Zwolennicy tej idei twierdzą, że islam od samego początku był demokratyczny[5]; w VII wieku o wyborze kalifa decydowała społeczność muzułmańska oraz nawet niewolnicy[6]. Przykładem był istniejący w latach 632-661 Prawowierny Kalifat(inne języki)[7][8]. Uważa się, że rozwój demokracji w islamskim świecie został zahamowany przez konflikt sunnitów z szyitami[9], jednak rodzaj demokracji jest jednak akceptowany przez irańskie środowiska naukowe, w tym przez szyickich ulemów[10][10][11][12].
Punkt widzenia ze strony sunnizmu
Żyjący w VII wieku pierwsi kalifowie nazywani prawowiernymi byli wybierani zgodnie z szurą[13]. Po zakończeniu przypadającego na okres od VIII do XIV wieku złotego wieku islamu, władcy państw muzułmańskich wciąż praktykowali szurę poprzez konsultacje z obywatelami w kwestiach politycznych[7].
Władza ustawodawcza kalifa, następnie sułtana była ograniczana przez ulemów, którzy zajmowali się orzekaniem kwestii prawnych zgodnych z szariatem w ramach idżmy[14]. Po upowszechnieniu się medres na przełomie XI i XII wieku, ich uczniowie często musieli uzyskiwać idżazę, czyli licencję na wydawanie orzeczeń prawnych[15].
Bangladeski uczony Chondkar Abdullah Dżahangir w jednym z naukowych wywiadów dotyczących islamu i demokracji, powiedział, że władza w islamie powinna być zdobywana dzięki poparciu społeczeństwa; uznał też, że we własnym państwie można robić wszystko, co nie jest niezgodne z islamem[16].
Salafizm
Salaficcy naukowcy, w tym część saudyjskich szejków[17], uznają demokrację haram[18], jednak popierają możliwość wykorzystania jej w islamie w celu dojścia do władzy i głosowania za ustanowieniem szariatu[19][20].
Islamska demokracja w teorii
Kwestia sekularyzmu
Tradycyjna teoria islamu rozróżnia kwestie religii i państwa, jednak podkreśla, że władza polityczna i życie publiczne muszą kierować się wartościami religijnymi[21]. Część islamskich reformistów (m.in. Mahmoud Mohammed Taha i Ali Abd ar-Razik) opowiadali się za państwem świeckim w sensie porządku politycznego, który nie narzuca obywatelom jednoznacznej interpretacji szariatu; inny islamski uczony Abdullahi Ahmed An-Na'im opowiadał się za państwem świeckim opartym na konstytucjonalizmie i przestrzegającym praw człowieka[4]. Z kolei islamiści odrzucają sekularyzm[21].
Wizje islamskich naukowców
Abul A'la Maududi
Pakistański islamistyczny pisarz i polityk Abul A'la Maududi, przedstawił koncepcję teodemokracji jako systemu, który opiera się na władzy praktykującej muzułmańskiej społeczności przestrzegającej szariatu[22][23].
Al-Farabi
Żyjący na przełomie IX i X wieku muzułmański filozof Al-Farabi wydał publikację pod tytułem Al-Madina al-Fadila; sformułował w niej teorię idealnego państwa muzułmańskiego, którą porównał do PaństwaPlatona[24]. Al-Farabi uważał, że państwo powinno być rządzone przez proroka, uznawał również demokrację za system najbliższy idealnemu państwu[25].
Muhammad Asad
Pakistański politolog pochodzenia austriacko-żydowskiego i konwertyta na islam Muhammad Asad, postrzegał demokrację jako ideę jak najbardziej zgodną z islamem, ponieważ religia ta utrzymuje, że wszyscy ludzie są równi[26][27].
rejekcjonistyczna – praktykowana przez Sajjida Kutba i Abula a'la Maududiego; potępiali oni wzorowanie się na zachodnioeuropejskiej demokracji oraz odróżniali ją od islamskiej doktryny szury.
umiarkowana – kładzie nacisk na takie koncepcje, jak maslaha (interes publiczny), adl (sprawiedliwość) i szura (konsultacja). Szura stanowi w demokracji podstawę dla instytucji rządowych, podobnych do występujących w zachodniej demokracji, jednak odzwierciedlających wartości islamskie. Zwolennikami umiarkowanego poglądu byli m.in. Hasan al-Turabi, Raszid al-Ghannuszi i Jusuf al-Karadawi.
Według sondaży przeprowadzonych w krajach z większością muzułmańską, wyznawcy islamu przeważnie nie uważali demokracji i zasad islamu za sprzeczne[29][30][31].
Według Briana Whitkaera, redaktora dziennika The Guardian, głównymi przeszkodami dla demokracji w państwach Bliskiego Wschodu są dziedzictwo imperialne, bogactwo generowane dzięki ropie naftowej, konflikt z Izraelem oraz muzułmańskie organizacje zbrojne[32].
