Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 5403 mieszkańców[1].
Historia
Widok ogólny około 1928–1930
Miasto zostało lokowane w 1564 r. na prawie niemieckim przez Wawrzyńca Spytka Jordana na wzgórzu między potokiem Strącza Woda, Skawą i Malejówką[3]. Powstało „na surowym korzeniu” na ośmiu łanach wydzielonych z granic starszej wsi Malejowa[4] z czworobocznym rynkiem o powierzchni czterech morgów[3] (165 × 140 metrów)[5]. Nazwa miasta wywodzi się od nazwiska założyciela. Osada położona była przy skrzyżowaniu szlaków: z Krakowa i Wieliczki (trakt solny) przez Myślenice na Orawę i Węgry oraz szlaku doliną Skawy na historyczny Śląsk. 15 grudnia 1576 r. król Stefan Batory potwierdził prawa miejskie i nadał przywilej dwóch jarmarków w roku. 9 marca 1635 r. król Władysław IV Waza zezwolił na cztery jarmarki rocznie, a 20 listopada 1738 r. król August II Mocny zezwolił na 12 jarmarków rocznie. 21 lutego 1805 r. cesarz Franciszek II ograniczył liczbę jarmarków do czterech[6]. W statucie miasta zapisano możliwość odbywania targu w każdy poniedziałek[7]. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta funkcjonowały dwa folwarki: Chrobacze na granicy Łętowni oraz w Malejowej[3].
W XIX w. miasto nieco podupadło i miało charakter raczej rolniczy. Liczba mieszkańców ledwie przekraczała tysiąc osób. Wśród nich Żydzi, z których część należała do miejscowej gminy wyznaniowej żydowskiej. 1 kwietnia 1929 r. do miasta przyłączono sąsiednią wieś Malejową oraz przysiółki Przykiec, Hrobacze i Munkacz[8]. Tym samym liczba ludności przekroczyła trzy tysiące.
W 1939 r. okolice Jordanowa były miejscem walk10. Brygady Kawalerii oraz miejscowej ludności z wojskami niemieckimi. Miasto zostało mocno zniszczone w czasie II wojny światowej.
1568 (około) – na południe od rynku wybudowano drewnianą kaplicę pw. św. Wawrzyńca, którą potem przekazano szpitalowi[9];
1568 – pierwszym burmistrzem został Jakub Słonina[10];
1576 – Anna Jordanowa z Sieniawskich, żona zmarłego Spytka Jordana wydała dokument dotyczący erygowania kolejnego kościoła pw. Świętej Trójcy, który na początku podlegał parafii w Łętowni[10];
Przed 1580 – przy ulicy Szpitalnej powstał szpital (przytułek dla ubogich) który w 1662 r. uzyskał prawo propinacji[11];
1588 – utworzono pierwszą szkołę parafialną obok Skotnicy (dzisiejsza ul. Batalionów Chłopskich). Bakałarze oprócz nauczania prowadzili księgi miejskie lub wójtowskie[12];
1618 – pierwsza wzmianka historyczna o obrazie Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, czczonej jako Pani Jordanowska[13];
1772 – w wyniku rozbioru Polski dobra jordanowskie, których właścicielem był Józef Sierakowski, przeszły pod panowanie Austrii, tak jak inne tereny południowej Polski;
17 listopada 1851 – odbyła się wizytacja w Jordanowie Jego Cesarskiej Mości Franciszka Józefa[14];
1900 – powstało Towarzystwo Zaliczkowe „Praca i Oszczędność”;
1912 – w ramach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” powstał paramilitarny oddział Polowych Drużyn Sokolich[17];
1913 – wybudowano kościół parafialny według projektu dr. Jana Sas-Zubrzyckiego. Również ten sam architekt zaprojektował budynek Ratusza Miejskiego (1911), budynek Sądu Grodzkiego (1908), oraz fasadę domu burmistrza Józefa Stolaskiego[19];
1928–1933 – przeprowadzono elektryfikację i wybudowano chodniki[22];
1932 – miasto wizytował ks. kardynał Adam Stefan Sapieha – metropolita krakowski i uczestniczył w uroczystym posiedzeniu Rady Miasta[23];
w latach 1932–1939 – wybudowano w Malejowej skocznię narciarską na której skakał m.in. Stanisław Marusarz[24];
1933 – powstał literacko-społeczny miesięcznik ludowców „Wieś i Jej Pieśń”, oficjalnie organ Związku Literatów Ludowych[25].
