Córdoba, España

Córdoba (es)
Alcume	La Ciudad Califal e Córdoba la Llana
Localización
37°53′N 4°47′O / 37.89, -4.78
Estado	España
Comunidade autónoma	Andalucía
Provincia	Córdoba
Capital de	Córdoba
Capital	Córdoba (en)
Contén a división administrativa	Alcolea (en) Córdoba (en)
Poboación
Poboación	322.811 (2024) (257,63 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Q100593640 Comarca de Córdoba (en) Rede de Xudarías de España
Superficie	1.253 km²
Bañado por	Río Guadalquivir e Arroyo de Cantarranas (en)
Altitude	120 m
Comparte fronteira con	La Victoria Bujalance El Carpio Villafranca de Córdoba Cañete de las Torres Espejo Castro del Río Montemayor Adamuz Villaviciosa de Córdoba La Carlota Obejo La Rambla Almodóvar del Río Guadalcázar Fernán-Núñez
Datos históricos
Evento clave 1013 Siege and fall of Córdoba (en) 1069 Siege of Cordoue (en) 23 de decembro de 1235 Siege of Córdoba (en) 19 de marzo de 45 a. C. Siege of Corduba (en)
Santo padrón	Rafael, Acisclo de Córdoba, Victoria (en) e Acisclus and Victoria (en)
Organización política
• Alcalde	José María Bellido (pt) (2019–)
Membro de	Cidades Patrimonio da Humanidade de España Organización das Cidades do Patrimonio Mundial
Identificador descritivo
Código postal	14000–14999
Fuso horario	UTC+01:00 UTC+02:00
Código INE	14021
Outro
Irmandado con	La Louvière (pt) Xerez da Fronteira Manchester ../... 21+
Sitio web	cordoba.es

Córdoba é unha cidade andaluza, capital da provincia homónima, situada a beiras do río Guadalquivir e ao pé de Serra Morena. Provén do latín Corduba, e posiblemente dunha anterior fenicia, Qorteba, que viría a significar 'muíño de aceite' para algúns autores ^[1], ou ben 'cidade boa', a partir de Qart-tuba para outros.^[2]

Foi capital do Califato Omeia de Occidente, época do seu maior esplendor e da que conserva numerosos monumentos, entre eles o máis importante é a Mesquita de Córdoba.

Córdoba na actualidade é un gran referente cultural do sur de Europa, unha das cidades máis atractivas, conservadas e de maior calidade de vida de España. Cun dos cascos históricos máis extensos do mundo, declarado Patrimonio da Humanidade pola UNESCO o 17 de decembro de 1984. Hoxe en día a cidade presenta diversas zonas moi modernas e ben comunicadas referentes da moderna Córdoba do século XXI, destacando a enorme transformación urbana do Plano RENFE e no río Guadalquivir, alén da expansión da cidade cunha gran dimensión urbana e alta calidade de vivenda, aínda que os prezos acadados nos andares dos novos barrios son moi elevados. Foi candidata á capitalidade cultural europea para o ano 2016.

A Xunta de Andalucía está estudando dende hai un tempo, a creación da Área Metropolitana de Córdoba que estaría composta, ademais de pola capital, polas poboacións de Villafranca, Obejo, La Carlota, Villaharta, Villaviciosa de Córdoba, Almodóvar del Río e Guadalcázar, contando así cunha poboación aproximada de 351.000 habitantes.

A súa localización á beira do río Guadalquivir e o seu doado acceso aos recursos mineiros de Serra Morena (carbón, chumbo, zinc) responde o porqué dos seus temperáns asentamentos humanos.

Os primeiros vestixios humanos atopados na zona corresponden a un Homo neanderthalensis que pode datar en torno ao 32000 a. C. aproximadamente. Segundo os últimos estudos, o asentamento definitivo de poboación produciuse en torno ao século III a. C. na zona denominada "Outeiro dos Queimados" hoxe ocupada polo Parque Cruz-Conde.

