Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας επήλθαν αλλαγές στην δομή και στη λειτουργία της ΕΕ. Το παρόν λήμμα δεν έχει ενημερωθεί για αυτές τις αλλαγές.
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (γαλλικά: Le Conseil de l'Union Européenne, γερμανικά: Rat der Europäischen Union, λατινικά: Consilium Unionis Europaeae) αποτελεί μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το κύριο όργανο λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ασκεί νομοθετική και δημοσιονομική εξουσία σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συντονίζει ή χαράζει τις γενικές πολιτικές των κρατών μελών.
Έδρα του Συμβουλίου είναι οι Βρυξέλλες, εκτός από τους μήνες Απρίλιο, Ιούνιο και Οκτώβριο, κατά τους οποίους οι συνεδριάσεις του διεξάγονται στο Λουξεμβούργο και οι επίσημες γλώσσες στις οποίες πραγματοποιούνται οι εργασίες του περιλαμβάνουν τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά. Συμμετέχουν σε αυτό υπουργοί από κάθε κράτος μέλος και συχνά αναφέρεται για αυτό το λόγο ως Συμβούλιο των Υπουργών.
Η Προεδρία του Συμβουλίου ασκείται σύμφωνα με μία ομόφωνα προκαθορισμένη σειρά, από κάθε κράτος, για μία περίοδο έξι μηνών. Η προετοιμασία των εργασιών του και η εκτέλεση των αποφάσεων ανατίθενται σε μία επιτροπή αποτελούμενη από τους μόνιμους αντιπροσώπους των κρατών μελών.
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ταυτίζεται με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνεδριάζει τέσσερις φορές το χρόνο και απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ούτε με το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Ανάλογα με τα θέματα που εξετάζονται, η σύνθεση του Συμβουλίου διαφοροποιείται. Έχουν καθιερωθεί δέκα διαφορετικές συνθέσεις (ή δέκα διαφορετικά συμβούλια) με συμμετοχή υπουργών ή υφυπουργών που έχουν την ευθύνη για τους σχετικούς τομείς:
Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ): Η Σύνθεση συντονίζει το έργο του Συμβουλίου, προετοιμάζει τις συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ασχολείται με θέματα που διέρχονται από διάφορες συνθέσεις του Συμβουλίου.
Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ): Υπό την προεδρία του Ύπατου Εκπροσώπου, παρά την Προεδρία, διαχειρίζεται το ΚΕΠΠΑ, ΚΠΑΑ, το εμπόριο και την αναπτυξιακή συνεργασία. Συνεδριάζει μερικές φορές σε μια διαμόρφωση της άμυνας.
Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων (ECOFIN): Αποτελείται από την οικονομία και τους υπουργούς οικονομικών των κρατών μελών. Περιλαμβάνει τη δημοσιονομική και της ευρωζώνης θέματα μέσω μιας άτυπης ομάδας που αποτελείται μόνο από υπουργούς μέλος της ευρωζώνης.
Γεωργίας και Αλιείας (Agrifish): Μία από τις παλαιότερες συνθέσεις, αυτό φέρνει μαζί μια φορά το μήνα τους υπουργούς για τη γεωργία και την αλιεία, και οι Επίτροποι που είναι αρμόδιοι για τη γεωργία, την αλιεία, την ασφάλεια των τροφίμων, κτηνιατρικά θέματα και θέματα δημόσιας υγείας.
Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (ΔΕΥ): Αυτή η ρύθμιση συγκεντρώνει τους υπουργούς Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών των κρατών μελών. Περιλαμβάνει πολιτικής προστασίας.
Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών (ΑΚΠΥΚ): Αποτελείται από την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την προστασία των καταναλωτών, της υγείας και των υπουργών των ίσων ευκαιριών.
Ανταγωνιστικότητας: Δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2002 με τη συγχώνευση των τριών προηγούμενων διαμορφώσεων (Εσωτερική Αγορά, Βιομηχανία και Έρευνα). Ανάλογα με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης, ο σχηματισμός αυτός αποτελείται από υπουργούς αρμόδιες για τομείς όπως οι ευρωπαϊκές υποθέσεις, τη βιομηχανία, τον τουρισμό και την επιστημονική έρευνα. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΕ απέκτησε αρμοδιότητα σε διαστημικά θέματα, και διαστημική πολιτική έχει αποδοθεί στο Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας.
Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας (ΜΤΕ): Δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2002, με τη συγχώνευση των τριών πολιτικών στο πλαίσιο μιας διαμόρφωσης, και με σύνθεση θα ποικίλλει ανάλογα με τα συγκεκριμένα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Αυτός ο σχηματισμός συνεδριάζει μία φορά περίπου κάθε δύο μήνες.
Περιβάλλοντος (ENV): Αποτελείται από τους υπουργούς περιβάλλοντος, οι οποίοι συναντώνται περίπου τέσσερις φορές το χρόνο.
Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού (EYC): Αποτελείται τους υπουργούς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της νεολαίας, των επικοινωνιών και του αθλητισμού, οι οποίοι συναντώνται γύρω στις τρεις ή τέσσερις φορές το χρόνο.
Ψηφοφορία
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνει αποφάσεις με ψηφοφορία στην οποία συμμετέχουν οι υπουργοί των κρατών μελών. Ο τρόπος διεξαγωγής της ψηφοφορίας διαφέρει ανάλογα με τα θέματα που τίθενται σε ψηφοφορία. Για διαδικαστικές αποφάσεις τηρείται απλή ψηφοφορία, ενώ για άλλες εφαρμόζεται ψηφοφορία ειδικής πλειοψηφίας, δηλαδή στάθμιση των ψήφων ανάλογα με τον πληθυσμό των κρατών, ή διαδικασία ομοφωνίας, κυρίως για τομείς εξωτερικής πολιτικής.
Ως εκ τούτου, μια πρόταση για να περάσει, η υποστηρικτική πλευρά πρέπει να ξεπεράσει τρία κριτήρια:
50% (εάν η πρόταση υποβλήθηκε από την Επιτροπή) ή 67% (όλες οι άλλες περιπτώσεις) των κρατών μελών,
74% των στάθμισης των ψήφων,
62% του πληθυσμού της ΕΕ (το κριτήριο αυτό ελέγχεται μόνο κατόπιν αιτήματος από ένα μέλος του Συμβουλίου).
Στον παρακάτω πίνακα κατατάσσεται η ισχύς του κάθε κράτους-μέλους στις αποφάσεις του Συμβουλίου, παραθέτοντας στοιχεία για τον πληθυσμό τους (το τρίτο κριτήριο) και τη στάθμιση των ψήφων (κριτήριο δύο) μαζί με κυβερνώντα κόμματα και συνεργασίες με ευρωπαϊκά κόμματα τους.
Συντονίζει τις γενικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές των κρατών μελών.
Συνάπτει διεθνείς συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών ή διεθνών οργανισμών.
Εγκρίνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Χαράσσει και υλοποιεί την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας της Ένωσης, βάσει των γενικών κατευθυντήριων γραμμών που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Συντονίζει τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών δικαστικών και αστυνομικών αρχών σε ποινικές υποθέσεις.
Οι περισσότερες από τις αρμοδιότητες αυτές αφορούν τον «κοινοτικό τομέα» - δηλαδή τομείς δραστηριότητας όπου τα κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να ασκήσουν την κυριαρχία τους από κοινού και να εκχωρήσουν εξουσίες λήψης αποφάσεων στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Ο τομέας αυτός αποτελεί τον «πρώτο «πυλώνα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, οι τελευταίες δύο αρμοδιότητες αφορούν σε μεγάλο βαθμό τομείς στους οποίους οι χώρες της ΕΕ δεν έχουν εκχωρήσει τις εξουσίες τους αλλά απλώς συνεργάζονται στο πλαίσιο της αποκαλούμενης «διακυβερνητικής συνεργασίας» η οποία καλύπτει το δεύτερο και τρίτο «πυλώνα» της ΕΕ.
Νομοθεσία
Ο κύριος όγκος του έργου του Συμβουλίου έγκειται στη θέσπιση νομοθεσίας σε τομείς στους οποίους οι χώρες της ΕΕ έχουν συνενώσει την εθνική κυριαρχία τους. Η συνηθέστερη νομοθετική διαδικασία είναι η «συναπόφαση», στο πλαίσιο της οποίας η ευρωπαϊκή νομοθεσία εκδίδεται από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο από κοινού ύστερα από πρόταση της Επιτροπής. Σε ορισμένους τομείς, το Συμβούλιο έχει την τελευταία λέξη, αλλά μπορεί να ενεργήσει μόνο ύστερα από πρόταση της Επιτροπής κι αφού λάβει υπόψη τις θέσεις της Επιτροπής και του Συμβουλίου.
Συντονισμός των πολιτικών των κρατών μελών
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αποφασίσει να εφαρμόζουν μια γενική οικονομική πολιτική που να βασίζεται στο στενό συντονισμό των εθνικών οικονομικών πολιτικών τους. Ο συντονισμός αυτός εξασφαλίζεται από τους υπουργούς οικονομίας και οικονομικών που συνιστούν το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (Ecofin).
Επίσης θέλουν να δημιουργήσουν περισσότερες θέσεις απασχόλησης και να βελτιώσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και υγείας καθώς και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας. Μολονότι κάθε χώρα της ΕΕ παραμένει υπεύθυνη για τη δική της πολιτική σ’ αυτούς τους τομείς, οι χώρες μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για κοινούς στόχους και να αποκομίσουν οφέλη από τις εμπειρίες των υπολοίπων. Η διαδικασία αυτή καλείται «ανοικτή μέθοδος συντονισμού» και πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Συμβουλίου.