9 kwietnia 1937 – MSW zatwierdziło wzór herbu miasta: w polu srebrnym trzy rogi myśliwskie czarne, jeden na drugim, obręcza, ustniki i sznury złote[15];
1 września 1939 – od strony słowackiej OrawyNiemcy hitlerowskie napadły ziemię jordanowską;
1939 – wprowadzono w Jordanowie tajne nauczanie dla klas od V do VII, a następnie w zakresie szkoły średniej[26];
1939–1945 – miasto zostało dwukrotnie spalone;
1939–1945 – na terenie ziemi jordanowskiej działały między innymi takie ugrupowania partyzanckie jak: Dywizja Podhalańska w Konspiracji, młodzieżowa Polska Organizacja Podziemna, Bocian, Chełm, Harnasie, Walka, Związek Walki Zbrojnej oraz Koła: Rocha i Bataliony Chłopskie[27];
28 sierpnia 1942 – rozstrzelano przez okupanta hitlerowskiego 67 Żydów jordanowskich[28];
1951 – miasto otrzymało wodę z wodociągów miejskich z ujęciem źródeł na górze Przykrzec oraz zostały uruchomione 22 hydranty przeciwpożarowe[30];
1967 – pożar kościoła parafialnego, powstały w wyniku wyładowań atmosferycznych. Dzięki sprawnej akcji gaśniczej straży pożarnych udało się uratować świątynię. Spłonął tylko dach kościoła;
Na przełomie lat 60. i 70. XX w. powstał największy zakład produkcyjny Krakowskiej Fabryki Armatur – Zakład nr 3 w Jordanowie. W 1982 w zakładzie pracowało 953 osób[31];
1975 – Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę w formie wniosku pod adresem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie o utworzeniu wspólnej Rady dla: Miasta Jordanowa, Gminy w Jordanowie oraz Gminy Bystra-Sidzina;
3 grudnia 1975 – na dworzec kolejowy w Jordanowie wjechał pierwszy pociąg elektryczny relacji Kraków – Zakopane[32];
4 marca 1977 – w sali widowiskowej Domu Strażaka odbył się I Wojewódzki Zjazd Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu województwa nowosądeckiego;
3 czerwca 1979 – miasto Jordanów było organizatorem Wojewódzkiego Święta Ludowego;
15 sierpnia 1982 – w czasie stanu wojennego, przed siedzibą Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR zdetonowany został ładunek wybuchowy[34];
9 września 1984 – miasto Jordanów zostało odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu III kl. Złotą odznaką Zasłużone dla Województwa Nowosądeckiego, odznaczenie honorowe Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – Zarząd Główny;
1981–1985 – oddano do użytku bloki mieszkalne z budownictwa spółdzielczego na osiedlu Wrzosy oraz oczyszczalnię ścieków;
1983 – wybudowano nowe ujęcie wody dla Jordanowa na rzece Skawa;
25 września 1994 – koronacja obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia – Pani Jordanowskiej. Koronacji dokonał kardynał Franciszek Macharski – metropolita krakowski[35];
13 czerwca 1999 – beatyfikacja sług bożych wywodzących się z parafii jordanowskiej – ks. Piotra Dańkowskiego i ks. Stanisława Pyrtka[36];
9 września 2001 – na jordanowskich plantach posadzono „Dęby – Pomniki Historii” dla upamiętnienia: papieża Jana Pawła II, ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, ks. bł. Piotra Dańkowskiego i ks. bł. Stanisława Pyrtka. Otwarto wystawę ekumeniczną w Izbie Historii Miasta Jordanowa „Przyjaźń bez granic”. Organizatorem wystawy były władze szwedzkiego miasta Karlskoga i Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej;
9 października 2010 – koronacja papieskimi koronami obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia w parafii Przenajświętszej Trójcy Świętej w Jordanowie. Korony, które zostały nałożone na skronie Dzieciątka Jezus i Matki Bożej, zostały pobłogosławione przez papieża Benedykta XVI 1 września 2010 r. w Castel Gandolfo. Korony wykonano według wzoru koron częstochowskich pobłogosławionych przez Jana Pawła II. W koronie Matki Bożej umieszczono pierścień Sługi Bożego Jana Pawła, ofiarowany jordanowskiemu sanktuarium przez ks. kard. Stanisława Dziwisza.
