Urodził się na Wileńszczyźnie. Szkołę średnią ukończył w Wilnie, podczas I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie, m.in. w 27 pułku strzelców syberyjskich i 674 pułku piechoty, walcząc z Niemcami. Służbę w armii rosyjskiej zakończył w randze porucznika. W 1917 zgłosił się do tworzącego się korpusu polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego w Rosji. Po demobilizacji korpusu w lipcu 1918, wstąpił w sierpniu do rosyjskiej „białej” Armii Ochotniczej gen. Denikina, walcząc w rosyjskiej wojnie domowej. Ukończył wówczas kurs obserwatorów lotniczych. We wrześniu 1921 przedostał się przez granicę do Polski i zgłosił do służby w polskim lotnictwie.
Początki służby w lotnictwie
Franciszek Żwirko, 1927
W Polsce od 19 lipca 1922 służył w 1 pułku lotniczym w Warszawie. W listopadzie 1923 ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie w 1924 Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu[1], po czym służył jako pilot w 18. eskadrze myśliwskiej 1 pułku, w stopniu porucznika pilota. Przejściowo w 1925 został oddelegowany do Bydgoskiej Szkoły Pilotów jako instruktor. Zaczął też brać aktywny udział w sporcie lotniczym, odznaczając się jako świetny i opanowany pilot. Już w 1925, w I Pomorskim Locie Okrężnym zajął 4. miejsce na 11 załóg[2]. W 1926 jako jeden z pierwszych zainicjował loty nocne w polskim lotnictwie wojskowym, dokonując nocnego rajdu nad Polską. 28 sierpnia 1927 w międzynarodowych zawodach I Locie Małej Ententy i Polski w Jugosławii, lecąc z kpt. Władysławem Popielem na samolocie Breguet 19, zajął 2. miejsce w klasyfikacji ogólnej, a 1. w locie okrężnym, na 14 załóg. Od 1928 służył w 111 eskadrze myśliwskiej, lecz na początku 1929, zachowując formalnie przydział do 1 pułku lotniczego, został oficerem łącznikowym przy Aeroklubie Akademickim w Warszawie. 22 listopada 1928 w Bydgoszczy ożenił się z Agnieszką Kirską.
Sport lotniczy
Objęcie funkcji oficera łącznikowego przy Aeroklubie Akademickim, tworzonym przez młodych konstruktorów-zapaleńców, spowodowało wzrost aktywności Żwirki w sporcie lotniczym. Szczególnie zaprzyjaźnił się z młodym inżynierem Stanisławem Wigurą, jednym z konstruktorów zespołu RWD, który z nim od tej pory najczęściej latał w załodze jako mechanik. Między 9 sierpnia a 6 września 1929 dokonali oni lotu okrężnego wokół Europy, na trasie Warszawa-Frankfurt-Paryż-Barcelona-Marsylia-Mediolan-Warszawa, długości prawie 5000 km, na pierwszym egzemplarzu lekkiego samolotu RWD-2. 6 października, na RWD-2 zwyciężyli w I Locie Południowo-Zachodniej Polski. 16 października Żwirko ustanowił z Antonim Kocjanem na RWD-2 międzynarodowy rekord FAI wysokości lotu 4004 m w klasie samolotów o ciężarze własnym do 280 kg, uzyskując pierwszy rekord lotniczy dla Polski. W okresie maj-wrzesień 1930 pełnił funkcję komendanta Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łodzi. W lutym 1930 został wybrany członkiem zarządu Łódzkiego Klubu Lotniczego[3].
W lipcu 1930 Żwirko z Wigurą wzięli udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930 na samolocie RWD-4, lecz 25 lipca musieli się wycofać na skutek awarii silnika, po przymusowym lądowaniu w Hiszpanii. 7 września 1930 ponownie zwyciężyli na RWD-2 w II Locie Południowo-Zachodniej Polski, na przełomie września i października zwyciężyli w III Krajowym Konkursie Awionetek (na RWD-4), a na przełomie września i października 1931 – w IV Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych (na RWD-5). 7 sierpnia 1931 Żwirko i Stanisław Prauss podjęli próbę pobicia rekordu wysokości lotu samolotem RWD-7, uzyskując 5996 m, lecz federacja FAI nie uznała go z powodu niestandardowych przyrządów pomiarowych. 22 grudnia 1931 Żwirko został przeniesiony ze stanowiska przy aeroklubie na stanowisko dowódcy eskadry szkolnej Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie.
W kwietniu 1932 Żwirko został zakwalifikowany przez komisję Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej do reprezentowania Polski w zawodach samolotów turystycznych Challenge 1932. Jako drugiego członka załogi wybrał Stanisława Wigurę. W zawodach rozegranych w dniach 20–28 sierpnia 1932 załoga Żwirko i Wigura, na samolocie RWD-6, zajęła pierwsze miejsce, wygrywając z uważanymi za faworytów załogami niemieckimi oraz reprezentacjami z pozostałych krajów i przynosząc wielki sukces polskiemu lotnictwu, będący wspólnym osiągnięciem pilota i konstruktora. Na pamiątkę tego wydarzenia Święto Lotnictwa Polskiego jest obchodzone w dniu 28 sierpnia.
Około 200 tysięcy ludzi zebrało się na drodze, którą postępował kondukt pogrzebowy, prowadzony przez biskupa polowego Galla z kościoła św. Krzyża na Cmentarz Powązkowski. Trumny wynieśli z kościoła na swych barkach koledzy bohaterskich lotników. Złożone zostały one na kadłubach samolotów[5]. Obaj zostali pochowani na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1-12,13)[6].
12 marca 1933 prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go pośmiertnie na stopień kapitana ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 w korpusie oficerów aeronautycznych[17].
W Cierlicku został ustanowiony symboliczny grób F. Żwirki i S. Wigury oraz pomnik, ufundowany przez Aeroklub Morawsko-Śląski w Ostrawie.
W rodzinnym Święcianach postanowiono wmurować tablicę pamiątkową na ścianie domu F. Żwirko, jego imieniem nazwać ulicę, przy której się urodził oraz utworzyć fundację imienia F. Żwirko i S. Wigury.
W roku 1933 w Sosnowcu postawono obelisk Pamięci Żwirki i Wigury 1933 r.
15 kwietnia 1933 Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek o wartości 30 gr (numer katalogowy 259) pt. Zwycięzcy Challenge’u – F. Żwirko i S. Wigura[18].
↑Mariusz Niestrawski. Pierwszy Pomorski Lot Okrężny (19 września 1925). „Aeroplan” nr 1(130)/2018, s. 33-36. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair Sp. z o.o. ISSN 1232-8839
↑"Łódź w Ilustracji", 21 V 1933, nr 21, s. 1: na uroczystości odsłonięcia pomnika Fr. Żwirki i St. Wigury na lotnisku Lublinek (ob. im. W.S. Reymonta) w Łodzi; 10 lub 14 V 1933.
.svg){kind=small}
