Pontrhydfendigaid

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Ystrad Fflur
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.2823°N 3.8628°W
Cod OS	SN730666
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Elin Jones (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Ben Lake (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pentref yng ngogledd Ceredigion yw Pontrhydfendigaid^[1] (neu Pont-rhyd-fendigaid). Fe'i adnabyddir ar lafar yn lleol fel Y Bont.

Mae'n gorwedd ar lan Afon Teifi yn agos i'w tharddle ym mryniau Elenydd, canolbarth Cymru. Cymryd y pentref ei enw o hen ryd ar yr afon honno a'r bont a godwyd yno. Mae ar lôn y B4343 rhwng Tregaron i'r de a Phontarfynach i'r gogledd, tua 13 milltir i'r de-ddwyrain o Aberystwyth.

Tua milltir i'r dwyrain o'r pentref ceir adfeilion Abaty Ystrad Fflur, un o abatai enwocaf Cymru, a sefydlwyd gan y Sistersiaid yn 1164. Roedd yn ganolfan dysg bwysig a chredir i un o fersiynau cynharaf Brut y Tywysogion gael ei lunio yno. Yn ôl traddodiad, claddwyd y bardd Dafydd ap Gwilym yno.

Cynhelir eisteddfod flynyddol ym Mhontrhydfendigaid, sef Eisteddfod Pantyfedwen ("Steddfod Bont"). Yma hefyd ceir Pafiliwn Bont, adeilad amlbwrpas modern lle cynhelir cyngherddau a digwyddiadau eraill. Mae'r ddau sefydliad yma wedi elwa'n fawr o haelioni Syr D.J. James, Pantyfedwen.

Mewn erthygl y Y Selar yn 2020, meddai'r canwr Huw Jones iddo gredu mai yng nghyngerdd fawr Pinaclau Pop ym Mhafiliwn Pontrhydfendigaid ar 29 Mehefin 1968 y clywyd y term "y byd pop Cymraeg" am y tro cyntaf. Mae'r erthygl yn cynnwys tameidiau o'i hunangofiant, 'Dwi Isio Bod yn Sais ...'. Ymysg y grwpiau oedd yno i godi arian i Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd, Aberystwyth 1969 oedd; Dafydd Iwan, Heather Jones, Y Diliau, Hogia Llandegai, Y Derwyddon ac eraill.^[2]

Credai rhai y seilwyd rhaglen deledu C'mon Midffild! ar glwb pêl-droed Pontrhydfendigaid.^{[angen ffynhonnell]}

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Elin Jones (Plaid Cymru)^[3] ac yn Senedd y DU gan Ben Lake (Plaid Cymru).^[4]

• Caradog Jones, y Cymro cyntaf i ddringo Mynydd Everest
• John Phillips, sylfaenydd a phrifathro cyntaf Coleg y Normal, Bangor
• Syr D.J. James, gŵr busnes llwyddiannus, dyngarwr a sefydlydd Ymddiriedolaeth James Pantyfedwen sy'n rhoi arian i gefnogi diwylliant, addysg a chrefydd Cymru

• Abaty Ystrad Fflur
• "Bwystfil Bont"
• Ymddiriedolaeth James Pantyfedwen
• Coed y Bont - coetir sy'n boblogaidd gyda thwristiaid a phobl lleol ac yn rhan o rwydwaith Coedwig Genedlaethol i Gymru
• Pafiliwn Pontrhydfendigaid

• Gwefan Gymunedol Pontrhydfendigaid Archifwyd 2009-04-25 yn y Peiriant Wayback
• Pafiliwn Bont Archifwyd 2011-08-21 yn y Peiriant Wayback