Ratusz Rynek 1, z wyznaczeniem strefy ochronnej obejmującej plac rynkowy. Budynek zlokalizowany na środku jordanowskiego rynku, wybudowany z cegły według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, oddany do użytku w 1911 roku; w budynku tym mają siedzibę władze samorządowe miasta oraz Urząd Miasta.
Dawny zajazd „Poczekaj” ul. Kolejowa 10. Na parterze mieścił się zajazd, w którym zatrzymywali się kupcy podróżujący szlakiem solnym z Wieliczki na Węgry. W piętrowej części budynku były pokoje (hotel). Jest najstarszym budynkiem w mieście[38].
dwór z parkiem. Budynek drewniany z 2. poł. XVIII wieku.
Rynek 44 – gmach Stowarzyszenia Pożyczkowego „Praca i Oszczędność” najstarszy murowany budynek w rynku z 1900 roku z elementami stylu secesyjnego[40], w 1960 dobudowano trzecią kondygnację[41];
Rynek 10 – budynek dawnej restauracji „Pod Aniołami”[40];
Rynek 37 – dom, dawna siedziba apteki Józefa Kokoszki[40];
Rynek 42 – dom burmistrza lekarza Eustachego Szuberta z lat 30. XX wieku wybudowany w stylu gdyńskiego modernizmu[40], przebudowany w około 2008 roku, tracąc poprzednie walory[24];
krzyż na dawnym cmentarzu epidemicznym na Flakówce[43];
Dąb Wolności na jordanowskich plantach „szubertowskich”, posadzony zgodnie z uchwałą Rady Miasta 21 maja 1919 roku w celu upamiętnienia odzyskania przez Polskę niepodległości;
figura św. Jana Nepomucena, znajdująca się na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych w centrum jordanowskiego rynku, z 1817 roku[44][45]. Św. Jan Nepomucen był czczony jako Patron „dobrej sławy” oraz jako opiekun dróg i mostów, a także orędownik w czasie powodzi. Zachował się orzeł w koronie wykuty w cokole kamiennej figury, mimo zaborów i wojen, jakimi dotknięta była Polska;
kapliczka przy kościele parafialnym z łacińską inskrypcją i datą 1783[38];
Komunikację w okolicach i z Krakowem, Zakopanem czy Rabką zapewniają busy, a na trasie Kraków – Zakopane i Sucha Beskidzka – Nowy Sącz także linia kolejowa wraz ze stacją PKP w Jordanowie. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 28, dzięki temu przez Jordanów przejeżdżają przelotowe autobusy PKS ze Śląska w kierunku Zakopanego, Rzeszowa, Przemyśla[potrzebny przypis].
W mieście działają: Ludowy Klub Sportowy „Jordan”, Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale oraz Koło Polskiego Związku Wędkarskiego. Z Jordanowa pochodzi pilot rajdowySzymon Gospodarczyk[51].
Ludowy Klub Sportowy „Jordan”
Sekcja piłkarska skupia wokół siebie młodzież w czterech drużynach (ok. 90 zawodników): trampkarze, juniorzy młodsi, juniorzy i seniorzy. Klub dysponuje zmodernizowanym i odwodnionym boiskiem sportowym z dobrze rozbudowanym zapleczem socjalnym.
W sezonie 2001/2002 drużyna trampkarzy zajęła V miejsce w lidze okręgowej, natomiast drużyna juniorów I miejsce w tej samej lidze. Drużyna seniorów grająca w klasie A zajęła w sezonie 2001/2002 VI miejsce. W sezonie 2008/2009 drużyna seniorów zajęła I miejsce w klasie A Podhale i niniejszym dokonała historycznego awansu (po raz pierwszy w historii klubu i piłki nożnej w miasteczku) do Ligi Okręgowej okręgu Nowy Sącz. W sezonie 2018/19 Jordan wygrał rozgrywki podhalańskiej A Klasy i awansował do ligi okręgowej, do grupy Nowy Sącz II (Limanowa i Podhale)[52][53].
Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale
Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale skupia dzieci i młodzież oraz dorosłych z terenu Podhala. Klub powstał w 2001 r. Obecnie trenuje w nim ok. 60 zawodników. Klub promuje zdrowy styl życia poprzez trening dyscypliny olimpijskiej. W sezonie 2010/2011 zawodnicy klubu startowali w międzynarodowych i krajowych zawodach sportowych. Najwyższe osiągnięcia tamtego sezonu to:
2 srebrne i 2 brązowe medale na Międzynarodowych Zawodach Taekwondo „Ilyo Cup 2010” na Słowacji miejsca 7 i 10 w kategorii mężczyzn oraz 8 i 9 w kategorii kobiet na III Technicznych Mistrzostwach Polski Poomsae dzieci i młodzików w 2011
brązowy medal w konkurencji walk kobiet na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży – Podlaskie 2011
złoty medal w konkurencji walk kobiet na Międzynarodowych Mistrzostwach Bydgoszcz CUP’2011.
W 2010 klub był również organizatorem seminarium treningowego z koreańskim Mistrzem Choel In Kang 6 dan. Klub organizuje też bezpłatne zajęcia w hali sportowej dla dzieci i młodzieży z Jordanowa i powiatu suskiego. Zajęcia prowadzi Artur Skwirut – trener II klasy sportowej, posiadacz czarnego pasa III Dan, kilkukrotny medalista Mistrzostw Polski oraz medalista I Olimpiady Młodzieży w 1995 r.[potrzebny przypis]
Turystyka
Z uwagi na swoje położenie wśród gór i lasów Jordanów posiada charakter miejscowości wczasowo-turystycznej. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w otaczające pasma górskie. Z centrum prowadzi pięć szlaków turystycznych m.in. na Luboń Wielki i Babią Górę[potrzebny przypis].
Kazimierz Franciszek Jeleń – prof. dr hab. urodził się 2 stycznia 1940 roku w Jordanowie. Zmarł 9 września 2021 roku. Pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Jordanowie;
Robert K. Leśniakiewicz, badacz UFO oraz zjawisk nadprzyrodzonych, autor wielu publikacji na ten temat[54].
Irena Stopa, ludowa poetka, autorka tomiku poezji ludowej Pokłosie życia oraz zbioru opowiadań góralskich Opowieści leśnej syski, a także laureatka wielu konkursów regionalnych. Wraz z rodziną była jedną z bohaterek serialu dokumentalnego Górale, emitowanego premierowo przez Polsat w latach 2018–2021 i wielokrotnie powtarzanego na siostrzanych kanałach należących do grupy Polsat Plus (m.in. Nowa TV i Polsat Play). Odcinki cyklu są również dostępne na platformie internetowej Polsat Box Go[56][57];
W powieści Jalu Kurka Grypa szaleje w Naprawie (I wyd. 1934 r.) część akcji rozgrywa się w Jordanowie.
Karczma Przykiec, zlokalizowana w Jordanowie, posłużyła do nagrań w 275. odcinku serialu Detektywi pod tytułem Schronisko (ten odcinek był także kręcony w schronisku na Hali Krupowej)[60].
W roku 2013 wydana została Monografia miasta Jordanowa, autorstwa Stanisława Bednarza, prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Jordanowskiej i Piotra Sadowskiego[62].
W roku 2015 została wydana książka Życie i Zagłada Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Jordanowie autorstwa Grzegorza Miśkiewicza[63].
W Jordanowie istnieje Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej[64]. W styczniu 2016 w noworocznym koncercie kolędowym tej orkiestry gościnnie wystąpiła Katarzyna Miśkowiec znana z szóstej edycji „The Voice of Poland”, a pochodząca rodem z Kojszówki, maleńkiej wioski, położonej 10 km od Jordanowa[65][66][67].
W 2023 wydana została książka Jordanów odkrywany na nowo – wędrówki i opowieści, autorstwa Stanisława Bednarza, prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Jordanowskiej[68].
↑ abKsięga Uchwał Towarzystwa Gimnastycznego w Jordanowie. Paweł Matejko. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniazda: Jordanów, Sucha, Maków. Kraków 2001. Wydawnictwo Zakonu Pijarów. Nakład 300 egz.
.jpg)
