Według historyków we wrześniu 1939 roku nie odbyła się ani jedna szarża kawaleryjska na niemieckie czołgi[3][4]. Mimo że mit ten nie znajduje żadnego potwierdzenia w faktach historycznych, propaganda polityczna XX wieku zakorzeniła go tak głęboko w świadomości obcokrajowców oraz polskiego społeczeństwa, że uznawany jest za prawdę i funkcjonuje do czasów obecnych jako synonim tzw. polskiej głupoty[5].
Źródła mitu w propagandzie nazistowskiej
Źródła mitu znajdują się w propagandzie niemieckich nazistów, którzy chcieli dzięki niemu zilustrować przewagę technologiczną oraz militarną w czasie kampanii wrześniowej pomiędzy III Rzeszą a II Rzeczpospolitą. Według goebbelsowskiej propagandy II Rzeczpospolita była tak słaba i zacofana, że Wojsko Polskie zmuszone było bronić się przed niemieckimi czołgami atakami kawalerzystów uzbrojonymi w szable i lance. Mit o polskich kawalerzystach szarżujących na niemieckie czołgi we wrześniu 1939 roku wziął się bezpośrednio z opisów niemieckich i włoskich korespondentów wojennych wykorzystanych później przez nazistowską propagandę[6].
Jako bezpośrednie zdarzenie mające stanowić ilustrację dla tego mitu podaje się tutaj najczęściej szarżę przeprowadzoną podczas bitwy pod Krojantami, którą 1 września 1939 roku o godzinie 19:00 przeprowadził 18 Pułk Ułanów Pomorskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem pułkownika Kazimierza Mastalerza. Szarżę polscy kawalerzyści przeprowadzili na ok. 800 niemieckich żołnierzy z batalionu piechoty, którzy rozproszyli się w popłochu[7]. Szarżujących piechotę ułanów z 18 Pułku nieoczekiwanie zaatakowały ze skrzydła niemieckie samochody pancerne ukryte w lesie, które ostrzelały je ogniem karabinów maszynowych. W wyniku tego ataku ułani polscy odskoczyli w las. Odpowiedni opis zdarzenia znajduje się we wspomnieniach uczestnika szarży rotmistrza Godlewskiego[7]. W szarży bezpośrednio zginęło około 25 kawalerzystów polskich, w tym 4 oficerów[8], co stanowiło około 10% stanu 18 Pułku w momencie bitwy[9]. Dużo większe straty ponieśli kawalerzyści w czasie odwrotu po ataku niemieckich samochodów pancernych. Następnego dnia na pole bitwy dotarli korespondenci włoscy, których Niemcy zapewnili, że polscy ułani ponieśli śmierć w czasie szarż na niemieckie czołgi[10]. Historię tę według relacji Niemców opisał włoski korespondent Indro Montanelli[6], który nie był bezpośrednim świadkiem domniemanych szarż, a swoją relację na temat przebiegu zajść w całości wymyślił, do czego przyznał się po wojnie 29 sierpnia 1998 r. na łamach włoskiej gazety „Corriere della Sera” w odpowiedzi na zapytanie Radosława Sikorskiego[6][11].
Relacja Montanellego została wykorzystana przez niemiecką propagandę, która używała mitu o szarżach polskich ułanów na niemieckie czołgi jako ilustrację „polskiej głupoty”. Minister propagandy III Rzeszy Joseph Goebbels w jednym ze swoich wystąpień posłużył się nim jako: „...dowodem” na polską „głupotę” i na „irracjonalność” narodu, który według niego „potrzebował” być zmiażdżony, ponieważ był niezdolny do samodzielnego rządzenia się”[6]. Mit ten zobrazowany został w niemieckim filmie propagandowym zrealizowanym w 1941 roku pt. Kampfgeschwader Lützow[12], w którym Polaków atakujących niemieckie czołgi odgrywali żołnierze słowaccy[1]. Chociaż film ten stanowił niemiecką propagandę nazistowską i był pseudodokumentem, jego fragmenty często wykorzystywano później na Zachodzie jako autentyczne zdjęcia dokumentalne w historycznych filmach ilustrujących kampanię wrześniową[13].
