Balkanlar coğrafyası, Balkan bölgesinin çeşitlilik oluşturan coğrafi yapısıdır. Bu yapı içinde deniz etkisindeki alanlar, dağlık bölgeler, koruma alanları, düzlükler yer alır.

Balkanlar, güneybatıda Adriyatik Denizi ve İyon Denizi; güneyde Akdeniz; güneydoğuda Ege Denizi, Marmara Denizi; doğuda Karadeniz ile çevrili bir yarımadadır. Kuzey sınırlarını Tuna, Sava ve Kupa nehirleri oluşturur.^[1] Kuzeybatıdan (Trieste Körfezi) güneye ve doğuya dek olan bölge sınırları denizlerle çevrilidir: Adriyatik, İyon Denizi, Akdeniz, Ege Denizi, Çanakkale Boğazı, Marmara, İstanbul Boğazı, Karadeniz. Karadeniz kıyılarında, Tuna'nın döküldüğü yerden Tuna boyunca kuzey sınır Belgrad'a ulaşır. Burada Sava boyunca devam edip Hırvatistan-Bosna-Hersek hudut hattından batıya ilerleyen kuzey sınırı Slovenya'ya girer. Čatež ob Savi köyünde Krka Nehri'nden devam eden kuzeybatı sınırı, nehrin ağzı Gradiček'in batısından Vipava Nehri üzerinden ilerleyip İtalya'ya geçer. Gorizia yakınlarında Soča Nehri ile birleşen sınır, Trieste Körfezi kıyısındaki Monfalcone yakınlarında Adriyatik'e bağlanır.^[a]

Balkanlar'ın veya coğrafi adla Balkan Yarımadası'nın doğu, güney ve batı sınırları hakkında mevcut görüş birliğine rağmen, kuzey sınırları tartışmalıdır. Bazı coğrafyacılar kuzey sınırını Tuna ve Drava nehirleri olarak kabul eder, bazıları da sınır Karpat Dağları'nın doğusundan geçirir.^[2] Balkan Yarımadası'nın kıyıları, Akdeniz sistemine dâhil olan 6 denize açılmaktadır. Bu durum, Balkanlar'ın, Akdeniz stratejisindeki çok boyutlu yerini vurguladığı gibi; Balkan ülkelerinin çoğunun deniz ulaştırması ve denizcilik alanlarındaki gelişmelerine de ışık tutmaktadır.^[3]

Bölge alanının büyük kısmı dağlarla kaplıdır. Bu dağ yapıları genelde kuzeyden batıya veya güneyden doğuya uzanır. Balkan topraklarının en yüksek dağı 2925 metre^[4] ile Bulgaristan'daki Rila'dır. Bu yükseklikten sonra Yunanistan'daki Olimpos Dağı 2917^[5] ve Bulgaristan'daki Vihren 2914 metre^[6] yüksekliktedir. Bu yüksek dağların yanında, en büyük dağ yapıları Dinar Alpleri, Arnavutluk Alpleri, Şar Dağları, Balkan Dağları, Rodop Dağları'dır. Bu dağ dizilerinin dışında, daha küçük ve yerel dağlar da vardır.

Dinar Alpleri, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ ve Kosova topraklarında uzanan sıradağ dizisidir. Arnavutluk Alpleri, Arnavutluk güneyinden Yunanistan'ın orta kesimine dek uzanır. Şar Dağları da bu sıradağların güneydoğusunda, Arnavutluk, Kosova ve Kuzey Makedonya toprakları içinde yer alır. Koca Balkan Dağları, Karadeniz kıyılarından Bulgaristan içlerine doğru yayılır. Hem Bulgaristan ve Yunanistan topraklarında yer alan Rodop Dağları da önemli dağ dizilerindendir.

Bölgenin birçok kesiminde çeşitli büyüklükte akarsular yer alır. Bölgedeki nehirler içinde bazıları birçok ülke içinde akar ve büyük bir havzayı oluştururlar. Bazıları ise daha bölgesel veya yerel nehirlerdirler.

