Tramwaje w Polsce – systemy komunikacji tramwajowej działające w Polsce.
Od 19 grudnia 2015 roku w Polsce istnieje szesnaście systemów tramwajowych – dziesięć z nich to systemy normalnotorowe (1435 mm), a pięć wąskotorowe (1000 mm)[1][2] i jedna sezonowa linia tramwaju konnego.
Charakterystyka
Najmłodsza miejska sieć tramwajowa powstała w 2015 roku w Olsztynie, zaś najstarsza działa w Warszawie. Warszawska sieć tramwajowa jest największa, najmniejsza jest w Grudziądzu (9 km). W latach 1945–1989 systemy w większych miastach były rozbudowywane i modernizowane: Warszawie, Poznaniu, Gdańsku, Wrocławiu, Krakowie, Bydgoszczy, Toruniu, a w średnich i małych ośrodkach miejskich likwidowane: Słupsku, Inowrocławiu, Olsztynie, Wałbrzychu, Legnicy, Jeleniej Górze, Bielsku-Białej. Niektóre sieci zostały zlikwidowane przez podział miasta pomiędzy dwa państwa: Cieszyn, Słubice, Zgorzelec.
Tramwaj konny w Mrozach ma najmniejszy rozstaw szyn (900 mm); jest atrakcją turystyczną.[potrzebny przypis]
Rozbudowa sieci tramwajowej po 1989
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej polskie samorządy mogą liczyć na wsparcie unijne w realizacji projektów tramwajowych. Wiele polskich miast z tego faktu skorzystało i modernizuje sieć (np. Grudziądz[3]) bądź buduje nowe odcinki torowisk, między innymi: Warszawa[4], Kraków, Poznań, Łódź[5], Bydgoszcz[6], Toruń[7], Szczecin[8] i Wrocław[9]. Istnieją (lub istniały) plany przywrócenia linii tramwajowych w niektórych miastach (np. Słubice[10]) lub budowy zupełnie nowych systemów, np. w Płocku[11], Radomiu czy Zamościu[12].
Systemy
| Miasto lub obszar
|
Operator[13]
|
Rozstaw
|
Długość toru
pojedynczego (km)[13]
|
Data
|
Artykuł
|
| otwarcia[14]
|
elektryfikacji[14]
|
likwidacji
|
| Białystok
|
Towarzystwo Białostockich Tramwajów Konnych
|
1000 mm
|
6,2 (ok.)
|
1895
|
brak
|
1915
|
Tramwaje w Białymstoku
|
| Bielsko-Biała
|
Bielska Kolej Elektryczna
|
1000 mm
|
8,3
|
1895
|
1971
|
Tramwaje w Bielsku-Białej
|
| Bydgoszcz
|
MZK Bydgoszcz
|
1000 mm
|
91,86
|
1888
|
1896
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Bydgoszczy
|
| Bytom
|
b.d.
|
1435 mm
|
b.d.
|
1913
|
1945[a]
|
Tramwaje w Bytomiu
|
| Cieszyn
|
b.d.
|
1000 mm
|
1,8
|
1911
|
1921
|
Tramwaje w Cieszynie
|
| Częstochowa
|
MPK Częstochowa
|
1435 mm
|
30
|
1959
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Częstochowie
|
| Elbląg
|
Tramwaje Elbląskie
|
1000 mm
|
33,83
|
1895
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Elblągu
|
| Gdańsk
|
Gdańskie Autobusy i Tramwaje
|
1435 mm
|
114,4
|
1873
|
1896
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Gdańsku
|
| Gorzów Wielkopolski
|
MZK Gorzów Wielkopolski
|
1435 mm
|
24,43
|
1899
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim
|
| Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia[b]
|
Tramwaje Śląskie
|
1435 mm
|
336,1[15]
|
1894
|
1899
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
|
| Grudziądz
|
MZK Grudziądz
|
1000 mm
|
18
|
1896
|
1899
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Grudziądzu
|
| Gubin
|
b.d.