Organizacja jednostek kawaleryjskich w wojsku II RP
Podczas kampanii wrześniowej Polska wykorzystywała militarnie 11 brygad kawalerii[14], co stanowiło niecałe 10%[15] polskiej armii w roku 1939. Po reorganizacji polskiej kawalerii w latach 30. do każdej z 11 brygad kawaleryjskich przydzielono również w ramach wsparcia baterie artyleryjskie oraz dywizjony pancerne wchodzące w skład polskich sił pancernych w wojsku polskim[14]. Z wyposażenia ułanów już w połowie lat 30. wycofano jako obowiązkowe lance[13], które w polskiej kawalerii w tym czasie stanowiły jedynie wyposażenie oddziałów pełniących funkcje reprezentacyjne. Lance używane były w czasie parad oraz pokazów ze względu na tradycje kawaleryjskie. Czasami używano ich jeszcze podczas szkoleń i treningów, ale regulaminy wojskowe nie przewidywały ich użycia bojowego w czasie wojny.
W zamian polskich ułanów wyposażono w krótsze, kawaleryjskie wersje karabinka wz. 29, lekką artylerię jak armata przeciwpancerna Bofors 37 mm oraz lekką broń przeciwpancerną. Starając się wyrównać dysproporcje w zakresie uzbrojenia pancernego, dowództwo polskie uruchomiło także tajny projekt produkcji nowoczesnych karabinów przeciwpancernych „UR”, w które zostali uzbrojeni polscy ułani we wrześniu 1939. „Instrukcja o noszeniu, troczeniu i pakowaniu wyposażenia kawalerii”[16] z 1938 roku przewidywała, że ułani w trakcie działań wojennych będą przewozić ten karabin konno w specjalnym noszaku[17] umieszczonym na plecach. Karabin przeciwpancerny był skuteczną bronią wobec wszystkich niemieckich czołgów i wozów pancernych tamtego okresu. W 1939 roku był w stanie przebić każdy pancerz tych niemieckich pojazdów.
„Najgłupszy nawet dowódca szwadronu nie zarządziłby szarży na czołgi. (…) wiedział, że przeciwko czołgom ma szukać terenu przeciwpancernego, wykorzystywać działka przeciwpancerne, karabiny przeciwpancerne i granaty, w najgorszym wypadku przepuszczać czołgi na tyły i odcinać od nich towarzyszącą im piechotę. Wiedział, że szarżować może tylko niespodziewanie, na nieprzyjaciela zdezorganizowanego lub niegotowego do walki, na tabory, biwaki itp.” – pułkownik wojska polskiego Zbigniew Załuski[9]
Dzięki wyposażeniu polskiej armii w broń pancerną oraz przeciwpancerną kawaleria nie musiała dokonywać w kampanii wrześniowej samobójczych szarż na niemieckie czołgi. Jednostki ułańskie zorganizowane były w podobny sposób jak dragoni. Konie służyły kawalerzystom jedynie do transportu i po dojechaniu na miejsce bitwy kawalerzyści walczyli spieszeni jak piechota[5][19][20][21], wykorzystując przeciw czołgom posiadaną broń przeciwpancerną. Według „Ogólnej Instrukcji Walki”[22] wydanej przez Ministerstwo wojny II RP w 1933 roku działalność bojowa kawalerii w czasie wojny oparta była na zasadzie „kawaleria manewruje konno, a walczy pieszo”[5]. W walce z wozami pancernymi oraz czołgami miała ona przede wszystkim prowadzić opóźniające działania obronne w oparciu o przeszkody naturalne i utworzone sztuczne zapory ostrzeliwując się zza nich posiadaną bronią przeciwpancerną[5]. Jej głównym zadaniem jeżeli chodzi o atak były szybkie manewry oskrzydlające wroga, docieranie na jego tyły, przerywanie linii komunikacyjnych oraz zdezorganizowanie zaopatrzenia frontu. Natomiast jeżeli chodzi o obronę ubezpieczanie wolnych skrzydeł wyższych związków taktycznych broni połączonych, a także szerokich drugorzędnych odcinków frontu[5].