Yüzlerce yıldır yapılan ağaç kesimleri sebebiyle Balkan coğrafyasının bazı kesimlerinde ağaçlık alanların yerinde yeşillik, çalılık kalmıştır. Özellikle bölgenin güneyindeki kıyı kesimlerinde bitki örtüsü bu şekildedir. İç kesimlerde Orta Avrupa tarzı ağaçlık örtü vardır. Bunlar sık ormanlar ve nispeten seyrek ağaçlık alanlardır. Ağaç hattı 1800-2300 metre arasıdır. Toprak yüzeyi çok çeşitli endemik türlerle kaplıdır.

Toprak genellikle zayıftır. Sıcak yazlara sahip, doğal çim, zengin toprak örtüsü bulunduran alanların elverişli toprağında tarım yapılır. Dağlık alanlar ekime pek uygun değildir. Ekilen ürünlerin başında üzüm ve zeytin gelir.

Dağlarla yükselmiş Balkan Yarımadası üç denizle çevrili yapıya sahiptir. Kuşlar her gün Tuna Deltası'nda görünür, bölgenin güney periferisinde deniz hayatı vardır. Bitki hayatı da yüksekte, denizden orman sınırına doğru görülür. Balkan coğrafyası, Avustralya'daki Büyük Mercan Resifi ve Ekvador'daki Galapagos Takımadaları'ndan sonra dünyanın biyolojik çeşitlilik bakımından üçüncü en önemli alanı olarak kabul edilmiştir.^[7]

Romanya'daki Tuna Deltası, Avrupa deltaları içinde büyüklük bakımından ikinci, korunmuş alan bakımından ilk sıradadır.^[8] Bu delta alanı akarsular, kanallar, ağaç saçaklı göller ve sazlık adalar barındırır. Burası kuş gözlemcileri ve yaban hayat tutkunları için bir cennettir. Bulgaristan'da Meriç Vadisi'nde yer alan Zlato Pole Koruma Alanı, tehlike altındaki birçok tür için bir vaha özelliği gösterir. Koruma alanı, bitki ve hayvan çeşitliliği bakımından oldukça zengindir. Sırbistan, UNESCO listesinde yer alan en az 9 sulak alana sahiptir. Bunlar içinde Golija-Studenica Biyosfer Rezervi, sadece iyi korunmuş doğal kaynakları bakımından değil, aynı zamanda kültürel kaynakları bakımından da önemlidir. Avrupa'nın diğer bölgelerinde nesli tükenerek yok olmuş bitki ve hayvan türleri burada hâlen gelişmekte, Sırbistan'ın yeşil bataklıkları ve ormanlarında yaşamını sürdürmektedir.^[7]

Demirkapı Tuna Nehri'ndeki bir boğazdır. Tarihî dönemden beri bilinen ve kullanılan meşhur bir nehir boğazıdır. Boğaz, Sırbistan ve Romanya sınır hattının bir kısmını oluşturur. Demirkapı, Sırbistan-Romanya sınırı boyunca 134 kilometre uzunluğa sahip, Avrupa'nın en büyük ve en uzun boğazıdır. Bu uzunluk birçok kıvrım oluşturmuştur. Boğaz kapsamında 4 yapısal havza ve 4 vadi bulunur.

Yayılım olarak Demirkapı, güneyinde Sırbistan'ı ve kuzeyinde Romanya'yı bırakır. Bu coğrafi yayılım içinde ayrıca Karpatlar parçalanır; bir kısmı güneyde kalır. Boğazın Sırbistan tarafında Demirkapı (Đerdap) Millî Parkı (Национални парк Ђердап), Romanya tarafında Demir Kapılar Millî Parkı (Parcul Natural Porţile de Fier) vardır. Romanya kısmında ayrıca iki elektrik santralı kurulmuştur.