No século VIII a.C., no período tarteso antigo, existía xa un núcleo protourbano que ocupaba unha superficie dunhas 50 hectáreas, que exercía certo control e explotación sobre o territorio circundante. Esta función potenciouse durante o período orientalizante, producíndose a urbanización da poboación e certa expansión económica baseada na metalurxia do cobre e a prata, ao confluír as minas de Serra Morena, as terras da campiña e o río Betis. Á explotación dos metais engadiuse a actividade agrícola, que se converteu no alicerce básico da economía a finais do período orientalizante, tras unha crise na minería. Isto traería consigo a colonización de zonas adxacentes.

No século III a. C., co ascenso polo río Betis dos cartaxineses o asentamento recibiu novas influencias exteriores.^[3] De feito apareceu o primeiro nome do que se ten constancia histórica: Karduba (contracción de Kart-Iuba). O asentamento foi así bautizado polo xeneral cartaxinés Hamílcar Barca en honor dun xeral númida chamado Iuba, que combateu e morreu nunha batalla na rexión ao redor do ano 230 a.C..

Na súa descrición sobre a Segunda guerra púnica Silio Itálico incluíu a Corduba (nome outorgado polos romanos á cidade) na lista de aliados de Aníbal describíndoa como decus aurifera terra, mencionando aos caudillos da cidade: Phorcys e Arauricus.

Os romanos conquistárona no -206, trala batalla de Ilipa e chamárona Corduba. No ano -169, o entón pretor Marco Claudio Marcelo fundou, xunto ao asentamento prerromano, unha colonia latina, que foi habitada por poboación patricia orixinaria da mesma Roma,^[3] aínda que outros autores adían a súa fundación ata o ano -152, cando Marcelo se retirou a esta cidade para invernar despois de tomar Netobriga (Lusitania).

Entre os anos -143 e -141 a cidade é asediada por Viriato.

No ano -113 xa se menciona que existe un foro romano. O asentamento prerromano é aos poucos abandonado e os seus habitantes trasládanse á cidade romana e vaise producindo unha monumentalización da cidade, xa que as casas de adobe son substituídas por calcaria e arenitos. No ano -80 xa se acuñan moedas nesta cidade.

Xulio César, no ano -49 reuniu en Corduba, que xa era caput provinciae, aos representantes das cidades da Hispania Ulterior. A cidade, considerada conventus, pechara as súas portas ao legado pompeiano Varrón. Este rendeuse alí a César, quen pronunciou un discurso de agradecemento aos seus partidarios. É entón cando plantou o famoso platanus mencionado por Marcial, situado nos xardíns do actual Alcázar dos Reis Cristiáns.

Casio Longino, pretor de César na Hispania Ulterior, sufriu un atentado ao dirixirse á Basílica de Corduba no -48. Aínda que a conxura foi esmagada, trala marcha do gobernador producíronse levantamentos de tropas destacando a actitude ambigua do cuestor M. Marcelo. Longino, en represalia, destruíu as nobilissimae carissimaeque possessiones (agros e aedificia) dos cordubenses situadas ao sur do río.

No ano -46 concédese a Corduba o estatuto colonial por parte dos fillos de Pompeio, pasando a ser denominada Corduba Outeiro Patricia.

O conflito entre cesarianos e pompeianos agravouse no -45. Xulio César asediou a cidade e combateu con Cneo Pompeio Fustulos (fillo de Pompeio o Grande) polo control da ponte debendo retirarse pouco despois cara a Ategua mentres Pompeio invernou en Corduba. Trala batalla de Munda, César asediou de novo a cidade que foi tomada ao asalto, decidindo este castigala coa súa destrución. Na mesma morreron 22.000 cordobeses.

No ano -43, durante a época do triunvirato, Corduba recuperou o seu papel como centro político da Hispania Ulterior, sendo convertida na súa capital.