W przedwojennych polskich regulaminach wojskowych frontalny atak kawalerii na czołgi z użyciem broni białej lub ręcznej broni palnej jako absurdalny pod względem taktycznym nie był w ogóle rozważany. Teoretyk wojskowy II RP Stefan Mossor w swojej pracy napisanej w latach 1936-1938 pt. „Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny”[23] opisując zadania kawalerii w razie przyszłego konfliktu militarnego w zetknięciu z bronią pancerną oraz lotniczą przewidywał jedynie walkę defensywną oraz obronę z wykorzystaniem broni przeciwpancernych oraz min. Napisał również, że kawaleria w wyniku stałej groźby obu broni mechanicznych zostanie zmuszona wraz z piechotą do przerzucenia większości zaczepnych działań bojowych na czas nocny: „(...) gdy np. wielka jednostka kawalerii może się w dzień skutecznie bronić przeciw związkom pancernym, to w nocy może podejść konno pod ich postoje i zniszczyć je natarciem pieszym przy użyciu granatów ręcznych, lekkiej broni przeciwpancernej i karabinów maszynowych”[23].
Ze względu na ryzyko dużych strat szarże kawaleryjskie nie były przewidziane w wojskowych polskich regulaminach nawet w zetknięciu z gniazdami karabinów maszynowych obsługiwanymi przez okopaną piechotę wroga. Bezpośrednia szarża kawaleryjska była stosowana tylko wobec przemieszczającej się, nieokopanej i nieosłoniętej piechoty nieprzyjaciela oraz niemieckiej kawalerii zorganizowanej w ramach 1 Brygady Kawalerii biorącej udział w kampanii wrześniowej w Polsce[24][2] Ataki kawalerzystów na zgrupowania pancerne mogły odbyć się jedynie ze wsparciem artylerii oraz dywizjonów pancernych. W działaniach tych kawalerzyści walczyli jak piechota wykorzystując konie tylko do wykonywania manewrów taktycznych lub odwrotu.
Sukcesy jednostek kawaleryjskich w walce z Niemcami w 1939
W 1939 roku kawaleria nawet po modernizacji oraz zmianach taktyki była już bronią przestarzałą, mimo to niejednokrotnie udawało się jej skutecznie walczyć nawet z niemieckimi jednostkami pancernymi. Jednym z wielu przykładów może być zwycięskie starcie Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem płk. Juliana Filipowicza z niemiecką 4 Dywizją Pancerną gen. Reinhardta. 1 września 1939 roku w czasie bitwy pod Mokrą ułani uzbrojeni w broń przeciwpancerną zniszczyli ponad 100 niemieckich czołgów i samochodów pancernych, zatrzymując na cały dzień pochód niemieckiej dywizji pancernej[25][26]. Przeprowadzili podczas bitwy również szarżę przeciw niemieckiej piechocie.
W kampanii wrześniowej jednostki kawaleryjskie wielokrotnie współpracowały podczas walk z przydzielonymi do nich dywizjonami pancernymi. Dnia 3 września 1939 roku 10 Pułk Strzelców Konnych odparł atak czołgów niemieckich w rejonie Naprawy biorąc do niewoli jeńców. Obawiając się drugiego ataku Niemców strzelcy podjęli kontratak szwadronem odwodowym wspieranym przez kompanię czołgów Vickers. Wsparci ostrzałem czołgowym strzelcy natarli pieszo na niemieckie pozycje odpychając nieprzyjaciela. W ostatniej fali polskiego ataku doszło do walki na granaty i bagnety. Niemcy wycofali się[27].
Dnia 4 września 24 Pułk Ułanów, wspomagany przez kompanię czołgów Vickers natarł z zaskoczenia na Niemców zdobywając wzgórza w rejonie Kasiny Wielkiej i Mszany Dolnej. Podczas ataku zniszczono 3 wrogie czołgi. Dwa silne niemieckie kontrataki pancerne odrzuciły ułanów na poprzednie pozycje, z których nazajutrz wycofali się[27].