Balkanlar'ın birçok kesiminde farklı doğal kaynaklar bulunur. Arnavutluk'un doğal kaynakları petrol, doğal gaz, kömür, boksit, kromit, bakır, demir cevheri, nikel, tuz, kereste, hidro-enerjidir.^[9] 2009 yılı verilerine göre Arnavutluk, günde 5400 varil petrol üretmiştir.^[10] Doğal gaz üretimi de 30 milyon metreküptür.^[11] Bosna-Hersek'in doğal kaynakları kömür, demir cevheri, boksit, bakır, kurşun, çinko, kromit, kobalt, manganez, nikel, kil, alçı, tuz, kum, kereste, hidro enerjidir.^[12] Bulgaristan'ın doğal kaynaklarını ise boksit, bakır, kurşun, çinko, kömür, kereste, ekilebilir arazi oluşturur.^[13] Madenî yağ, az miktarda kömür, boksit, düşük nitelikli demir filizi, kalsiyum, alçı, doğal asfalt, silis, mika, kil, tuz, hidroelektrik Hırvatistan'ın;^[14] boksit, hidroelektrik Karadağ'ın doğal kaynaklarıdır.^[15] Kosova'da nikel, kurşun, çinko, magnezyum, linyit, kaolen, krom, boksit bulunur,^[16] ayrıca kömür ve gümüş yatakları vardır.^[17] Kuzey Makedonya'nın doğal kaynakları düşük tenörlü demir cevheri, bakır, kurşun, çinko, kromit, manganez, nikel, tungsten, altın, gümüş, asbest, alçı, kereste, ekilebilir arazidir.^[18] Romanya'da petrol (rezervler azalmaktadır), kereste, doğal gaz, kömür, demir cevheri, tuz, tarıma elverişli topraklar, hidroelektrik;^[19] Sırbistan'da petrol, gaz, kömür, demir cevheri, bakır, çinko, antimon, kromit, altın, gümüş, magnezyum, pirit, kireç taşı, mermer, tuz, ekilebilir arazi;^[20] Slovenya'da linyit kömürü, kurşun, çinko, yapı taşı, hidroelektrik, ormanlar,^[21] doğal kaynaklardandır. Türkiye'nin doğal kaynakları kömür, demir cevheri, bakır, krom, antimon, cıva, altın, barit, bor, sölestin (stronsiyum), zımpara, feldspat, kireçtaşı, magnezit, mermer, perlit, ponza, pirit (sülfür), kil, tarıma elverişli topraklar, hidroelektrik;^[22] Yunanistan'ın linyit, petrol, demir cevheri, boksit, kurşun, çinko, nikel, magnezit, mermer, tuz, hidroelektrik potansiyelidir.^[23]

Balkan coğrafyasında üç zaman dilimi kullanılır:

• UTC+01.00: Hırvatistan, Slovenya, Bosna-Hersek, Karadağ, Arnavutluk, Kosova, Sırbistan, Kuzey Makedonya.
• UTC+02.00: Yunanistan, Bulgaristan, Romanya
• UTC+03.00: Türkiye (2016'dan beri ve aynı anda yaz saati uygulaması da kaldırıldı.)

Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya ve Yunanistan ülkeleri topraklarının tamamı Balkan coğrafyası içindedir. Balkanlar'da yer alan ülkelerden Hırvatistan’ın % 54,8’i^[b], Romanya’nın % 6,5’i^[c], Sırbistan’ın % 72,2’si^[ç], Slovenya’nın % 26,7’si^[d], Türkiye’nin % 3’ü^[e] Balkan sınırları içinde yer alır. Toplam yüzölçümü 301.340 km²^[24] olan İtalya topraklarının % 0.1’i (295,1 km²)^[f] Balkan coğrafyası içinde yer alır ancak İtalya, Balkan ülkesi sayılmaz. Balkanlar’ın toplam yüzölçümü 504.884 km²’dir.^{“Yüzölçümü”}

