Giulio Andreotti (ur. 14 stycznia1919 w Rzymie[1], zm. 6 maja2013 tamże[2]) – włoskipolityk i publicysta. Działacz i jeden z długoletnich liderów Chrześcijańskiej Demokracji (DC). Od 1945 do 2013 parlamentarzysta, w tym od 1991 senator dożywotni. Trzykrotny premier stojący na czele siedmiu gabinetów, wielokrotny minister w różnych resortach. Od końca lat 40. do początku lat 90. należał do najważniejszych włoskich polityków[3]. Określany mianem najbardziej kontrowersyjnego[4] i najpotężniejszego[5] włoskiego polityka tego okresu.
Urodził się w rodzinie nauczyciela[6]. Gdy miał 2 lata, zmarł jego ojciec. Rodzina utrzymywała się z otrzymywanej przez matkę renty[4]. Ukończył szkołę średnią Liceo „Torquato Tasso”[5], a następnie studia prawnicze na Uniwersytecie La Sapienza w Rzymie[6]. Dołączył do młodzieżowej katolickiej organizacji FUCI, której funkcjonowania nie zakazał reżim faszystowski. Był redaktorem jej czasopisma „Azione Fucina”, a od 1942 do 1945 przewodniczył tej organizacji[5][7]. Publikował też w podziemnym katolickim periodyku „Il Popolo”. W trakcie jednej z wizyt w bibliotece, gdy poszukiwał materiałów dotyczących papieskiej floty, poznał Alcide De Gasperiego, zatrudnionego tam działacza chadeckiego prześladowanego przez faszystów. Stał się jego bliskim współpracownikiem, w 1942 jako jego sekretarz wziął udział w powołaniu Chrześcijańskiej Demokracji[5][7][8]. Do ugrupowania tego należał przez cały okres jego funkcjonowania.
W 1945 został członkiem Consulta Nazionale, prowizorycznego parlamentu pochodzącego z mianowania. W 1946 został wybrany do konstytuanty. W 1948 uzyskał mandat posła do Izby Deputowanych. Z powodzeniem ubiegał się o reelekcję do niższej izby włoskiego parlamentu w kolejnych wyborach w 1953, 1958, 1963, 1968, 1972, 1976, 1979, 1983 i 1987, zasiadając w niej do 1991 jako deputowany I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX i X kadencji[1].
W maju 1947 otrzymał pierwsze stanowisko rządowe. Alcide De Gasperi powierzył mu funkcję podsekretarza stanu przy prezydium rządu (sekretarza gabinetu), którą pełnił do stycznia 1954[1]. W okresie tym zajął m.in. reorganizacją włoskiego przemysłu filmowego[6]. Od połowy lat 50. do połowy lat 70. wchodził w skład większości kolejnych gabinetów jako minister. Wyrobił sobie opinię sprawnego uczestnika zakulisowych gier na włoskiej scenie politycznej[5][6]. Kierował resortami spraw wewnętrznych (1954), finansów (1955–1958), skarbu (1958–1959), obrony (1959–1966, 1974), przemysłu (1966–1968) i budżetu (1974–1976)[1]. Był w międzyczasie przewodniczącym komitetu organizacyjnego Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1960 w Rzymie[9].
Na czele rządu po raz pierwszy stał od lutego 1972 do lipca 1973, gdy kierował dwoma gabinetami – I monopartyjnym, a II (od czerwca 1973) tworzonym przez koalicję DC, socjaldemokratów (PSDI) i liberałów (PLI)[8]. W 1972 jako pierwszy premier od ponad dekady złożył oficjalną wizytę w Związku Radzieckim[7]. Powrócił na urząd premiera w lipcu 1976, sprawując go do sierpnia 1979[1]. Jego III gabinet funkcjonował wówczas do marca 1978, opierał się na Chrześcijańskiej Demokracji[8]. Zastąpił go IV rząd, który również pozostawał monopartyjny, jednakże w ramach wynegocjowanego tzw. historycznego kompromisu posiadał w parlamencie poparcie komunistów (PCI)[4][8]. V gabinet działał od marca do sierpnia 1979, poza chadekami wchodzili w jego skład przedstawiciele PSDI i republikanów (PRI)[8]. W międzyczasie w marcu 1978 doszło do porwania byłego premiera Alda Moro, do czego przyznała się lewicowa terrorystyczna organizacja Czerwone Brygady. Giulio Andreotti wykluczył prowadzenie jakichkolwiek negocjacji. W maju 1978 ciało zamordowanego Alda Moro odnaleziono w porzuconym samochodzie w Rzymie[2][10].