Szarże polskiej kawalerii w kampanii wrześniowej
Podczas kampanii wrześniowej kawaleria polska przeprowadziła 17 szarż przeciw Niemcom, z których żadna nie miała na celu atakowanie nieprzyjacielskich czołgów. Celem szarż podejmowanych przez ułanów były najczęściej ataki na piechotę, niemiecką kawalerię, tabory i obozowiska. W kilku przypadkach szarże podjęto również w celu przedarcia się z okrążenia. Wbrew obecnym wyobrażeniom większość z przeprowadzonych w 1939 roku szarż polskich ułanów zakończyła się sukcesem. We wrześniu 1939 miały miejsce następujące szarże kawaleryjskie[28]:
2 września pod wsią Borowa – 1 Szwadron 19 Pułku Ułanów Wołyńskich napotkał szwadron niemieckiej kawalerii we wsi Borowa. Polacy przystąpili do szarży, ale Niemcy wycofali się, nie podejmując walki.[34]
pod Maliszewem – 1 Szwadron 27 Pułku Ułanów pod dowództwem rtm. Borysa Gierasiuka po złamaniu sił nieprzyjaciela wykonał szarżę w pościgu za uciekającymi Niemcami, zajmując Maliszewo oraz biorąc w niewolę licznych jeńców.[35]
16 września pod m. Gajówka Dębowskie – pluton 4 Szwadronu 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich szarżą zmusił Niemców do opuszczenia stanowisk bojowych.[37]
19 września
Szarża pod Wólką Węglową – 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich pod dowództwem płk. dypl. Edwarda Godlewskiego podjął szarżę mającą na celu przedarcie się do Warszawy przez odsłonięty teren kontrolowany przez oddziały niemieckiej kawalerii zmotoryzowanej oraz artylerię i czołgi 1 Dywizji Pancernej. Szarża zaskoczyła Niemców podczas odpoczynku i wywołała wśród nich panikę[38][36]. Polacy przedarli się przez niemieckie linie i jako pierwszy oddział Armii „Poznań” dotarli 20 września do Warszawy[39]. W szarży trwającej 18 minut poległo kilkunastu ułanów w tym rtm. 3 szwadronu Marian Walicki. Ranni podoficerowie i ułani, którzy podczas szarży dostali się do niewoli, zostali wyprowadzeni w nocy przez wachm. Rudolfa Zenkera[2].
21 września – bitwa pod Kamionką Strumiłową – 3 Szwadron 1 Dywizjonu Kawalerii (improwizowany) zaatakował szarżą piechotę niemiecką przygotowującą się do ataku na polskie pozycje. Niemiecka piechota opuściła zajmowane stanowiska i rozpoczęła odwrót.[35]
23 września pod Krasnobrodem – 1 Szwadron 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich zaatakował szarżą szwadron kawalerii niemieckiej 17 pułku Rajtarów Baberskich dowodzony przez rittmeisteraKurta Hasse. Niemcy zostali zmuszeni do odwrotu. Polscy ułani podczas pościgu dostali się w krzyżowy ogień karabinów maszynowych, w wyniku czego szwadron odniósł duże straty. W starciu zginął dowódca polskiego szwadronu por. Tadeusz Gerlecki[2]
24 września pod Husynnem – ok. 500 kawalerzystów z zapasowego szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich oraz polskiej konnej policji przeprowadziły szarżę na sowiecką piechotę, która okrążyła wieś Husynne. W wyniku szarży piechurzy radzieccy uciekli w panice. Rosjanie do walki włączyli stojące za wzgórzami jednostki pancerne, zmuszając kawalerzystów do odwrotu. Okrążeni Polacy wkrótce poddali się[35][41].
26 września pod Morańcami – 27 Pułk Ułanów dwukrotnie szarżował na okopany niemiecki batalion piechoty we wsi Morańce. Oba ataki zostały odparte z ciężkimi ofiarami, jednak Niemcy przystąpili do negocjacji, i Polacy dokonali odwrotu.[42]
Podobnymi do nazistowskiej propagandy motywami kierowali się komuniści, którzy również po wojnie chętnie wykorzystywali mit o szarżach kawaleryjskich na niemieckie czołgi. Po zakończeniu wojny szarżujący ułani również dla propagandy PRL stali się symboliczną ilustracją tego, jak zacofana w rozwoju oraz jak krótkowzroczna politycznie była kapitalistyczna i „obszarnicza, sanacyjna Polska”. Paradoksalnie mit szarż był również wykorzystywany w dobrej wierze przez niektórych powojennych publicystów odwołujących się do tradycji narodowych i sławiących oręż polski. Według nich miał on ilustrować waleczność i bohaterstwo polskich żołnierzy, którzy mieli odwagę stawić czoła we wrześniu lepiej uzbrojonemu przeciwnikowi.