Bayrak	Ülke	Balkanlar’daki Yüzölçümü ve Oranı[a]	Yüzölçümü (km²)	Balkanlar’daki Nüfus	Toplam Nüfus	Başkent
	Arnavutluk	28.748	28.748[25]	2.831.741	2.831.741[26]	Tiran
	Bosna-Hersek	51.197	51.197[27]	4.613.414	4.613.414[27]	Saraybosna
	Bulgaristan	110.879	110.879[28]	7.351.234	7.351.234[29]	Sofya
	Hırvatistan	31.009 (% 54,8)[b]	56.594[30]	1.725.656[b]	4.290.612[30]	Zagreb
	Karadağ	13.812	13.812[31]	620.145	620.145[32]	Podgorica
	Kosova[g]	10.887	10.887[33]	1.733.872	1.733.872[34]	Priştine
	Kuzey Makedonya	25.713	25.713[35]	2.052.722	2.052.722[36]	Üsküp
	Romanya	15.570 (% 6,5)[c]	238.391[37]	971.643[c]	21.498.616[38]	Bükreş
	Sırbistan	55.965 (% 72,2)[ç]	77.474[39]	5.207.777[ç]	7.120.666[40]	Belgrad
	Slovenya	5.421 (% 26,7)[d]	20.273[41]	299.644[d]	2.056.262[42]	Ljubljana
	Türkiye	23.726 (% 3)[e]	783.562[43]	10.434.511[e]	74.724.269[44]	Ankara
	Yunanistan	131.957	131.957[45]	11.305.118	11.305.118[46]	Atina
Toplam		504.884		49.147.477

Balkanlar'da muhitlerin coğrafi yapısına bağlı olarak iklimde değişiklikler görülür. Adriyatik ve Ege kıyılarında Akdeniz iklimi hâkimdir. Karadeniz kıyılarında iklim, nemli subtropikal ve ılıman okyanus tipindedir. İç kesimlerde ise nemli kıtasal iklim görülür. Yarımadanın kuzeyi ile dağlık alanlarda kışlar soğuk ve karlı, yazlar sıcak ve kurudur. Güney kesimlerde kışları iklim hafiftir.

Nemli kıtasal iklim, Slovenya geneli, Kuzey Hırvatistan, Bosna-Hersek, Arnavutluk içleri, Kuzey Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Bulgaristan, Sırbistan ve Romanya'da görülür. Geri kalan ve yaygın olmayan iklim tipleri olan nemli subtropikal iklim ve okyanus iklimi, Slovenya kıyılarında, Kuzey Hırvatistan kıyılarında, Bulgaristan'ın Karadeniz kıyılarında ve Türkiye'de görülür. Akdeniz iklimi, Güney Hırvatistan, Arnavutluk kıyı kesiminde, Yunanistan'da, Güney Karadağ'da ve Türkiye'nin Ege kıyılarında görülür.

a. ^ Balkan coğrafyasının sınırları hakkındaki haritalardan birkaçı: Topoğrafik harita, Balkanlar’da toprağı olan ülkeler haritası. Bölgenin toplam yüzölçümü 504.884 km²’dir (bk. “Ülkeler”).