Σύναψη διεθνών συμφωνιών
Κάθε χρόνο, το Συμβούλιο «συνάπτει» (δηλαδή υπογράφει επισήμως) ορισμένες συμφωνίες μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών ή διεθνών οργανισμών. Οι συμφωνίες αυτές μπορούν να καλύπτουν τομείς ευρείας κλίμακας, όπως το εμπόριο, η συνεργασία και η ανάπτυξη, ή να αφορούν ειδικούς κλάδους, όπως η κλωστοϋφαντουργία, η αλιεία, η επιστήμη και η τεχνολογία, οι μεταφορές κλπ.
Επιπλέον, το Συμβούλιο συνάπτει συμβάσεις μεταξύ των κρατών μελών της Ένωσης σε τομείς όπως η φορολογία, το εταιρικό δίκαιο ή η προξενική προστασία. Οι συμβάσεις μπορεί επίσης να αφορούν τη συνεργασία στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης (βλέπε στη συνέχεια).
Αίθουσα συνεδριάσεων
Έγκριση του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης εγκρίνεται από κοινού από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας
Τα κράτη μέλη της ΕΕ συνεργάζονται για τον προσδιορισμό μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Ωστόσο, η εξωτερική πολιτική, η ασφάλεια και η άμυνα είναι ζητήματα τα οποία παραμένουν υπό τον ανεξάρτητο έλεγχο των κρατών μελών. Ωστόσο, οι χώρες της ΕΕ έχουν αναγνωρίσει τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας σε αυτούς τους τομείς και το κύριο φόρουμ γι’ αυτή τη «διακυβερνητική συνεργασία» είναι το Συμβούλιο.
Η συνεργασία αυτή δεν καλύπτει μόνο ζητήματα άμυνας, αλλά και αρμοδιότητες διαχείρισης κρίσεων, όπως επιχειρήσεις ανθρωπιστικής βοήθειας και διάσωσης, διατήρηση της ειρήνης και επιβολή της σε ταραγμένες περιοχές. Οι χώρες της ΕΕ προσπαθούν να κινητοποιήσουν και να συντονίσουν τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις τους έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται σε συντονισμό με τη διπλωματική και την οικονομική δράση. Μέσω των μηχανισμών αυτών, η ΕΕ βοηθά στη διατήρηση της ειρήνης, στην οικοδόμηση της δημοκρατίας και στην τόνωση της οικονομικής προόδου σε χώρες που απέχουν μεταξύ τους τόσο όσο η Ινδονησία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη
Οι πολίτες της ΕΕ είναι ελεύθεροι να ζουν και να εργάζονται σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ επιλέξουν. Έτσι, πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην πολιτική δικαιοσύνη σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το λόγο αυτό, τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να συνεργάζονται, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται, για παράδειγμα, ότι μια δικαστική απόφαση που εκδίδεται σε χώρα της Ένωσης για υπόθεση διαζυγίου ή επιμέλειας παιδιού αναγνωρίζεται σε όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ.
Η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα για τους νομοταγείς πολίτες, από το οποίο όμως μπορούν επίσης να επωφελούνται διεθνείς εγκληματίες και τρομοκράτες. Για την αντιμετώπιση της διασυνοριακής εγκληματικότητας απαιτείται η διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων, των αστυνομικών δυνάμεων, των τελωνειακών αρχών και των υπηρεσιών μετανάστευσης όλων των χωρών της ΕΕ.
Για παράδειγμα, πρέπει να εξασφαλίζεται:
ότι τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης αστυνομεύονται αποτελεσματικά
ότι οι τελωνειακές και οι αστυνομικές αρχές ανταλλάσσουν πληροφορίες όσον αφορά τις κινήσεις υπόπτων για λαθρεμπόριοναρκωτικών ή εμπορία ανθρώπων
ότι οι αιτήσεις για χορήγηση ασύλου αξιολογούνται και διεκπεραιώνονται κατά τον ίδιο τρόπο σε ολόκληρη την ΕΕ, ώστε να αποτρέπεται το φαινόμενο της «αναζήτησης χώρας ασύλου» από τους αιτούντες («asylum shopping»).
Των θεμάτων αυτών επιλαμβάνεται το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων — δηλαδή, οι υπουργοί δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων. Στόχος είναι η δημιουργία ενιαίου «χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» εντός των συνόρων της ΕΕ.
Λογότυπο
Το λογότυπο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που χρησιμοποιήθηκε έως τις 30 Ιουνίου 2014
Το λογότυπο, το οποίο χρησιμοποιεί το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη 1 Ιουλίου 2014[3]
«Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση: Ο οδηγός σας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2007 ISBN 92-79-03652-1
.svg){kind=logo}