|
1000 mm
|
2,5
|
1904
|
1938
|
Tramwaje w Gubinie
|
| Inowrocław
|
b.d.
|
1000 mm
|
4,2
|
1912
|
1962
|
Tramwaje w Inowrocławiu
|
| Jelenia Góra
|
Kolej Elektryczna w Jeleniej Górze
|
1000 mm
(do 1899 – 1435 mm)
|
19,2
|
1897
|
1900
|
1969
|
Tramwaje w Jeleniej Górze
|
| Kostrzyn nad Odrą
|
b.d.
|
1000 mm
|
6,3
|
1903
|
1925
|
1945
|
Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą
|
| Koszalin
|
Kösliner Stadt- und Strandbahn
|
1435 mm
|
17,4[c]
|
1911
|
1938
|
Tramwaje w Koszalinie
|
| Kraków
|
MPK Kraków
|
1435 mm[d]
(do 1953 – 900 mm)
|
194
|
1882
|
1900
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Krakowie
|
| Legnica
|
b.d.
|
1000 mm
|
b.d.
|
1882
|
1898
|
1968
|
Tramwaje w Legnicy
|
| Mrozy
|
Warszawskie Towarzystwo Higieniczne
|
900 mm
|
2,5
|
1908
|
brak
|
1967
|
Tramwaj konny w Mrozach
|
| Gmina Mrozy
|
900 mm
|
1,75
|
2012
|
brak
|
funkcjonuje
|
| Aglomeracja łódzka[e]
|
MPK Łódź
|
1000 mm
|
208
|
1898
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Łodzi
|
| Olsztyn
|
MZK Olsztyn
|
1000 mm
|
6
|
1907
|
1965
|
Tramwaje w Olsztynie
|
| MPK Olsztyn
|
1435 mm[f]
|
21
|
2015
|
funkcjonuje
|
| Poznań
|
MPK Poznań
|
1435 mm
|
157,7
|
1880
|
1898
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Poznaniu
|
| Słubice
|
b.d.
|
1000 mm
|
b.d.
|
1898
|
1945
|
Tramwaje w Słubicach
|
| Słupsk
|
MZGK Słupsk
|
1000 mm
|
b.d.
|
1910
|
1959
|
Tramwaje w Słupsku
|
| Sopot[g]
|
b.d.
|
0800 800 mm
|
2
|
1884
|
brak
|
1906
|
Tramwaje w Sopocie
|
| Szczecin
|
Tramwaje Szczecińskie
|
1435 mm
|
119
|
1879
|
1896
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Szczecinie
|
| Zarząd portu
|
1435 mm
|
b.d.
|
1955
|
brak
|
1963/1964
|
Linia tramwajowa
ul. Bytomska – Elewator Ewa
|
| Szczekociny
|
b. d.
|
600 mm
|
21
|
1915
|
brak
|
1935
|
Tramwaje w Szczekocinach
|
| Tarnów
|
b.d.
|
1000 mm
|
2,6
|
1911
|
1942
|
Tramwaje w Tarnowie
|
| Toruń
|
MZK Toruń
|
1000 mm
|
53,642[potrzebny przypis]
|
1891[potrzebny przypis]
|
1898[potrzebny przypis]
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Toruniu
|
| Wałbrzych
|
Wałbrzyska Kolej Powiatowa
|
1000 mm
|
b.d.
|
1898
|
1966
|
Tramwaje w Wałbrzychu
|
| Warszawa
|
Tramwaje Warszawskie
|
1435 mm
(do 1948 – 1525 mm)
|
356
|
1866
|
1908
|
funkcjonuje
|
Tramwaje w Warszawie
|
| Wołomin
|
b. d.
|
800 mm
|
b. d.
|
1907
|
brak
|
1939
|
Tramwaje konne w Wołominie
|
| Wrocław
|
MPK Wrocław
|
1435 mm
|
190,14
|
1877
|
1893
|
funkcjonuje
|
Tramwaje we Wrocławiu
|
| Zgorzelec
|
b.d.
|
1000 mm
|
b.d.
|
1898
|
1945
|
Tramwaje w Zgorzelcu
|
Znaczenie kolorów użytych w tabeli:
system istniejący,
system nieistniejący,
system budowany,
system scalony z innym.