Na reorganización das provincias hispanas levada a cabo por Caio Octavio Augusto no ano -27, a Hispania Ulterior Baetica queda a cargo do Senado sendo a súa capital a que de novo, será coñecida como Colonia Patricia. Este título, unido a unha "refundación" da cidade e a unha posible deductio, foi concedido no -25. Durante a época de Augusto transformouse a cidade, expandíndose cara ao río, reorganizándose o viario e os espazos públicos como o "foro colonial", construíuse o teatro (coa intervención do propio emperador, os seus representantes e os principais evergetas da cidade (Persini Marii, Annaei), moi relacionados coas explotacións mineiras) e probablemente o anfiteatro. Tamén, coincidindo coa viaxe do emperador se acuñan moedas coa lenda Outeiro patricia.

Durante a época de Tiberio Claudio Nerón César constrúese o forum novum e a ponte sobre o arroio de Pedroches.

En época de dominación romana, chegou a posuír máis edificios lúdicos cá propia Roma.

A inicios da época visigótica, Corduba, xunto a outras cidades da Bética como Híspalis, son practicamente independentes. O rei Axila I profanou a tumba de San Acisclo mártir, motivo polo cal a cidade se rebelou. Durante o levantamento de Atanaxildo, este pediu axuda ao emperador Xustiniano I de Bizancio para derrotar ao rei Axila. Este accedeu a enviarlle un continxente, e acaba ocupando Corduba no ano 550, derrotando a Axila e morrendo o seu fillo na batalla. Os bizantinos tamén ocupan a Bética, co apoio dos seus cidadáns, que ansían volver ao imperio romano, converténdose na provincia Spania do imperio bizantino. Atanaxildo intentou conquistar a cidade no 568, sen éxito.

O rei Leovixildo, no ano 572, aproveitando a guerra que libraba o emperador Xustino II contra os persas, tomou Corduba. Debido a este feito, o prestixio de Leovixildo subiu tanto que por primeira vez un rei visigodo se atreveu a usar os símbolos da realeza: cetro, coroa e manto, acuñando moeda no seu propio nome. Pese a iso a cidade volveu ao pouco tempo a formar parte do imperio bizantino.

Hermenexildo, fillo de Leovixildo e duque da Bética, converteuse ao catolicismo e rebelouse contra o seu pai, de relixión ariana, sendo apoiado no ano 579 por Corduba e outras cidades béticas e do Val do Guadiana. Este foi derrotado en Hispalis no ano 584, refuxiándose en Corduba, que volve ser tomada polos visigodos, onde é apresado polo seu pai e exiliado a Valentia Edetanorum.

A mediados do século VI construíronse monumentos como unha igrexa situada na localización do actual convento de Santa Clara (de forte influencia bizantina), a igrexa dos tres santos (San Fausto, San Xenaro e San Marcial), situada baixo a actual igrexa de Pedro, e a basílica de San Vicente Mártir.

A cidade, por motivos relixiosos (pola forte implantación do catolicismo fronte ao arianismo) e por afinidade ao imperio romano, tardou en aceptar o poder visigodo, o que demostrou mediante numerosas revoltas. Isto provocou unha diminución da súa influencia no reino visigótico, fronte a outras cidades como Hispalis.

En 716 convértese en capital do emirato de Al-Andalus, crecendo ata atinxir parte da grandeza que tiña na época romana. Máis tarde, baixo o califato Omeia alcanzou o seu máximo apoxeo demográfico (segundo algunhas fontes, máis de 1000000 de habitantes), comercial e cultural. Nesta época terminouse a Mesquita de Córdoba e edificouse a luxosa cidade de Medina Azahara ou Madinat-al-Zahra. No terreo cultural acadouse un grande esplendor, contando, durante o califato de Alhaken II coa maior biblioteca do mundo do seu tempo.

Cos almohades perdeu a súa condición de capital da Al-Andalus. O que significou o inicio da súa longa decadencia, acentuada cando en 1236 foi conquistada polos cristiáns (Fernando III).

Foi praza forte para a conquista de Granada por parte dos Reis Católicos que estableceron durante varios anos a corte na cidade. Sendo nese tempo cando Cristovo Colón, coñeceu á cordobesa Beatriz Enríquez de Arana, coa que nunca casou, pero que foi nai do seu segundo fillo, Fernando Colón. Cando o almirante partiu en 1492, enviou a Córdoba tamén ao seu fillo Diego, para que o esperase xunto ao seu irmán Fernando e a súa "nai adoptiva" Beatriz.

