|
Niepylak apollo
 Niepylak apollo[2] (Parnassius apollo) – gatunek motyla z rodziny paziowatych (Papilionidae), jeden z największych w Polsce motyli dziennych. Cechy charakterystyczne
Gąsienica zimuje w osłonce jajowej, wiosną żerują w ciągu dnia, nawet w pełnym blasku słońca. Motyle latają w lipcu i sierpniu.
Występowanie i ochronaWystępuje w wielu rejonach Europy, głównie w Alpach i na Półwyspie Iberyjskim. Duże populacje żyją na Kaukazie i na armeńskim Zakaukaziu, między innymi w rejonie jeziora Sewan. Kojarzony powszechnie z terenami górskimi, niepylak apollo występował dawniej również na niżej położonych stanowiskach. Spotykany był w północnej i środkowej Polsce, a nawet na wybrzeżach Bałtyku w Szwecji. Do lat 40. XX w. występował jeszcze na przedmieściach Kijowa[3]. Najstarsze zachowane informacje o niepylaku apollo na terenie Polski (jednak bez podania konkretnych miejsc występowania) pochodzą z „Zoologii” Jana K. Kluka (1789), gdzie występuje on pod nazwą łacińską Heliconius Apollo i polską Apollo niemiecki. Konkretne wzmianki o występowaniu niepylaka apollo podał dopiero Karol de Perthées w dziele Insecta Polonica et Lithuania cz. VII [1798–1800?]. Wynika z nich, że gatunek ten występował, poza terenami górskimi, także na rozproszonych stanowiskach w okolicach Warszawy i Kielc[4]. Do końca XIX wieku zaniknęły stanowiska z północnej części dzisiejszego obszaru Polski oraz Sudetów[4]. W pierwszej połowie XX w. podobny proces dotknął również większości stanowisk w polskiej części Karpat. Motyl ten wyginął zupełnie w Bieszczadach (między 1939 a 1945), w Beskidzie Niskim i Beskidzie Sądeckim[3]. Do lat 60. populacje Parnassius apollo przetrwały jedynie populacje na terenie Tatr i Pienin[4]. Objęty ochroną ścisłą[5], tak jak nieco mniejszy niepylak mnemozyna, niepylak apollo jest zagrożony kompletnym wyginięciem, gdyż jego larwy żerują głównie na dość rzadkich gatunkach roślin: rozchodniku wielkim (w Pieninach), na rozchodniku białym (w Tatrach Bielskich i w grupie Siwego Wierchu) oraz na rozchodniku karpackim (w pozostałej części Tatr)[6]. Rozchodnik wymaga dobrze naświetlonych piarżysk wapiennych, a te zaczęły zanikać na skutek zalesiania i zaniechania wypasu. W Tatrach Polskich w połowie XX wieku istniało ponad 30 stanowisk niepylaka apollo. Na większości z nich motyle wyginęły przed końcem lat 50., na kilku innych przed 1965, głównie wskutek masowego zalesiania halizn i nieużytków, co prowadziło do skrajnego ograniczenia bazy troficznej tego gatunku[3]. Zapewne w pierwszej połowie lat 90. zanikła populacja apolla w Dolinie Kościeliskiej, a kilka lat później w Dolinie Chochołowskiej. Szczegółowe poszukiwania w latach 2005 i 2006 nie wykazały już śladów występowania tego motyla na terenie polskich Tatr, choć jeszcze w 2003 r. osobniki tego gatunku były obserwowane tuż za granicą, po stronie słowackiej, w dolinach Cichej i Koprowej[7]. Dopiero w lipcu 2010 udało się znów potwierdzić występowanie niewielkiej populacji tego gatunku na terenie jednej z dolin polskich Tatr Zachodnich[8]. W drugiej połowie XIX w. pienińska populacja niepylaka apollo zajmowała tereny od Małych Pienin (obecne rezerwaty przyrody „Wąwóz Homole” i „Biała Woda”) na wschodzie aż do stanowisk w okolicy Czorsztyna i Niedzicy na zachodzie. Subpopulacje w Małych Pieninach zanikły najprawdopodobniej już w okresie międzywojennym, natomiast na trenie Pienińskiego Parku Narodowego zasięg populacji stopniowo zmniejszał się tak, że w 1990 roku gatunek występował już tylko w masywie Trzech Koron, głównie na piarżysku żlebu Spuszczalnica[4]. W Pieninach wymieranie lokalnych populacji niepylaka apollo łączyło się nie tylko z zanikiem występowania rozchodnika wielkiego na skutek zalesiania, ale i z przebudową gatunkową pienińskich łąk na skutek ich nawożenia[3]. W latach 1991-2010 przeprowadzono tam szeroki program restytucji gatunku, obejmujący zarówno odtwarzanie siedlisk jak i zwiększenie liczebności populacji poprzez hodowlę i wprowadzanie osobników w teren. W wyniku tych działań w południowej części Pienińskiego Parku Narodowego powstały trzy ośrodki występowania niepylaka apollo (o różnej wszakże liczebności latających osobników i częstotliwości obserwacji): zachodnie, obejmujące obszar Długiej Grapy, Cisowców oraz Zamczyska, centralne, w skład którego wchodzą piarżyska Macelowej Góry, Wąwozu Górczyńskiego (Macelowego) i Gołej Góry oraz wschodnie, obejmujące masyw Trzech Koron i Podskalnią Górę. Poza podanymi wyżej centrami powstały także mniejsze stanowiska na Cyrlowej Skałce, piargach pomiędzy Grabczychami, na zboczu pod zamkiem w Czorsztynie, na Nowej Górze oraz Upszarze. Od 2005 r. przeciętna szacowana liczebność populacji pienińskiej waha się wokół 500 postaci dorosłych[4]. W Polsce niepylak apollo występuje w:
Próby reintrodukcji niepylaka apollo dokonywane były w przeszłości w Sudetach oraz w okolicy Biecza w dolinie Ropy. Mimo początkowych sukcesów, po kilku lub kilkunastu latach wszystkie populacje jednak wymarły.[3] Niepylaka spotkać obecnie można głównie na terenie Pienińskiego Parku Narodowego, dlatego że wdrożono tam wspomniany wyżej program jego reintrodukcji i ochrony[9]. Obecnie (2012) realizowany jest również kolejny projekt reintrodukcji niepylaka apollo w Sudetach[10]. Zobacz teżPrzypisy
Linki zewnętrzne
Information related to Niepylak apollo |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