Ponadto sieć tramwajową posiadały Kołomyja, Lwów i Wilno w okresie przynależności do II RP; do dzisiaj funkcjonuje ona we Lwowie.
Osobne artykuły: Tramwaje w Kołomyi, Tramwaje we Lwowie, Tramwaje w Wilnie.
Uwagi
- ↑ W 1945 roku sieć została scalona z siecią w konurbacji górnośląskiej.
- ↑ W sieć wchodzą: Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze.
- ↑ Na części trasy tramwaje poruszały się po torze kolejowym.
- ↑ Do roku 1925 – ruch lewostronny.
- ↑ W skład sieci wchodzą: Konstantynów Łódzki, Pabianice, Zgierz oraz wsie, przez które przechodzą linie do ww. miejscowości. Dawniej także Aleksandrów Łódzki, Rzgów, Tuszyn, Ozorków, Kruszów, Lutomiersk.
- ↑ Jedyna sieć w Polsce przystosowana wyłącznie do taboru dwukierunkowego o szerokości 2500 mm.
- ↑ W latach 1946–1961 jedna z linii gdańskich tramwajów docierała do Sopotu.
Przypisy
- ↑ Grzegorz Jagodziński – Prześwit linii kolejowych i tramwajowych [online], grzegorj.cba.pl [dostęp 2015-12-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-27] .
- ↑ Standardową szerokością wagonów jest 2,4 m, jedynie w Olsztynie przyjęto 2,5 m; ponadto w Poznaniu na niektórych liniach kursują wagony Tatra RT6N1 o szerokości 2,44 m.
- ↑ Trwa modernizacja sieci tramwajowej w Grudziądzu. transport-publiczny.pl. [dostęp 2014-04-14]. (pol.).
- ↑ Warszawa: budowa tramwaju na Bemowie idzie pełną parą. kurier-kolejowy.pl. [dostęp 2014-09-02]. (pol.).
- ↑ Widzew Wschód. Rusza budowa linii tramwajowej, ale.... rynek-kolejowy.pl. [dostęp 2014-07-15]. (pol.).
- ↑ Bydgoszcz: Tramwaj do Fordonu: widać już estakadę. pomorska.pl. [dostęp 2014-07-18]. (pol.).
- ↑ Tramwaj pędzi na toruńskie Bielany. Co nam daje nowa linia?. pomorska.pl. [dostęp 2014-06-24]. (pol.).
- ↑ Szczeciński Szybki Tramwaj. szybkitramwaj.szczecin.pl. [dostęp 2016-01-11]. (pol.).
- ↑ Historyczny moment na TAT na Nowy Dwór we Wrocławiu. Po wiadukcie po raz pierwszy przejechał tramwaj [online], Gazeta Wrocławska, 3 lipca 2023 [dostęp 2023-07-15] (pol.).
- ↑ Słubice: Tramwajem do Frankfurtu?. infotram.pl. [dostęp 2011-07-20]. (pol.).
- ↑ Płock: Nie będzie linii tramwajowej. infotram.pl. [dostęp 2010-12-09]. (pol.).
- ↑ Zamość myśli o budowie linii tramwajowej [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-07-15] (pol.).
- ↑ a b Jakub Madrjas. Sieci tramwajowe w Polsce. „Rynek Kolejowy”. 8-9/2015, s. 20–23. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.).
- ↑ a b Marek Graff. Nowy tabor tramwajowy w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 7-8/2015, s. 46–63. Łódź: Emi-Press. ISSN 1232-3829.
- ↑ Tramwaje Śląskie S.A. » Infrastruktura techniczna [online] [dostęp 2023-10-12] (pol.).
| Funkcjonujące | |
|---|
| Zlikwidowane |
|
|---|
| Niezrealizowane |
|
|---|
| Szybkie tramwaje |
|
|---|
- normalnotorowe
- wąskotorowe
- tramwaj konny 900 mm