Jednym z członków PZPR jacy otwarcie sprzeciwili się mitowi o szarżach polskiej kawalerii na niemieckie czołgi był pułkownik Wojska Polskiego – Zbigniew Załuski. Poświęcił on trzy lata na poszukiwania dowodów w postaci relacji bezpośrednich świadków mitycznych szarż i żadnego z nich nie znalazł. Swoje dociekania opublikował w serii artykułów zamieszczonych w miesięczniku oficerskim „Wojsko Ludowe” w 1960 roku[43], które ukazały się w formie książkowej po raz pierwszy w 1962 roku pt. „7 polskich grzechów głównych”[9]. Książka wywołała jedną z najbardziej zaciekłych polemik prasowych dotyczących polskiej historii w okresie PRL-u. Była ona później wielokrotnie wznawiana w latach 60. i 70.
W swojej publikacji Załuski skrytykował m.in. Lotną Andrzeja Wajdy zarówno za przekłamania rzeczywistości, jak i za przeinaczenia treści utworu, na którym oparto fabułę filmu. W oryginalnym opowiadaniu Lotna, autorstwa Wojciecha Żukrowskiego, weterana września 1939 roku, ułani nie szarżują na niemieckie czołgi, ale na niemiecki biwak[44]. Załuski zauważa, że „Gdy po piętnastu latach (Żukrowski) przerabiał Lotną na scenariusz filmowy, śpiący biwak zmienił się raptem w kolumnę zmotoryzowanej artylerii w marszu i w... nacierające czołgi – i to jakie! Takie ogromne, jakich, jako żywo ludzkie oko nie oglądało nie tylko we wrześniu, ale i całej drugiej wojnie światowej. (Ale to już zasługa Andrzeja Wajdy, podobnie jak to żałosne rąbanie szablą w lufę czołgowego działa)”[9]. W filmie „Lotna” reżyser użył zamiast niemieckich czołgów z 1939 roku radzieckichczołgów średnichT-34 produkowanych w latach 1941–1958.
Załuski podkreślał również w swojej argumentacji, że szarże kawalerii są niemożliwe do wykonania przez wyszkolonych żołnierzy ze względu na barierę psychologiczną, która uniemożliwia atakowanie lepiej uzbrojonych jednostek przez jednostki uzbrojone słabiej. Jeżeli już podczas działań wojennych dochodzi do takich interakcji, to na ogół jednostki słabiej uzbrojone przechodzą do obrony lub wycofują się.
Powielanie mitu na Zachodzie
Mit szarż polskiej kawalerii na niemieckie czołgi utrwalił się po wojnie również w świadomości obywateli państw Europy Zachodniej oraz USA głównie dlatego, że nie był dementowany przez historyków PRL. Zniekształcony przez nazistowską propagandę obraz polskiej kawalerii atakującej białą bronią niemieckie czołgi i wozy pancerne po II wojnie światowej utrzymał się dość długo w Niemczech i znalazł również swoją kontynuację w propagandzie zachodnioniemieckiej[29].
Szarże na czołgi jako artystyczna metafora września
Polscy ułani szarżujący na niemieckie czołgi stali się symbolicznym wyobrażeniem kampanii wrześniowej w oczach szeregu artystów polskich i zagranicznych. Rozpowszechniony przez propagandę polityczną mit o szarżach na niemieckie czołgi doczekał się wielu przejawów w sztuce, wpływając na spopularyzowanie tych fałszywych wyobrażeń wśród milionów ludzi. Mit znalazł swoje odbicie w wielu dziedzinach sztuki jak film, literatura czy malarstwo. Przedstawiono go m.in.:
Na dwóch obrazach Jerzego Kossaka zadedykowanych kampanii wrześniowej.
↑Janusz Piekałkiewicz: Kalendarium wydarzeń II wojny światowej. Warszawa: Agencja Wydawnicza Morex, 1999, s. 83. ISBN 83-86510-78-1. Cytat: [...] Podczas całej kampanii wszakże nie miał miejsca ani jeden przypadek świadomie wykonanej szarży polskiej kawalerii na czołgi. Jeśli już była ona atakowana przez czołgi, jedyną jej szansą przetrwania był karkołomny galop w ich kierunku, tak by je jak najprędzej wyminąć.
