Uluslararası alan adı

Uluslararası alan adı (İngilizce: Internationalized domain name) (IDN), internet alan adlarında yalnızca ASCII[a] kullanılabilmesinin getirdiği kısıtlamaları ortadan kaldırmak amacıyla ortaya çıkmış bir girişimdir. Alan adlarında diğer alfabelerin bazı özel karakterlerinin (ü, ö, Ø, α, β, ح gibi) de kullanılabilmesini sağlar. Ayrıca alan adlarının Arap alfabesi ve İbrani alfabesi gibi alfabeler için sağdan sola yazılmasını da sağlayabilir.[1]

Web tarayıcısının ASCII karakterler dışındaki karakterleri doğrudan DNS'e aktarması mümkün değildir. Bu yüzden onların yerine bir kodlama sistemine göre bazı ASCII karakterlerini ekleyerek yeni bir alan adı oluşturur. Örneğin "örnek.com.tr" adresi için bu dönüşüm "xn--rnek-4qa.com.tr" şeklindedir.[2] Bu örnekte ASCII karakteri olmayan "ö" harfi, bir kodlama sistemi ile yerini ASCII karakterlerine bırakmıştır. Burada her ne kadar DNS sistemine "xn--rnek-4qa.com.tr" olarak iletilse de kullanıcı adrese erişmeye çalışırken pek çok modern web tarayıcısında "örnek.com.tr" şeklinde yazabilir.

Yurt dışında, özellikle Latin alfabesi kullanmayan ülkelerde uluslararası alan adları çok popülerdir. Türkiye'de genellikle IDN yerine harflerin ASCII karakterlerindeki benzerleri kullanılmaktadır. Örneğin genellikle "örnek.com.tr" yerine "ornek.com.tr" kullanılır.

IDN'lerin en önemli eksiklerinden biri, e-postalarda doğrudan yazılamamasıdır. Örneğin "ornekposta@örnek.com.tr" şeklinde bir e-posta adresi var olamaz. Bunun yerine "ornekposta@xn--rnek-4qa.com.tr" şeklinde kullanılmalıdır ki bu bazen kafa karışıklığına sebep olabilir ve estetik olarak tercih edilmeyebilir.[1]

IDN ülke üst düzey alan adları

Bazı ülkelerin iki harfli üst düzey alan adlarının (ccTLD) haricinde uluslararası alan adı biçiminde bir üst düzey alan adları da vardır. Bu ülkeler genellikle Latin alfabesi kullanmayan ülkelerdir. Bu ülkelerin ve sahip oldukları uluslararası ülke üst düzey alan adlarının listesi tabloda verilmiştir.

Ülke ccTLD[3] IDN ccTLD[4] DNS adı DNSSEC[b]
 Birleşik Arap Emirlikleri .ae امارات. xn--mgbaam7a8h Yok
 Ermenistan .am .հայ xn--y9a3aq Var
 Bangladeş .bd .বাংলা xn--54b7fta0cc Yok
 Bulgaristan .bg .бг xn--90ae Var
 Bahreyn .bh البحرين. xn--mgbcpq6gpa1a Var
 Belarus .by .бел xn--90ais Var
 Çin .cn
  1. .中国
  2. .中國
  1. xn--fiqs8S
  2. xn--fiqz9S
 Var
 Cezayir .dz الجزائر. xn--lgbbat1ad8j Yok
 Mısır .eg مصر. xn--wgbh1c Var
 Avrupa Birliği .eu
  1. .ею (Bulgarca)
  2. .ευ (Yunanca)
  1. xn--e1a4c
  2. xn--qxa6a
 Var
 Gürcistan .ge .გე xn--node Yok
 Yunanistan .gr .ελ xn--qxam Var
 Hong Kong .hk .香港 xn--j6w193g Var
 İsrail .il ישראל. xn--4dbrk0ce Var
 Hindistan .in
  1. भारत,
  2. بھارت,
  3. భారత్,
  4. ભારત,
  5. ਭਾਰਤ,
  6. ভারত,
  7. இந்தியா,
  8. ಭಾರತ,
  9. ഭാരതം,
  10. ভাৰত,
  11. ଭାରତ,
  12. بارت,
  13. भारतम्,
  14. भारोत
  15. ڀارت
  1. xn--h2brj9c
  2. xn--mgbbh1a71e
  3. xn--fpcrj9c3d
  4. xn--gecrj9c
  5. xn--s9brj9c
  6. xn--45brj9c
  7. xn--xkc2dl3a5ee0h
  8. xn--2scrj9c
  9. xn--rvc1e0am3e
  10. xn--45br5cyl
  11. xn--3hcrj9c
  12. xn--mgbbh1a
  13. xn--h2breg3eve
  14. xn--h2brj9c8c
  15. xn--mgbgu82a
 Var
 Irak .iq عراق. xn--mgbtx2b Yok
 İran .ir ایران. xn--mgba3a4f16a Yok
 Ürdün .jo الاردن. xn--mgbayh7gpa Yok
 Güney Kore .kr .한국 xn--3e0b707e Var
 Kazakistan .kz .қаз xn--80ao21a Yok
 Laos .la .ລາວ xn--q7ce6a Var
 Sri Lanka .lk
  1. .இலங்கை
  2. .ලංකා
  1. xn--xkc2al3hye2a
  2. xn--fzc2c9e2c
 Yok
 Fas .ma المغرب. xn--mgbc0a9azcg Yok
 Kuzey Makedonya .mk .мкд xn--d1alf Yok
 Moğolistan .mn .мон xn--l1acc Var
 Makao .mo .澳門 xn--mix891f Yok
 Moritanya .mr موريتانيا. xn--mgbah1a3hjkrd Var
 Malezya .my مليسيا. xn--mgbx4cd0ab Var
 Umman .om عمان. xn--mgb9awbf Yok
 Pakistan .pk ‎‎پاکستان. xn--mgbai9azgqp6j Var
 Filistin .ps فلسطين. xn--ygbi2ammx Yok
 Katar .qa قطر. xn--wgbl6a Yok
 Sırbistan .rs .срб xn--90a3ac Var
 Rusya .ru .рф xn--p1ai Var
 Suudi Arabistan .sa السعودية. xn--mgberp4a5d4ar Var
 Sudan .sd سودان. xn--mgbpl2fh Yok
 Singapur .sg
  1. .新加坡
  2. .சிங்கப்பூர்
  1. xn--yfro4i67o
  2. xn--clchc0ea0b2g2a9gcd
 Var
 Suriye .sy سورية. xn--ogbpf8fl Yok
 Tayland .th .ไทย xn--o3cw4h Var
 Tunus .tn تونس. xn--pgbs0dh Var
 Tayvan .tw
  1. .台灣
  2. .台湾
  1. xn--kpry57d
  2. xn--kprw13d
 Var
 Ukrayna .ua .укр xn--j1amh Yok
 Yemen .ye اليمن. xn--mgb2ddes Yok

Notlar

  1. ^ İngilizce karakter, numaralar, "-" gibi basit karakterler bkz. ASCII
  2. ^ IDN ccTLD için geçerlidir. Ülkenin normal ccTLD'si için geçerli olmayabilir

Kaynakça

  1. ^ a b "IDN çevirici nedir?". Natro. 26 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. 
  2. ^ "IDN çevirici". Atak Domain. 25 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. 
  3. ^ "ccTLD'lerin listesi (ccTLD olmayan alan adları da dahildir.)". IANA (iana.org) (İngilizce). 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  4. ^ "IDN ccTLD list". ICANN. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.