Desta época tamén sobresae a figura de Gonzalo Fernández de Córdoba o "Gran Capitán".

Nesta época e debido a diversas epidemias, secas, e malos gobernantes na cidade, perdeu gran parte do seu mentalidade loitadora e aberta, o que foi caldo de cultivo para o derrotismo, ás veces chamado erroneamente senequismo, que aínda aflora nos nosos días.

O adiantado Xerónimo Luís de Cabrera, conquistador de novas terras americanas, cumpriu coa promesa feita á súa esposa, cordobesa, bautizando co nome de "Córdoba de la Nueva Andalucía" á mediterránea praza forte por el fundada á beira do río Suquía con próximas montañas en 1573, hoxe segunda cidade do país e prestixiosa sede universitaria e cultural da Arxentina.

Esta decadencia terminou a principios do século XX coa recuperación demográfica, aínda que non foi correspondida por unha verdadeira recuperación económica. Tendencia que non cambiou ata mediado o século coa aparición de movementos culturais importantes que foron abrindo, aos poucos, a forma de pensar da poboación.

Ten un clima mediterráneo continentalizado, con influencias atlánticas. Os invernos son suaves, aínda que con algunhas xeadas e os veráns moi calorosos, con importantes oscilacións térmicas diarias e temperaturas máximas que son as máis altas de Europa, excedéndose tódolos anos os 40º en varias ocasións. As precipitacións concéntranse nos meses máis fríos, debido á citada influencia atlántica, presentando unha forte seca estival e superando os 500 mm anuais.

As marcas de temperatura máxima no observatorio do Aeroporto de Córdoba son os 46,6º do 23 de xullo de 1995 e os 46,2º do 1 de agosto de 2003. A mínima máis baixa son os -8,2º do 28 de xaneiro de 2005.

Administración local

Actualmente o alcalde de Córdoba é o xurista José Antonio Nieto, do Partido Popular. Nieto sucedeu o anterior alcalde Andrés Ocaña Rabadán, quen desde o 8 de maio de 2009 exercía a alcaldía tras substituír a Rosa Aguilar, do mesmo partido, IU.^[4]