b. ^ Hırvatistan’ın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki jupanlıklar (županija) ve belediyeler (opčina) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Tamamı kapsanan jupanlıklar: İstra (2.820 km²), Primorje-Gorski (3.582 km²), Karlovac (3.622 km²), Lika-Senj (5.350,5 km²), Zadar (3.642 km²), Šibenik-Knin (2.939 km²), Split-Dalmaçya (4.534 km²), Dubrovnik-Neretva (1.783 km²). Jupanlık içinde kapsanan belediyeler: Sisak-Moslavina Jupanlığı’nda Donji Kukuruzari (114 km²), Dvor (504,9 km²), Gvozd (212,4), Hrvatska Dubica (131 km²), Lekenik (224,4 km²), Majur (66,72 km²), Martinska Ves (124,7 km²), Sunja (288,2 km²), Topusko (198,3 km²); Zagreb Şehri içinde Novi Zagreb - Zapad (62,59 km²), Novi Zagreb - Istok (16,54 km²), Brezovica (127,39 km²); Zagreb Jupanlığı’nda Klinča Sela (77,6 km²), Krašić (71,2 km²), Kravarsko (85 km²), Orle (57,6 km²), Pisarovina (145 km²), Pokupsko (122), Stupnik (24,87 km²), Žumberak (110 km²). Jupanlık ve belediye sınırları toplamı 31.009,91 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 56.594 km²’dir ve mevcut 31.009,91 km², toplamın % 54,8’ini (54,7936353) oluşturur.

c. ^ Romanya’nın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki illeri (judeţul) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Tulcea (8.499 km²) ve Köstence (7.071 km²) illerinin toplam yüzölçümü 15.570 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 238.391 km²’dir ve mevcut 15.570 km², toplamın % 6,5’ini (6,53128683) oluşturur. Bu illerin toplam nüfusu 971.643’tür. Söz konusu jupanlık ve belediyelerin toplam nüfusu 1.725.656’dır.

ç. ^ Sırbistan’ın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki istatistiksel bölgeler (statistički region) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Belgrad Şehri (3.227 km²), Şumadiya ve Batı Sırbistan (26.483 km²), Güney ve Doğu Sırbistan (26.255 km²) bölgelerinin toplam yüzölçümü 55.965 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 77.474 km²’dir ve mevcut 55.965 km², toplamın % 72,2’sini (72,2371376) oluşturur. Söz konusu istatistiksel bölgelerin toplam nüfusu 5.207.777’dir.

d. ^ Slovenya’nın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki istatistiksel bölgeler (statistični regija) ve belediyeler (občina) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Obalno-kraška (1044 km²), Notranjsko-kraška (1456 km²), Güneydoğu Slovenya (2675 km²), Orta Slovenya’da Dobrepolje (94,9 km²), Ivančna Gorica içinde Ambrus (5,67 km²), Veliki Korinj (7,1 km²), Mali Korinj (3,08 km²) Višnje (5,47 km²), Primča vas (2,25 km²), Brezovi Dol (4,56 km²), Bakrc (0,71 km²), Kamni Vrh pri Ambrusu (2,87 km²), Kal (5,39 km²), Dečja vas pri Zagradcu (2,51 km²), Grintivec (0,87 km²),, Kuželjevac (2,42 km²), Laze nad Krko (1,75 km²), Malo Globoko (0,71 km²), Veliko Globoko (0,85 km²), Male Lese (0,93 km²), Podbukovje (3,62 km²), Krka (1,55 km²), Gradiček (1,56 km²); Aşağı Sava’da Brežice içinde Pristava ob Krki (0,77 km²), Vrhovska vas (1,4 km²), Bušeča vas (1,21 km²), Gorenja Pirošica (1, 79 km²), Dolenja Pirošica (1,2 km²), Vinji Vrh (1,16 km²), Poštena vas (0,58 km²), Brvi (0,38 km²), Stojanski Vrh (2,26 km²), Izvir (1,83 km²), Kamence (0,62 km²), Čedem (0,83 km²), Kraška vas (0,96 km²), Stankovo (0,6 km²), Velike Malence (4,08 km²), Mrzlava vas (2,13 km²), Čatež ob Savi (5,44 km²), Žejno (1,3 km²), Sobenja vas (1,4 km²), Globočice (2,61 km²), Mali Cirnik (1,26 km²), Dobeno (4,11 km²), Cerina (1,13 km²), Dvorce (0,61 km²), Prilipe (1,67 km²), Podgračeno (0,47 km²), Cirnik (3,87 km²), Koritno (3,97 km²), Laze (0,65 km²), Ponikve (5,24 km²), Brezje pri Veliki Dolini (2,37 km²), Slovenska vas (2,05 km²), Perišče (0,35 km²), Rajec (1,26 km²), Nova vas pri Mokricah (0,4 km²), Obrežje (2,54 km²), Velika Dolina (0,68 km²), Mala Dolina (0,31 km²), Gaj (0,55 km²), Ribnica (2 km²), Jesenice (1,29 km²); Kostanjevica na Krki (6,23 km²); Krško içinde Slivje (0,72 km²), Žabek v Podbočju (0,43 km²), Podbočje (1,46 km²), Dobrava ob Krki (1,58 km²), Stari Grad v Podbočju (1,47 km²), Dol (0,43 km²), Gradnje (1,91 km²), Mladje (1,32 km²), Brlog (0,58 km²), Prušnja vas (1,26 km²), Planina v Podbočju (1,7 km²), Premagovce (3,58 km²), Brezovica v Podbočju (2,38 km²), Hrastek (1,05 km²), Šutna (1,67 km²), Selo (0,36 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 5.421,14 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 20.273 km²’dir ve mevcut 5.421,14 km², toplamın % 26,7’sini (26,7406896) oluşturur. Söz konusu bölge ve belediyelerin toplam nüfusu 299.644’tür.

