PROFILPELAJAR.COM

Cierlicko
Těrlicko
	gmina
	; Kościół Św. Wawrzyńca w Kościelcu
Herb	Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Powiat	Karwina
Kraina	Śląsk
Starosta	Martin Polášek
Powierzchnia	24,65 km²
Populacja (2018); • liczba ludności	; 4472
Kod pocztowy	735 42
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba obrębów ewidencyjnych	9
Liczba części gminy	3
Liczba gmin katastralnych	3
	Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego Cierlicko
	Położenie na mapie Czech Cierlicko
	49°45′N 18°30′E/49,748333 18,500278
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cierlicko (cz. ^ⓘTěrlicko, niem. Tierlitzko^[2]) – wieś gminna i gmina w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Karwina w Czechach, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego.

Podział administracyjny

Obszar gminy wynosi 24,65 km² i składa się z 9 obrębów ewidencyjnych objętych przez 3 gminy katastralne^[3]:

Cierlicko Dolne (cz. Dolní Těrlicko, niem. Nieder-Tierlitzko) – położona w północnej części gminy, ma powierzchnię 502,42 ha^[4] (20,5% obszaru gminy). W 2001 mieszkało tu 407 z 4126 osób zemieszkujących całą gminę (9,9%)^[5]. Z Cierlickiem Górnym połączona w jedną gminę w 1964.
Cierlicko Górne (cz. Horní Těrlicko, niem. Ober-Tierlitzko) – położona w środkowej części gminy, ma powierzchnię 1181,51 ha^[6] (47,9% obszaru gminy). W 2001 mieszkało tu 2890 osób (70%)^[5]. Z Cierlickiem Dolnym połączona w jedną gminę w 1964. Większość zamieszkuje na zachód od Zalewu Cierlickiego, zaś na wschodnim brzegu znajduje się mniej ludny Kościelec (cz. Kostelec), dawniej samodzielna wieś.
Grodziszcz (cz. Hradiště, niem. Grodischcz), gm. katastralna Hradiště pod Babí horou (Grodziszcz pod Babią Górą) – położona w południowej części gminy, ma powierzchnię 781,08 ha^[7] (31,7% obszaru gminy). W 2001 mieszkało tu 829 osób (20,1%)^[5]. Do 1975 roku samodzielna gmina.

Obręby ewidencyjne to: Broguvka, Dolní Těrlicko, Horní Těrlicko, Hradiště, Kamenka, Kościelec, Pacalůvka II, Rozsudek i Vrazidlo.

Geografia

Miejscowość położona jest nad rzeką Stonawką, który wpływa do gminy z południa w kierunku północnym i przepływa najpierw przez Grodziszcz, następnie jej wody spiętrzone są przez zaporę w Zalewie Cierlickim, który rozdziela na dwie części zarówno Cierlicko Górne jak i Dolne. Na północnym zachodzie gmina sąsiaduje z Hawierzowem (Błędowicami i Żywocicami), na północy z Olbrachcicami, na wschodzie z Czeskim Cieszynem (ze Stanisłowicami i Koniakowem), na południu z należącymi do powiatu Frydek-Mistek Trzanowicami, Domasłowicami Dolnymi, Szobiszowicami i Żermanicami.

Ludność

W 2001 do narodowości polskiej przyznało się 12,9% mieszkańców, następne mniejszości stanowili Słowacy (2,1%), Ślązacy (1%) i Morawianie (0,9%). Osoby wierzące stanowiły 56,5%, z czego 61,7% katolicy^[8].

Na obszarze gminy działają koła Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO), polskie przedszkole i szkoła.

Nazwa

Na przestrzeni lat różnie zapisywano nazwę wsi. W dokumentach pojawia się jako Cierlitzko (1229), Czerliczcho (1250), Sierliczko (1268), Czerlitzko (1447), Čerličko (1473), Tierlitzko (1523), Czerlisko (1652), Czerlitzko (1679) i Tierliczko (1736). Później, do 1918 roku, w pismach urzędowych stosowano formę Tierlitzko. Prawnik Ludwik Klucki stosował konsekwentnie formę Cierlicko, zyskując tym sympatię u miejscowych chłopów, nie znających języka niemieckiego^[9].

Historia

Cierlicko to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX dla benedyktynów tynieckich, zatwierdzającej ich posiadłości w okolicy Orłowej, w tym właśnie Cierlicko jako Cierli(t)zko^[10]^[11]. W 1268 powstał klasztor Benedyktynów w Orłowej, który odtąd miał prawo do pobierania dziesięcin w Cierlicku^[12]. Benedyktyni orłowscy opiekowali się również kaplicą na Kościelcu.

Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe Księstwo Cieszyńskie, w granicach którego znalazło się również Cierlicko. Od 1327 Księstwo Cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii). W połowie XV wieku benedyktyni orłowscy nie mieli już żadnych praw do pobierania czynszów z Cierlicka, który był już wsią szlachecką^[13]. Przez następne stulecia wieś miała wielu właścicieli, ale od 1731 roku stała się własnością wpływowego rodu Larisch-Mönnich. Rodzina ta uruchomiła pierwszą kopalnię węgla kamiennego w Karwinie w 1798, a wielu mieszkańców Cierlicka właśnie tam zaczęło pracować (niektórzy byli do tego wręcz zmuszeni). W Cierlicku Larischowie wybudowali swoją letnią rezydencję^[14].