↑ abcdeWiktor Kucharski: Kawaleria i broń pancerna w doktrynach wojennych 1918-1939. Warszawa, Kraków: PWN, 1984. ISBN 83-0104861-1. Brak numerów stron w książce
↑ abStanisław Komornicki, Wojsko Polskie 1939–1945 – Barwa i broń, Interpress, Warszawa 1984.
↑Henryk Smaczny, „Księga kawalerii polskiej”, TESCO, Warszawa 1989, ISBN 83-00-02555-3, s. 42.
↑Praca Zbiorowa: „Instrukcji o noszeniu, troczeniu i pakowaniu wyposażenia kawalerii”. Warszawa: MSWojsk, 1938. Brak numerów stron w książce
↑Praca Zbiorowa: Wielka księga kawalerii polskiej 1918-1939”, tom 54. „Konie, rzędy, uprzęże”. Warszawa: Edipresse, 2014, s. 73. ISBN 978-83-7769-898-3.
↑Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, 1974.
↑Bogusław Polak, Lance do boju. Szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek-1945, KAW, Poznań 1986, s. 315, „Należy (...) stanowczo podkreślić, wbrew propagandzie niemieckiej, że kawaleria wprawdzie przemieszczała się konno, lecz do walki stawała z reguły w szyku pieszym”.
↑Steven J. Zaloga, Polska 1939. Blitzkrieg, AmerCom SA, Poznań 2009, ISBN 978-83-261-0287-5, s. 30 „Konie zapewniały mobilność, ale kawaleria stawała do walki spieszona, używając karabinków i innej broni piechoty”.
↑Cezary Leżeński, „Zostały tylko ślady podków...”, KAW 1984, str.68 „Ułani i strzelcy konni walczyli jak zwykła piechota, koni używali jedynie do przenoszenia się z miejsca na miejsce”.
↑Praca Zbiorowa: Ogólna Instrukcja Walki t.1 i 2. Warszawa: MSWojsk, 1933. Brak numerów stron w książce
↑ abStefan Mossor: „Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny”. Warszawa: MSWojsk, 1933 -1986, s. 137 - 167.
↑Janusz Ledwoch: Kawaleria niemiecka. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2002. ISBN 83-7219-130-1.
↑Andrzej Wilczkowski: Anatomia Boju: Wołyńska Brygada Kawalerii pod Mokrą, 1 września 1939. il. Andrzej Klein. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1992. ISBN 83-2180634-1.
↑M. Paluch, Działania bojowe Wołyńskiej Brygady Kawalerii, ISBN 83-7441-015-9.
↑ abAndrzej Rukowiecki, „Kronika pancernego szlaku żołnierzy generała Maczka” w „Żołnierze generała Maczka”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych, folder wystawy Łódź 2010.
↑ abEncyklopedia II wojny światowej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1973, s. 247, hasło „Krojanty”.
↑Włodzimierz Błaszczyk: 18 Pułk Ułanów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajans, 1996. ISBN 83-85621-91-1.
↑Steven Zaloga, Wojsko polskie 1939–1945, seria OSPREY, Bellona 2011, s. 9-10. ISBN 978-83-11-12036-5.
↑Steven Zaloga,”Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg”, Osprey Publishing 2002 ., s. 42, ISBN 1-84176-408-6.
↑Ryszard Juszkiewicz: 11 Pułk Ułanów Legionowych im. Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Ciechanów: Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury, 1998. ISSN 0860-4134 s.141
↑ abcdeCezaryC.LeżeńskiCezaryC., LesławL.KukawskiLesławL., O kawalerii polskiej XX wieku, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1991, s. 100, ISBN 83-04-03364-X, OCLC834084669.
↑ abCezary Leżeński, „Zostały tylko ślady podków...”, KAW 1984, str.54-56
↑PiotrP.BauerPiotrP., BogusławB.PolakBogusławB., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Wydawn. Poznańskie, 1982, s. 425 [dostęp 2020-07-22](pol.).