Resultados Eleccións Municipais de 2011 en Córdoba.[5] Partido político 2011 % Concelleiros Partido Popular (PP) 48,80 16 Unión Cordobesa 15,23 5 Izquierda Unida (IU) 14,83 4 Partido Socialista Obrero Español (PSOE) 12 4 División administrativa Artigo principal: Distritos de Córdoba. Desde xullo de 2008, a cidade divídese en 10 distritos administrativos, coordinados por Xuntas Municipais de Distrito, que á súa vez se subdividen en barrios. Distrito Distrito Localización Centro Poniente-Sur Levante Sur Noroeste Sureste Norte-Sierra Periurbano Este-Campiña Poniente-Norte Periurbano Oeste-Sierra Monumentos e lugares imprescindibles Catedral de Córdoba - Antiga Mesquita Conxunto arqueolóxico de Medina Azahara Alcázar dos Reis Cristiáns Xudería Ponte romana Torre da Calahorra Xardín Botánico de Córdoba Sinagoga Templo romano xunto ao Concello Cristo dos Farois Quella das flores Arco do Triunfo ou Porta da Ponte Palacio de Viana Praza da Corredera Praza das Tendillas Praza de touros "Os Califas" Outros lugares de interese Monumentos Pousada do Potro Palacio da Mercé Muralla romana Porta de Almodóvar Triunfo de San Rafael (hai varios) Ruela do pano Costa do Bailío Baños califais Cabaleirizas reais Palacio de Orive Torre da Malmuerta Mausoleo romano Espazos naturais Parque periurbano de "Os Villares" Balcón do Guadalquivir Santa María de Trassierra Xardíns da Vitoria Noria da Albolafia Espazos deportivos Palacio de deportes de Vistalegre Estadio Nuevo Arcángel Espazos universitarios e culturais Antiga facultade de Veterinaria Campus universitario de Rabanales Hospital do Cardeal Salazar - Facultade de Filosofía e Letras Gran Teatro Filmoteca de Andalucía Lugares Relixiosos Mosteiro de San Xerónimo Igrexa de Santa Mariña Igrexa de San Francisco Construcións emblemáticas Ponte de Andalucía Aeroporto de Córdoba Fontes Museos Museo Julio Romero de Torres Museo Arqueolóxico e Etnolóxico de Córdoba Museo de Belas Artes Museo Taurino Museo Regina Sala museística de Cajasur Museo Diocesano Festas e acontecementos culturais A Semana Santa. As cruces (1 a 3 de maio) envolvidas en caraveis ou outras flores. O concurso de patios cordobeses en maio. O concurso de Reixas e Balcóns. A Feira da nosa Señora da Saúde (última semana do mes de maio: 600 casetas de tódolos estilos, sevillanas, salsa etc. abertas a tódolos visitantes), con multitude de concertos, corridas, flamenco... Festival internacional da guitarra (xuño-xullo). Festival de Blues. Entroido de Córdoba. Velá da Fuensanta, (festas folclóricas en honor da Virxe da Fuensanta en torno ao 8 de setembro). Arcanxo RafaelSan Rafael, o 24 de outubro A Batalla das Flores. Todo o ano: multitude de bares, pubs en zona centro e novo Paseo de Córdoba. Festival Aéreo de Córdoba. Festival Internacional de Animación (Animacor). Produtos típicos Gastronomía: Aceite Tapas Rabo de touro Mans de porco á cordobesa Salmorejo Flamenquines Perol Viños fino e branco de Montilla-Moriles Viño doce Pedro Ximénez Pastel Cordobés Artesanía, cuxa tradición remóntase á época árabe e, no caso da ourivaría, a época romana: Cordobáns (coiros repuxados). Xoias de filigrana de prata. Cerámica califal (preciosa). Ourivaría con pedras preciosas. Xoia cordobesa. Mobles de Lucena. Vestir: Chapeu cordobés. Deporte Fútbol Masculino: Córdoba Club de Fútbol Fútbol Feminino Fray Albino Voleibol Feminino: Club Voleibol Córdoba Adecor Voleibol masculino: Barín C.V. El Carmen Fútbol Sala masculino: Adecor Fútbol Sala feminino: Cajasur F.S.F. Baloncesto feminino: UCO Baloncesto masculino: C.B. Ciudad de Córdoba Atletismo: Fundación Córdoba C.F. Motociclismo: Córdoba Patrimonio de la Humanidad Ciclismo: Andalucía Notas ↑ González Llana, Manuel (1867). [Crónica de la provincia de Córdoba http://books.google.es/books?id=CTxyRcG6qqMC&source=gbs_navlinks_s]. Rubio y Compañía. ↑ Ramírez y de las Casa-Deza, Luis María (1867). [Indicador cordobés, ó sea Manual histórico-topogŕafico de la ciudad de Córdoba http://books.google.es/books?id=YAoIAAAAQAAJ&source=gbs_navlinks_s]. Imprenta, librería y litografía del Diario de Córdoba. ↑ 3,0 3,1 León, José Manuel (27 de outubro de 2020). "Claudio Marcelo, el fundador de Córdoba que murió en un naufragio". cadenaser.com (en castelán). Consultado o 16 de xullo de 2024.  ↑ Andrés Ocaña llega a la Alcaldía de Córdoba "con el apoyo unánime de toda IU", artigo do diario 20 minutos publicado o 8 de maio de 2009. ↑ "Resultado Elecciones Municipales en Córdoba".  Véxase tamén Ligazóns externas Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Córdoba Autobuses Urbanos de Córdoba Portal turístico de Córdoba Información deportiva Noticias Wiki sobre Córdoba e a súa provincia "Cordobapedia"