e. ^ Türkiye’nin yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki illeri ve ilçeleri Balkanlar’ın sınırları içindedir. Edirne (6.276 km²), Kırklareli (6.550 km²), Tekirdağ (6.313 km²); Çanakkale ili içinde Gökçeada (286 km²), Eceabat (21,22 km²), Gelibolu (806 km²); İstanbul ili içinde Arnavutköy (506,48 km²), Avcılar (41,92 km²), Bağcılar (22,4 km²), Bahçelievler (16,57 km²), Bakırköy (29,65 km²), Başakşehir (104,48 km²), Bayrampaşa (9,5 km²), Beşiktaş (18,04 km²), Beylikdüzü (37,74 km²), Beyoğlu (8,96 km²), Büyükçekmece (157,68 km²), Çatalca (1.040,42 km²), Esenler (18,51 km²), Esenyurt (43,12 km²), Eyüpsultan (228,14 km²), Fatih (15,93 km²), Gaziosmanpaşa (11,67 km²), Güngören (7,17 km²), Kâğıthane (14,83 km²), Küçükçekmece (37,51 km²), Sarıyer (151,26 km²), Silivri (869,51 km²), Sultangazi (36,24 km²), Şişli (34,98 km²), Zeytinburnu (11,31 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 23.726,24 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 783.562 km²’dir ve mevcut 23.726,24 km², toplamın % 3’ünü (3,02799778) oluşturur. Söz konusu il ve ilçelerin toplam nüfusu 10.434.511’dir.

f. ^ İtalya’nın Balkan sınırları içinde bulunan Gorizia ili içindeki Monfalcone (20,5 km²), Ronchi dei Legionari (17 km²), Doberdò del Lago (26,9 km²), Staranzano (18,7 km²) ve Trieste ili (212 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 295,1 km²’dir. Balkanlar’ın sınırları içindedir. Ülkenin toplam yüzölçümü 301.340 km²’dir ve mevcut 295,1 km², toplamın % 0,1’ini (0,09792925) oluşturur. Söz konusu il ve belediyelerin toplam nüfusu 285.414’tür.

g. ^ 2008 yılından itibaren bağımsızlığını koruyan ve uluslararası tanınma süreci tamamlanmayan Kosova Cumhuriyeti, 11 Kasım 2012 tarihi itibarıyla 93 BM üyesi ülke tarafından tanınmıştır. bk.:Tanınma Hk.22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. De facto olarak Kosova Cumhuriyeti’dir. Sırbistan devleti de jure olarak kendi toprakları içinde saymaktadır.