W latach 1979–1983 polityk pozostawał poza rządem, w chadecji przeważył wówczas nurt odrzucający porozumienie z komunistami i dążący do współpracy z socjalistami (PSI). Gdy jednak lider Włoskiej Partii Socjalistycznej Bettino Craxi objął w sierpniu 1983 stanowisko premiera, Giulio Andreotti dołączył do jego gabinetu jako minister spraw zagranicznych[4]. Funkcję tę pełnił do lipca 1989 w pięciu kolejnych rządach[1]. W międzyczasie brał udział w rozwiązaniu kryzysu związanego z uprowadzeniem przez palestyńskich terrorystów statku pasażerskiego MS „Achille Lauro”[11]. W lipcu 1989 po raz trzeci został premierem w ramach koalicji DC, PSI, PSDI, PLI i PRI tworzącej jego VI rząd. W kwietniu 1991 utworzył swój VII i ostatni gabinet, w którym z dotychczasowych ugrupowań nie znaleźli się przedstawiciele republikanów[8].
Załamanie się jego kariery politycznej na początku lat 90. wiązało się z ujawnieniem szeregu afer korupcyjnych (tzw. Tangentopoli)[12]. Skutkowało to upadkiem większości ugrupowań na włoskiej scenie politycznej. W czerwcu 1992 Giulio Andreotti zakończył pełnienie funkcji premiera[1], na czele nowego rządu stanął wówczas Giuliano Amato. Rok wcześniej prezydent Francesco Cossiga za zasługi społeczne i literackie nadał mu godność dożywotniego senatora[13]. Polityk przeszedł wówczas z Izby Deputowanych do Senatu. W wyższej izbie włoskiego parlamentu zasiadał do czasu swojej śmierci w 2013 w okresie X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI i XVII kadencji[14]. Mimo toczących się postępowań karnych brał aktywny udział w życiu politycznym. Po rozwiązaniu w połowie lat 90. Chrześcijańskiej Demokracji dołączył do powstałej na jej bazie Włoskiej Partii Ludowej[8]. W 2001 zaangażował się w organizację nowego ugrupowania pod nazwą Europejska Demokracja[15], która zakończyła działalność po nieudanych wyborach parlamentarnych. W 2006 był kandydatem centroprawicy Silvia Berlusconiego na przewodniczącego Senatu, w głosowaniu pokonał go wówczas wspierany przez centrolewicę jego były minister Franco Marini[16].
Postępowania karne
W okresie jego kariery politycznej śledczy ponad 25 razy występowali bezskutecznie o uchylenie jego immunitetu[4]. Wątpliwości wzbudzały jego relacje z sycylijską mafią. Polityk w szczególności zaprzeczał, że zabity w 1992 chadecki działacz Salvatore Lima był jego łącznikiem z tym środowiskiem[6]. W pierwszej połowie lat 90. wszczęto wobec niego postępowania karne, stawiając mu ponad 20 zarzutów. Były premier nie został skazany za żaden z nich[3]. Proces dotyczący zarzutów o kontakty z mafią zakończył się ostatecznie w 2004. Stwierdzono, że nie można mu udowodnić współpracy po 1980, a wcześniejsze działania uległy przedawnieniu[6][7].
Był również oskarżony o zlecenie zabójstwa dziennikarza Mina Pecorellego[4], który został zamordowany w 1979. W 1999 polityk został uniewinniony, jednak na skutek apelacji w 2002 uznano go za winnego i skazano na karę 24 lat pozbawienia wolności. Giulio Andreotti odwołał się od tego orzeczenia do Sądu Kasacyjnego, który w 2003 prawomocnie uniewinnił go od popełnienia tego czynu[4][7].
Zajmował się również działalnością publicystyczną. Był autorem licznych publikacji, m.in. Ore 13: il ministro deve morire (1976), A ogni morte di Papa. I papi che ho conosciuto (1980), Diari 1976–1979. Gli anni della solidarietà, Visti da vicino (3 tomy, 1982–1985), Onorevole, stia zitto (1987), Sotto il segno di Pio IX (2000)[8]. Na język polski przetłumaczono jego książkę Un gesuita in Cina, 1552–1610. Matteo Ricci dall’Italia a Pechino[22].
Został bohaterem filmu fabularnego Boski z 2008 w reżyserii Paola Sorrentino, w którym w postać Giulia Andreottiego wcielił się Toni Servillo[23]. Był określany różnymi przydomkami – Bettino Craxi nadał mu miano „Belzebù”[24]. Charakteryzowało go w wypowiedziach publicznych sardoniczne poczucie humoru[7].
↑Giulio Andreotti: Jezuita w Chinach: Matteo Ricci z Italii do Pekinu. Eugeniusz Kabatc (tłum.). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004. ISBN 83-7318-128-8. Brak numerów stron w książce
.jpg)
