-1907”, wyd. „Kuriera Litewskiego”, druk E. Nowińskiego, Wilno, 1907, str. 43. „Ruch Muzyczny”, nr 30 z 9/21 października 1857, str. 3; tamże informacja o tym, iż Reutt pochodził ze Żmudzi.
↑Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005, str. 1, pisze o Tarnowskim, że: „il organise un concert avec un de ses compatriotes, le violoncelliste Rakowski lui aussi officier et réfugié en France.” Informacje m.in. o inicjale imienia Rakowskiego, w: Wojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 319. Imię Rakowskiego: Antoine wymienione w: Wojciech (Albert) Sowiński „Les musiciens polonais et slaves anciens et moderne : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, conducteurs d’orques, poetes sacrés et lyriques, littératours et amateurs de l’art musical …”, wyd. A. Le Clere et cie, Paryż, 1857, str. 474.
↑F.-J. Fétis „Biographie universelle des musiciens”, wyd. Firmin-Didot, Paryż, 1878, tom VIII, str. 183.
↑Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005, str. 2; który tamże dodaje, że H. Berlioz był bardzo ciekaw tej melodii i sceny dramatycznej.
↑Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005, str. 1, tamże notka-recenzja. Informacje m.in. o inicjale imienia Rakowskiego, w: Wojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 319.
↑ abWojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 382-383.
↑Hasło Jakubowski (Samson) w: Wojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 154-155, w wersji francuskiej str. 270-272. Podawana bywa przy okazji Samsona Jakubowskiego informacja o jego rywalizacji z innym sławnym klezmerem i cymbalistą Michałem Józefem Guzikowem (1806-1837), a Sowiński podaje na str. 155, że niektórzy uważali, iż to Guzikow był wynalazcą ale Jakubowski jego wynalazek udoskonalił, jednakże w roku 1840 Jakubowski już nie żył.
↑Jakubowski przybył w roku 1840 do Francji w celu spopularyzowania wynalezionego przez siebie instrumentu, prócz Onslowa instrument Jakubowskiego usłyszeli także w Akademii Sztuk Pięknych: Meyerbeer, Rossini, Auber, Paëra, i Spontini; – Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005, str. 3; (Sowiński na str. 155 potwierdza spotkanie Jakubowskiego z tymi osobami i dodaje Cherubiniego, ale podaje, że Jakubowski wyjechał do Francji już w roku 1832).
↑Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005, str. 2.
↑Tu małe polonicum mogące mieć związek z kontaktem z Tarnowskim mianowicie: Chabrier stworzył w roku 1887 operę komiczną pt. „Le roi malgré lui”, (polski tytuł: ''„Król mimo woli”'') której akcja odnosi się do pobytu Henryka Walezego w Krakowie i okolicach, – „Encyklopedia Powszechna PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, tom 2 (Bli-Deo), 1963, str. 372-373.
↑Wojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 383.
↑Wojciech (Albert) Sowiński „Les musiciens polonais et slaves anciens et moderne : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, conducteurs d’orques, poetes sacrés et lyriques, littératours et amateurs de l’art musical …”, wyd. A. Le Clere et cie, Paryż, 1857, str. 541-542.
↑Wojciech (Albert) Sowiński „Les musiciens polonais et slaves anciens et moderne : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, conducteurs d’orques, poetes sacrés et lyriques, littératours et amateurs de l’art musical …”, wyd. A. Le Clere et cie, Paryż, 1857, str. 542.
↑Tytuł Une sottise pour piano, tzn. Głupstwo na fortepian, wskazuje, że kompozytor miał dystans do swojej twórczości.
Bibliografia
François-Joseph Fétis „Biographie universelle des musiciens”, wyd. Firmin-Didot, Paris, 1878, tom VIII, str. 183.
Baudime Jam „George Onslow et les musiciens polonais à Clermont-Ferrand au 19e sieclè”, 2005. To niewielka broszura autorstwa biografa George Onslowa rozpowszechniona wśród publiczności koncertu w Sali Kopernika na Zamku w Olsztynie kwartetu Prima Vista w dniu 9 października 2005; tamże na końcu reprodukcja obrazu „Tarnowski i George Onslow”; plik pdf na stronie george.onslow.free.fr.
Wojciech (Albert) Sowiński „Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych : kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzycznej zawierający Krótki rys historyi muzyki w Polsce : opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów z muzyką i portretem autora”, wyd. Albert Sowiński, Paryż, 1874, str. 382-383. (Notka skromniejsza niż we francuskiej wersji językowej!) Skany w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej
Wojciech (Albert) Sowiński „Les musiciens polonais et slaves anciens et moderne : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, conducteurs d’orques, poetes sacrés et lyriques, littératours et amateurs de l’art musical …”, wyd. A. Le Clere et cie, Paryż, 1857, str. 541-542. (Notka obszerniejsza niż w polskiej wersji językowej!) Skany na BnF Gallica, Skany na archive.org