↑Bogusław Polak, Lance do boju. Szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek-1945, KAW, Poznań 1986, s. 312.
↑Jerzy Korczak: Cóżeś ty za pani...: O walkach armii „Poznań” 12-19 września 1939 r. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983, s. 297-301. ISBN 83-210-0424-5.
Cet article est une ébauche concernant une localité kosovare. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Radivojc Radivojce, Радивојце Administration Pays Kosovo District Gjilan/Gnjilane (Kosovo)Kosovo-Pomoravlje (Serbie) Commune Viti/Vitina Démographie Population 1 245 hab. (2011) Géographie Coordonnées 42° 22′ 51″ nord, 21° 23′ 31″ est Altitud...
Stasiun Sulur Stasiun Sulur, 2020Foto ini diambil dari dalam kereta api MaharaniLokasiTahunan, Gabus, Grobogan, Jawa TengahIndonesiaKetinggian+76 mOperatorKereta Api IndonesiaDaerah Operasi IV SemarangLetak dari pangkalkm 45+523 lintas Gundih-Gambringan-Bojonegoro-Surabaya Pasarturi[1]Jumlah peron2 (satu peron sisi yang rendah serta satu peron pulau yang agak tinggi di antara jalur 1 dan 2)Jumlah jalur4 (jalur 2 dan 3: sepur lurus)Informasi lainKode stasiunSL2709[2]Klasifikasi...
American malacologist and journalist Martha Burton WilliamsonBornMartha Burton Woodhead(1843-03-06)March 6, 1843Rothwell, West Yorkshire, UKDiedMarch 18, 1922(1922-03-18) (aged 79)Los Angeles, California, USNationalityAmericanOccupationsMalacologistJournalist For the American television producer, see Martha Williamson. Martha Burton Woodhead Williamson (1843–1922) was an American malacologist and journalist. She was a founding member of the American Association of Conchologists and vic...
Keuskupan Agung Pondicherry dan CuddaloreArchidioecesis Pondicheriensis et Cuddalorensisபுதுவை கடலூர் உயர் மறைமாவட்டம்Katolik Katedral Bunda Tak Bercela, Gereja Induk Keuskupan AgungLokasiNegaraIndiaProvinsi gerejawiPondicherry dan CuddaloreStatistikLuas11.348 km2 (4.381 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2010)11.32.3983,79,984Paroki101Imam256InformasiDenominasiKatolikRitusRitus LatinPendirian1776KatedralKated...
У этого термина существуют и другие значения, см. HMS Bermuda. «Бермуда» HMS Bermuda (52) Лёгкий крейсер Бермуда» Служба Великобритания Назван в честь Бермудские Острова Класс и тип судна Лёгкий крейсер типа «Фиджи» Изготовитель John Brown & Company, Клайдбанк Строительство начато 30 но�...
كهف لامبريشتسوفينمعلومات عامةالمكان Sankt Martin bei Lofer (en) الجبل Leogang Mountains (en) البلد النمسا الإحداثيات 47°31′34″N 12°44′20″E / 47.5261°N 12.7389°E / 47.5261; 12.7389 موقع الويب lamprechtshoehle.at تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات لامبريشتسوفين (يُسمى أيضًا Lamprechtshöhle) هو كهف نهري من الحجر �...
Опис Плакат до фільму «Честь сім'ї Пріцці» (англ. Prizzi's Honor, США, 1985) Джерело http://www.movieposterdb.com/poster/6e43f1aa Час створення невідомо Автор зображення Студія-виробник та/або дистриб'ютор Ліцензія Це зображення є рекламним плакатом фільму, спортивного або іншого заходу. Найімовірніш...
Partition of the graph of a rhombic dodecahedron into two linear forests, showing that its linear arboricity is two In graph theory, a branch of mathematics, the linear arboricity of an undirected graph is the smallest number of linear forests its edges can be partitioned into. Here, a linear forest is an acyclic graph with maximum degree two; that is, it is a disjoint union of path graphs. Linear arboricity is a variant of arboricity, the minimum number of forests into which the edges can be...
