Viae Romanae erant viae temporibus imperii Romani exstructae atque sustentae. Milia per chilometra totam fere Europam percurrebant. Cursus approximatus compitaque eorum in Tabula Peutingeriana descripta sunt.

Romani primo vias in Europa media aedificaverunt. Cum callidissime ratione Romana viarum munificandarum exstruerentur secus ac semitae Germanorum vel Gallorum non solum qualibet tempestastate atque humore viatoribus patebant sed etiam facultatem admodum directe per planities, immo etiam exstructis subsidiis artificialibus (e.g. pontibus atque muris) per montes iter faciendi praebebant. Romani vias certa ratione munificare soliti sunt, quarum quattuor diversi modi cernere possumus:

• viae publicae iussu administrationis imperii Romani sumptu publico exstructae sunt a militibus, servis atque captivis, quorum ossa ubique iuxta vias Romanas inventa laboribus duris indicio sunt.
• viae militares ex causis militaris etiam publico sumptu aedificatae sunt.
• viae vicinales a magistratibus provincialibus aedificatae atque sustentae sunt.
• viae privatae imprimis in provinciis magni momenti fuerunt cum villae cum oppidis iungerent.

Antequam via munificari potuit tractus primo dumentis exstirpi terraqua in cursu viae futurae effodi debuit. Tum fossa lapidibus rudibus, deinceps glareis, demum harenis impleta est; posthac superficies viae lapidibus pavimentalibus tecta est. Lapides ad marginem canalisationi viae profuerunt. Mirabile dictu ipse poeta erat, qui carmine quodam artem viae struendae quam diligentissime perscripsit, Statium dico de via Domitiana.^[1]

Stratum viarum maxime idoneum erat ad itinera per pedes, eques vel in curribus faciendum. Volventibus annis commeatu tamen viae gradatim deterebantur. Adhuc supersunt plurima exempla Romanarum viarum, quarum fragmenta autem non iam pars viarum hodiernarum sunt. Nonnullae tamen viae supra fundamenta viarum Romanarum exstructae sunt.

Ars viarum strato munificandarum imprimis imperante Iulio Caesare introducta est cum erat proconsul provinciae Galliae etsi plurimae urbes in terris Mediterraneis sitae iam antea lapidibus modo pavimentali utebantur. Vias stratas maximi momenti in rebus militaribus fuisse manifestum est cum per vias Romanas primo facultas copiarum celeriter transmovendarum offertur quod in provinciis administrandis terrasque externas capiendas valde profuit. Simul a Romanis etiam ubique in provinciis subiectis castra posita sunt, in quibus faciendis etiam incolae provinciarum et servi adhibiti sunt.

Vias Romanas tenus saepe milenaria Romana posita erant, quae intervalla et spatia inter urbes indicabant.

Ut quam brevis via inter Moguntiacum et Augustam Vindelicorum efficeretur eaque protectione militari frueretur Limes Raeticus exstructus est.

Per Viam Sucinariam dictam viam commerciorum faciendorum oras maris Baltici cum Austria Romana atque deinde Aquileia nectebantur, praeterea exstabat via tractus circa Hamburgum hodiernum et Massaliam iungens. Nexus etiam hieme perviabilis Carnuntum et Aquileiam iungens etiam Via Sucinaria Romana nuncupatur.

Ad compita maiorum viarum mox vici mercatorii orti sunt.

Maximae viae

• Via Aemilia Arimino Placentiam duxit
• Via Appia Apuliam duxit (312 a.C.)
• Via Aurelia Roma Francogalliam duxit (241 a.C.)
• Via Cassia, Roma Tuscanam duxit
• Via Flaminia Roma Ariminum duxit (220 a.C.)
• Via Raetia Verona ad septetrionem duxit
• Via Salaria Roma ad Adriaticum mare duxit

Aliae

• Via Aemilia Scauri (109 a.C.)
• Via Aquillia nitens via Appia apud Capuam ad Vibum Valentiam vertit
• Via Amerina Roma Ameriam et Perusiam duxit
• Via Canalis Utino Gemona and Val Canale ad Villach in Carinthia, deinde per Alpes mons ad Vindobonam duxit
• Via Claudia Iulia Augusta (13 a.C.)
• Via Claudia Nova (47 p.C.n.)
• Via Clodia Roma Tuscanam duxit iugens cum via Cassia
• Via Domitiana via litoralis Neapolim Formias ducens
• Via Flavia, Tergeste usque Dalmatiam duxit
• Via Gemina, oriens Aquileia atque Tergeste Materijam duxit, deinde descendit usque ad Tarsaticam ubi oram Dalmaticam tenus progressa est
• Via Iulia Augusta (8 a.C.) apud Aquileiam incipit
• Via Labicana est ad austro-orientem urbis Romae ac viae Praenestinae iunxit
• Via Ostiensis Roma Ostiam duxit
• Via Postumia Verona per Apenninos montes Genuam duxit (148 a.C.)
• Via Popilia re vera sunt duae viae, quarum altera Capua Rhegium, altera Arimino per regionem Venetium duxit (132 a.C.)
• Via Praenestina Roma Praenestem duxit
• Via Sclavonia Aquileia per Istriam septentrionalem Seniam oppidum in Dalmatia situm duxit
• Via Severiana Terracina Ostiam duxit
• Via Tiburtina Roma Aternum duxit
• Via Traiana Nova a lacu Bolsena ad Viam Cassiam duxit. Nobis solum per effossiones patefacta est.