Po zniesieniu poddaństwa miejscowość stanowiła gminę na Śląsku Austriackim, w powiecie sądowym Cieszyn, w powiecie politycznym Cieszyn. Położona była na pograniczu dwóch grup etnograficznych Lachów i Wałachów, posługujących się odmianą polsko-śląskiej gwary cieszyńskiej.

Według austriackiego spisu ludności z 1910 Cierlicko Dolne miało 617 mieszkańców, z czego 611 (99%) było polsko-, a 6 (1%) niemieckojęzycznymi, 278 (45.1%) było katolikami a 339 (54,9%) ewangelikami, Cierlicko Górne miało 1390 mieszkańców, z czego 1387 było zameldowanych na stałe, 1368 (98,6%) było polsko-, 10 (0,7%) niemiecko- a 9 (0,6%) czeskojęzycznymi, 925 (66,5%) było katolikami a 464 (33,4%) ewangelikami, zaś w Grodziszczu mieszkało 785 osób, z czego 756 było zameldowanych na stałe, 735 (97,2%) było polsko-, 13 (1,7%) niemiecko-, a 8 (1,1%) czeskojęzycznymi, 370 (47,1%) było katolikami, 398 (50,7%) ewangelikami, 8 (1%) wyznawcami judaizmu, a 9 osób innej religii lub wyznania. Były to 3 niezależne gminy, a łącznie miały 2792 mieszkańców. Wśród nich 98,3% stanowiły osoby polsko-, 1,1% niemiecko-, a 0,6% czeskojęzyczne, 56,3% katolicy, 43% ewangelicy^[2].

Po I wojnie światowej doszło do wybuchu polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. Według porozumienia lokalnych organów władzy, RNKC i ZNV, Cierlicko, jako miejscowość blisko w stu procentach polskojęzyczna, w około 60% orientacji narodowo-polskiej^[15], została podporządkowana administracji polskiej. Po wybuchu wojny polsko-czechosłowackiej 23 stycznia 1919 miejscowość została zajęta przez Czechosłowację. 3 lutego 1919 wyznaczono nową linię demarkacyjną, która dawała Czechosłowacji kontrolę również nad Cierlickiem. Ostatecznie miejscowość znalazła się w granicach Czechosłowacji zgodnie z arbitralną decyzją podziału Rady Ambasadorów w lipcu 1920 roku. Należała do powiatu Czeski Cieszyn. Od roku 1926 miejscowości nie mogły być już dłużej własnościami rodów pokroju Larischów, zaczęła się więc nowa era w historii Cierlicka.

W październiku 1938 r. Cierlicko Górne, Cierlicko Dolne i Grodziszcz zostały wraz z resztą tzw. Zaolzia zaanektowane przez Polskę. W miejscowości sformowano komisariat Straży Granicznej^[16].

Podczas II wojny światowej zajęta przez nazistowskie Niemcy, w powiecie Teschen. Po wojnie pod naciskiem Józefa Stalina została przywrócona granica sprzed aneksji Zaolzia. W 1960 r. powiat czeskocieszyński przestał istnieć, a obszar gminy wszedł w skład powiatu Karwina.

W 1963 roku oddano do użytku Zaporę Cierlicką (wówczas największą tamę sypaną w Europie Środkowej), a woda zalała 141 budynków, w tym wiele użyteczności publicznej wraz z kościołem.

W 1964 r. połączono Cierlicko Dolne i Górne w jedną gminę, zaś Grodziszcz dołączono do nich w 1975 r. Dzięki Zalewowi Cierlickiemu gmina przeobraziła się w popularny ośrodek sportów wodnych i lokalny ośrodek rekreacji.

Szkoły i kościoły

Pierwszą szkołą na terenie gminy była założona przez benedyktynów w XIII wieku. W 1705 postawiono pierwszy drewniany kościół, a w 1794 nową szkołę. Szkoła ewangelicka powstała w 1852, a lekcje były wykładane w językach niemieckim i polskim. Szkołę czeską uruchomiono w 1920.

W Cierlicku znajdował się drewniany katolicki kościół pw. św. Trójcy, zastąpiony ceglanym wybudowanym w latach 1769-1772 w stylu barokowym. Świątynia ta została zniszczona w trakcie budowy tamy. W Kościelcu znajduje się kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca, całkowicie przebudowany w 1908.

W latach 1966–1967 zbudowano w Cierlicki kościół ewangelicki, do którego została po aksamitnej rewolucji dobudowana wieża.

Żwirkowisko

Osobny artykuł: Żwirkowisko.

11 września 1932 w Cierlicku rozbił się samolot polskich pilotów Stanisława Wigury i Franciszka Żwirki, 2 tygodnie wcześniej biorących udział w prestiżowych zawodach lotniczych Le Challenge International Avions de Tourisme. W miejscu ich rozbicia w 1935 wybudowano mauzoleum i postawiono krzyż, w 1940 zniszczone przez nazistów. W 1950 postawiono nowe mauzoleum nazwane Żwirkowiskiem. Obecnie zarządzane jest przez Miejscowe Koło PZKO Kościelec (cz. Kostelec).

