Codwyd nifer o gaerau yng Nghymru gan y Rhufeiniaid rhwng canol y ganrif gyntaf O.C. a chanol y 4g . Fe'i cysylltid gan rwydwaith o ffyrdd Rhufeinig .
Map o rai o brif gaerau Cymru Viroconium (Caerwrygion )Canwriad o tua 70 OC Y Gaer (Brycheiniog)Caer dros-dro ger Fferm Ffynhogion, ger Rhuthun
Caerau mawr
Roedd y rhwydwaith milwrol Rhufeinig yng Nghymru o siâp hirsgawr gyda phedair caer ym mhob congl ohono.
Yn y de-ddwyrain ceir caer Isca Silurum (Caerllion ar Wysg ), ger Casnewydd heddiw. Hon oedd pencadlys y Rhufeiniaid yn y de. Yn gyfateb iddi yn y gogledd-ddwyrain dewiswyd safle ger aber Afon Dyfrdwy ar gyfer Deva (dinas Caer heddiw). Yn y ddwy gaer hyn sefydlwyd pencadlysoedd y llengoedd yng Nghymru, sef y Legio II Adiutrix yn Deva hyd 66 ac yna'r Legio XX Valeria Victrix , a'r Legio II Augusta yn Isca Silurum.
Yn ail i'r ddwy gaer roedd caer Segontium yn y gogledd-orllewin (ger Caernarfon ) a chaer Maridunum (neu Moridunum ) yn y de-orllewin (Caerfyrddin ).
Yn ogystal roedd yna gaer yn Viroconium (ger Caerwrygion ) i gadw golwg ar ganolbarth y wlad.
Yn ychwanegol i'r caerau hyn roedd yna gyfres o gaerau llai:
Yn y gogledd ceir Caer Gybi ac Aberffraw ar Ynys Môn , Caerhun (Dyffryn Conwy ), Bryn-y-Gefeiliau (neu Caer Llugwy, ger Capel Curig ), Pen Llystyn (ger Bryncir ), Tomen-y-mur , Caer Gai , Y Bala a Pennal ym Meirionnydd . Mae lleoliad Varis yn ansicr, ond credir iddi gael ei chodi ger Llanelwy .
Yn y canolbarth a'r gorllewin ceir Caersŵs , Caer Ffordun a Cae Gaer ym Maldwyn , Trawscoed a Llanio yng Ngheredigion , Caerau , Pen-y-gaer ac Y Gaer ym Mrycheiniog , a chaerau Castell Collen a Clyro ym Maesyfed .
Yn olaf, yn y de-ddwyrain ceir Coelbren Gaer , Castell Nedd , Pen-y-darren , Gelli-gaer a chaer Caerdydd ym Morgannwg , a chaer Y Fenni a Choed y Caerau ym Mynwy .
Caerau llai
Rhwng y caerau mawr ceir caerau llai yn Holt , Brithdir (Meirionnydd), Pen-y-crogbren (Sir Drefaldwyn), Pant Teg Uchaf (Ceredigion), Mynydd Myddfai a Castell Madog ym Mrycheiniog a Hirfynydd ym Morgannwg a Caer Rufeinig Blestiwm yn Sir Fynwy .
Mathau gwahanol
Gwylfeydd
Darganfuwyd olion gwylfeydd Rhufeinig ar Fynydd Twr ger Caergybi , ym Mryn Glas ger Segontium (Arfon) a ger caer Hirfynydd ym Morgannwg. Pwrpas y rhain oedd rhoi rhybudd i'r gaer pe ddeuai ymosodiad.
Gwersylloedd dros dro
Ceir olion caerau dros dro yn: Pen-y-gwryd ger yr Wyddfa , Rhyd Sarn (Meirionnydd), ger Caersws a Chaer Fforden (Trefaldwyn), Cwm-y-cadno ac Arosfa Garreg (Sir Gaerfyrddin), Y Pigwn , Heol-y-gaer ac Ystradfellte (Brycheiniog) a Blaen-cwm-bach , Twyn-y-briddallt a Pen-y-coed Cae ym Morgannwg.
Caerau ymarfer
Gerllaw Tomen-y-mur a Doldinas (Meirionnydd), Caerau (Brycheiniog), ar Gomins Llandrindod ac ar Gomins Stafford , Mynydd Carn Coch a Chomins Gelli-gaer ym Morgannwg.
Rhestrau Cadw
Nodir y caerau a'r gwersylloedd canlynol ar restr Cadw .[ 1]
Caer
Caerswsgw uchodSO028918
Cadarnle lleng
(Saesneg: Legionary fortress )
Gwersylloedd dros dro
(Saesneg: marching camp )
Gwersylloedd ymarfer
Cyfeiriadau
Ffynonellau
I. Ll. Foster a Glyn Daniel (gol.), Prehistoric and Early Wales (Llundain, 1965)
Christopher Houlder, Wales: an Archaeological Guide (Llundain, 1978)
