Llangwyfan

Eglwys Sant Cwyfan
Math	pentrefan
Daearyddiaeth
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.184999°N 3.314737°W
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Gareth Davies (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	James Davies (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am y pentrefan o'r un enw yn Ynys Môn, gweler Llangwyfan, Ynys Môn.

Pentref yng nghymuned Llandyrnog, Sir Ddinbych, Cymru, yw Llangwyfan^[1][2] ( ynganiad ). Saif tua pedair milltir i'r dwyrain o dref Dinbych a dwy filltir i'r dwyrain o Afon Clwyd. Cysegrwyd yr eglwys i Sant Cwyfan; ceir y cofnod cyntaf amdani yn 1254 ond gall y safle fod yn hŷn (ceir eglwys arall ar Ynys Môn, gweler Eglwys Llangwyfan). Mae bryngaer Moel Arthur ychydig i'r gogledd-ddwyrain.

Arferai Llangwyfan fod yn adnabyddus fel safle Ysbyty Llangwyfan neu Sanatoriwm Gogledd Cymru. Yn wreiddiol roedd hon yn ysbyty diciâu, ac yn ddiweddarach daeth yn ysbyty cyffredinol i anhwylderau'r frest, ond mae wedi cau erbyn hyn.

Un o ddilynwyr Sant Beuno oedd Sant Cwyfan a roddodd ei enw i'r eglwys leol. Mae'r eglwys tua 1.5 km i'r gogledd-ddwyrain o Eglwys Sant Tyrnog, Llandyrnog a sonir amdani'n wreiddiol yn 1254 fel "Langeifin", ond dylid cofio nad oedd y cofnodwr trethi yn deall Cymraeg, heb sôn am ei sillafu. Ceir hefyd eglwys o'r un enw ar Ynys Cribinau ym Môn ac un arall yn Nhudweiliog, Gwynedd. Canfyddwyd olion yr eglwys cynharaf, canoloesol ger wal yn y gogledd, ond perthyn i'r 15C mae'r adeilad presennol.^[3]

• Ysbyty Llangwyfan o Casglu’r Tlysau^{[dolen farw]}