Osoby urodzone w Cierlicku

Wacław Aleksander Maciejowski – prawnik
Ernest Farnik – nauczyciel, publicysta, działacz oświatowy i kulturalny
Karol Chmiel – działacz oświatowy i biliotekarz

Galeria

Kościół ewangelicki
Zalew Cierlicki
Sierociniec
Polska szkoła podstawowa
Dom Polski PZKO Kościelec
Pomnik na Żwirkowisku
Letnia rezydencja Larischów

Przypisy

↑ Český statistický úřad: Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2018. 2018-01-01. [dostęp 2018-05-22]. (cz.).
↑ ^a ^b Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
↑ Územně identifikační registr ČR: Obce. [dostęp 2010-10-07]. (cz.).
↑ Informace o katastrálním území Dolní Těrlicko. [dostęp 2010-10-03]. (cz.).
↑ ^a ^b ^c Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 - 2005 - 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 718-719. [dostęp 2010-10-03]. (cz.).
↑ Informace o katastrálním území Horní Těrlicko. [dostęp 2010-10-07]. (cz.).
↑ Informace o katastrálním území Hradiště pod Babí horou. [dostęp 2010-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-08)]. (cz.).
↑ Sčítaní lidu, domů a bytů 2001. [dostęp 2010-09-16]. (cz.).
↑ E. Buława, Ludwik Klucki, "Kalendarz Cieszyński 2001", Cieszyn 2000, s. 238.
↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 286, 294. ISBN 978-83-926929-3-5.
↑ Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego (online). (Wyd.) Wojciech Kętrzyński, Stanisław Smolka. Lwów: 1875, s. XIa, XIb.
↑ I. Panic, 2010, s. 430
↑ I. Panic, 2010, s. 432
↑ Larischův letohrádek: O obci: Těrlicko [online], www.terlicko.cz [dostęp 2021-11-13] .
↑ Map of the population of the Manufacturing District of Eastern Moravia and Silesia, according to the official results of the census of 1910
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 130. ISBN 83-87424-77-3.

Bibliografia

Ladislav Hosák, Rudolf Šrámek: Místní jména na Moravě a ve Slezsku I, A-L. Praha: Academia, 1970.
Irena Cicha: Stonawka od źródła do ujścia. Český Těšín: Regio, 2004. ISBN 80-239-3850-9.
Martyna Radłowska-Obrusnik. Ani mogiła, ani pojednanie. „Głos Ludu”, s. 3, 28 września 2007.

Linki zewnętrzne

Cierlicko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 691 .
Oficjalna strona miejscowości. cierlicko.unas.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-17)]. (cz. • pol.)

[1] Český statistický úřad: Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2018. 2018-01-01. [dostęp 2018-05-22]. (cz.).

[spis1910-2] Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).

[3] Územně identifikační registr ČR: Obce. [dostęp 2010-10-07]. (cz.).

[4] Informace o katastrálním území Dolní Těrlicko. [dostęp 2010-10-03]. (cz.).

[historyczne_statystyki-5] Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 - 2005 - 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 718-719. [dostęp 2010-10-03]. (cz.).

[6] Informace o katastrálním území Horní Těrlicko. [dostęp 2010-10-07]. (cz.).

[7] Informace o katastrálním území Hradiště pod Babí horou. [dostęp 2010-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-08)]. (cz.).

[8] Sčítaní lidu, domů a bytů 2001. [dostęp 2010-09-16]. (cz.).

[9] E. Buława, Ludwik Klucki, "Kalendarz Cieszyński 2001", Cieszyn 2000, s. 238.

[10] Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 286, 294. ISBN 978-83-926929-3-5.

[11] Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego (online). (Wyd.) Wojciech Kętrzyński, Stanisław Smolka. Lwów: 1875, s. XIa, XIb.

[12] I. Panic, 2010, s. 430

[13] I. Panic, 2010, s. 432

[14] Larischův letohrádek: O obci: Těrlicko [online], www.terlicko.cz [dostęp 2021-11-13] .

[15] Map of the population of the Manufacturing District of Eastern Moravia and Silesia, according to the official results of the census of 1910

[16] Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 130. ISBN 83-87424-77-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

PROFILPELAJAR.COM

Cierlicko

Podział administracyjny

Geografia

Ludność

Nazwa

Historia

Szkoły i kościoły

Żwirkowisko

Osoby urodzone w Cierlicku

Galeria

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Fraksionasi

Wanda Austin

Riza Umami

Gordon (schiavo)

Bill Bradley (baseball)

Verva ActiveJet

Державний комітет телебачення і радіомовлення України

莎拉·阿什頓-西里洛

Grup kertas dinding

Hitler's Madman

Renault Estafette

Trenton Speedway

Cooperativa

مغاوير البحر

ビズメディア

إيست ألتون (إلينوي)

Transgender youth

Aritatsu Ogi

Leon Billewicz

WDPN (AM)