Africa Romana

• Maxima via: Sala Colonia Karthaginem usque Alexandriam duxit.
• Aegyptus: Via Hadriana
• Complures viae ex provincia Mauretania Tingitana ab oppido Tingis in meridiem verterunt

Albania / Macedonia/ Graecia / Turcia

• Via Egnatia nectens Dyrrhachium (Durres) et Byzantium via Thessalonicam (146 a.C.)

Austria / Serbia / Bulgaria / Turcia

• Via Militaris (Via Diagonalis, Via Singidunum) iungens Mediam Europam et Byzantium
• Viae Romanae in Cilicia in Turcia meridionalis

Britannia (hodie

Regnum Unitum)

• Akeman Street
• Camlet Way
• Dere Street
• Ermine Street
• Fen Causeway
• Fosse Way
• King Street
• London-West of England Roman Roads
• Peddars Way
• Pye Road
• Stane Street (Chichester)
• Stane Street (Colchester)
• Stanegate
• Via Devana
• Watling Street

Francogallia

• Via Agrippa
• Via Aquitania Narbone, ubi Viae Domitiae iunxit usque ad Atlanticum oceanum via Tolosam atque Burdigalam
• Via Domitia Nemauso usque ad Pyrenaeos montes duxit, ubi Viae Augustae iunxit (118 a.C.)

Germania Inferior (Germania, Belgium, Nederlandia)

• Via Belgica (Gesoriaco-Coloniam Agrippinam)
• Inferior pars Limitis Germanici
• Nexus inter inferiorem Limitem Germanicum et Viam Belgicam

Orientes partes imperii

• Via Maris
• Via Traiana Nova
• Via Romana Petraea

Romania

• Pontis Traiani et Portarum Ferrearum.
• Via Traiana: via iungens Porolissum, Napocam, Potaissam et Apulum.
• Via Pontica: iunxit Troesmen, Piroboridavam, Caput Stenarum, Apulum, Partiscum et Lugium

Romania / Bulgaria

• Via Pontica

Hispania et Portucale

• Iter ab Emerita Asturicam Sevilla Gigiam duxit.
• Via Augusta Gade ad Pyrenaeos montes duxit, ubi adiuncta est Viae Domitiae prope La Jonquera. Praeterivit Valentiam, Tarraconem et Barcinum.
• Semitum aureum terminans ad Aquas Urentes.

Viae transalpinae

Hae viae Italiam atque Germaniam iungebant:

• Via Claudia Augusta Altinum (now Quarto d'Altino) Augustam Rauricam duxit superans (47 p.C.n.)
• Via Mala Mediolano per Avium montem ad Bodamicum lacum duxit.
• Via Decia

Viae transpyrenaeae

Iungens Hispaniam et Galliam:

• Ab Asturica Burdigalam

• Colin O'Connor, Roman Bridges. Cantabrigiae: Cambridge University Press, 1993.
• Raymond Chevallier: Les voies romaines. Colin, Paris 1972.
• Hans Bauer: Die römischen Fernstraßen zwischen Iller und Salzach nach dem Itinerarium Antonini und der Tabula Peutingeriana. Neue Forschungsergebnisse zu den Routenführungen. Herbert Utz Verlag, München 2007. ISBN 3-8316-0740-0.
• Arnold Esch: Römische Straßen in ihrer Landschaft: das Nachleben antiker Straßen um Rom. Mit Hinweisen zur Begehung im Gelände. Zabern, Mainz 1997. ISBN 3-8053-2023-X.
• Werner Heinz: Reisewege der Antike. Unterwegs im Römischen Reich. Stuttgart, Theiss 2003. ISBN 3-8062-1670-3.
• Margot Klee: Lebensadern des Imperiums. Straßen im Römischen Weltreich. Konrad Theiss Verlag, Stuttgart 2010. ISBN 978-3-8062-2307-1.

• ORBIS est depictio omnium viarum atque intervallorum inter omnia fere oppida Romani imperii
• Sasha Trubetskoy, "Roman Roads", "Roman Roads Update" (de diagrammate principalium viarum Romanarum)
• The Roman Empire’s Roads In Transit Map Form (Anglice)