Saint-Jean-de-Maurienne -Vallée de l'Arvan L'ancien bâtiment voyageurs et l'entrée de la gare. Localisation Pays France Commune Saint-Jean-de-Maurienne Adresse Place de la Gare73300 Saint-Jean-de-Maurienne Coordonnées géographiques 45° 16′ 40″ nord, 6° 21′ 17″ est Gestion et exploitation Propriétaire SNCF Exploitant SNCF Code UIC 87742320 Site Internet La gare de Saint-Jean de Maurienne - Vallée de l'Arvan, sur le site de la SNCF Services TGVTER ...
2000 historical novel by Edward Rutherfurd The Forest First edition coverAuthorEdward RutherfurdCountryUnited KingdomLanguageEnglishGenreHistorical novelPublisherCentury HutchinsonPublication date6 April 2000Media typePrint (Hardback & Paperback)Pages624 pp (first edition, hardback)ISBN978-0-7126-7999-2 (first edition, hardback)OCLC59431431 The Forest is a historical novel by Edward Rutherfurd, published in 2000. Drawing on the success of Rutherfurd's other epic novels this went on t...
This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (September 2022) (Learn how and when to remove this template message) This article needs additional citations for verification. Please help improve th...
Facultad de Ciencias Sociales Acrónimo FACSOForma parte de Universidad de ChileFundación 1989LocalizaciónDirección Av. Capitán Ignacio Carrera Pinto 1045, Ñuñoa, Santiago, Chile[1]Campus Campus Juan Gómez MillasCoordenadas 33°28′01″S 70°35′38″O / -33.46697222, -70.59380556AdministraciónDecana Teresa Matus SepúlvedaVicedecano Cristian MirandaAcademiaDocentes 130 (2021)Estudiantes 1.650 (2021)Sitio web www.facso.uchile.cl[editar datos en Wikidata&...
Fictional superhero For any other use, see Azrael (disambiguation). Comics character AzraelJean-Paul Valley as Azrael on the cover to Batman: Sword of Azrael #1 (1992), art by Joe Quesada and Kevin Nowlan.Publication informationPublisherDC ComicsFirst appearanceBatman: Sword of Azrael #1(October 1992)Created byJean-Paul Valley: Denny O'Neil (writer) Joe Quesada (artist) Peter Milligan (writer - uncredited)[1][2] Michael Lane: Grant Morrison (writer) Tony S. Daniel (artist) In-...
American home video and film distributor This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: RLJE Films – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2016) (Learn how and when to remove this template message) RLJ EntertainmentFormerlyImage Entertainment (1981–2012)TypeSubsidiaryIndustryEntertainmentF...
High school in Union County, New Jersey, United States Westfield High SchoolAddress550 Dorian RoadWestfield, Union County, New Jersey 07090United StatesCoordinates40°38′39″N 74°20′57″W / 40.6442509°N 74.3491722°W / 40.6442509; -74.3491722[1]InformationTypePublic high schoolEstablished18691951 (current location)School districtWestfield Public SchoolsNCES School ID341776005764[2]PrincipalMary AsfendisFaculty151.2 FTEs[2]Grades9–12Enr...
Latvian politicianYou can help expand this article with text translated from the corresponding article in Latvian. (March 2020) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedia. Do not translate text that appears ...
Rosa 'Crown Princess Margareta' Rosa 'Crown Princess Margareta' rosa híbrido con ascendentes parentales de cruce de planta de semillero x 'Abraham Darby'®.TaxonomíaReino: PlantaeSubreino: TracheobiontaDivisión: MagnoliophytaClase: MagnoliopsidaOrden: RosalesFamilia: RosaceaeSubfamilia: RosoideaeTribu: RoseaeGénero: RosaEspecie: R. 'Crown Princess Margareta' híbrido con ascendentes parentales de cruce de planta de semillero x 'Abraham Darby'®.Obtentor conseguido por David Austin,...
For other uses, see Utrecht (disambiguation). Province of the Netherlands Province in NetherlandsProvince of Utrecht Provincie Utrecht (Dutch)Province FlagCoat of armsBrandmarkAnthem: Langs de Vecht en d'oude RijnstroomLocation of Utrecht in the NetherlandsTopography map of UtrechtCoordinates: 52°6′12″N 5°10′45″E / 52.10333°N 5.17917°E / 52.10333; 5.17917CountryNetherlandsCapital(and largest city)UtrechtGovernment • King's CommissionerHans ...