PROFILPELAJAR.COM

1 Pułk Lotniczy
	; Odznaka pamiątkowa pułku
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	19 maja 1921
Rozformowanie	sierpień 1939
	Tradycje
Święto	8 sierpnia, 19 maja
	Dowódcy
Pierwszy	płk pil. Camillo Perini
Ostatni	płk pil. Stefan Pawlikowski
	Organizacja
Dyslokacja	garnizon Warszawa
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	Lotnictwo
Podległość	Departament IV MSWojsk.; 1 Grupa Aeronautyczna; 1 Grupa Lotnicza
	Multimedia w Wikimedia Commons

1 Pułk Lotniczy (1 plot) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego II RP.

Historia pułku

Pułk został utworzony na lotnisku mokotowskim^[1] 19 maja 1921 na bazie powstałych wcześniej eskadr lotniczych: 3, 8, 12 i 16 eskadry wywiadowczej oraz 7 i 19 eskadry myśliwskiej. Ta ostatnia powstała z połączenia dwóch eskadr 18 i 19 przybyłych do Polski wraz z Armią gen. Hallera w 1919 z Francji.

Utworzono wówczas trzy dywizjony, które tworzyły następujące eskadry:

Organizatorem i pierwszym dowódcą pułku został ppłk pil. Camillo Perini.

W maju 1922 rozwiązany został IV dywizjon. 3 eskadra wywiadowcza podporządkowana została dowódcy I dywizjonu, natomiast 8 eskadra wywiadowcza włączona w skład 2 pułku lotniczego i przeniesiona do Krakowa.

W 1925, w związku z ujednoliceniem numeracji jednostek w lotnictwie polskim, w pułku zmienione zostały numery eskadr. Dodatkowo utworzono jedną eskadrę liniową. Jednocześnie zwiększono etat eskadry do 10 samolotów. Zmieniono nazwy eskadr wywiadowczych na lotnicze. Pierwsza cyfra numeru eskadry lotniczej oznaczała numer pułku, druga kolejność eskadry. Pułk składał się z: 11, 12, 13 i 14 eskadry liniowej oraz 121 i 122 eskadry myśliwskiej.

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 8 sierpnia, jako datę święta pułkowego^[2]. 29 lutego 1932 roku minister spraw wojskowych zmienił datę święta pułkowego na 19 maja^[3]. Od tego czasu pułk obchodził swoje święto w rocznicę sformowania w 1921 roku.

W 1928 doszło do kolejnej reorganizacji lotnictwa. W 1 pułku lotniczym zlikwidowano 14 eskadrę liniową, a utworzono 211 eskadrę bombową. Również w 1928 eskadry myśliwskie otrzymały nową numerację: 121 została 111 eskadrą, 122 – 112 eskadrą.

W związku z kolejnymi zmianami w lotnictwie w 1929, w 1 pułku utworzono kolejną eskadrę bombową – 212 oraz 113 eskadrę myśliwską początkowo nocną, a później dzienną. Wiosną tego roku pułk wszedł w skład 1 Grupy Aeronautycznej, która w 1936 roku została przemianowana na 1 Grupę Lotniczą.

Kolejne zmiany nastąpiły w 1931 gdy powstała kolejna eskadra bombowa – 213.

29 lutego 1932 roku minister spraw wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej pułku^[4].

W 1933 zlikwidowano 16 eskadrę liniową, a w to miejsce utworzono 13 eskadrę obserwacyjną. Utworzono też kolejną 13 eskadrę myśliwską.

W marcu 1939 rozwiązane zostały dowództwa I/1 dywizjonu liniowego, V/1 dywizjonu bombowego i VI/1 dywizjonu towarzyszącego oraz 11 i 12 eskadry liniowe, a także 214 i 215 eskadry bombowe.

Struktura organizacyjna pułku

Eskadry pułku^[5]
Lata	Dywizjony	Eskadry	Samoloty
Lata	Dywizjony	Eskadry	Typy	Numery
1921^[6]	I dywizjon	12 eskadra wywiadowcza	SVA-10
	I dywizjon	16 eskadra wywiadowcza	Breguet XIV A2
	III dywizjon	7 eskadra myśliwska	A.1
	III dywizjon	18 eskadra myśliwska	SPAD S.XIII A-1
	IV dywizjon^[b]	3 eskadra wywiadowcza^[b]	Bristol FB.2 Fighter
	IV dywizjon^[b]	8 eskadra wywiadowcza^[b]	LWG (różnych wersji) DFW C.V
1930	I dywizjon liniowy	11 eskadra liniowa	Breguet XIX	02 – 11
		12 eskadra liniowa	Potez XXV
		13 eskadra liniowa
	III dywizjon	111 eskadra myśliwska
	III dywizjon	112 eskadra myśliwska
	II dywizjon	211 eskadra bombowa	Fokker
		212 eskadra bombowa	Fokker
		113 eskadra myśliwska N
	dywizjon szkolny	eskadra treningowa
	dywizjon szkolny	eskadra szkolna
1936		11 eskadra liniowa	PZL-23 „Karaś”
		12 eskadra liniowa	Breguet XIX
	III dywizjon myśliwski	111 eskadra myśliwska
	III dywizjon myśliwski	112 eskadra myśliwska		50 do 59
		113 eskadra myśliwska
		114 eskadra myśliwska
		113 N eskadra myśliwska
		211 eskadra bombowa		od 82 do 87
		212 eskadra bombowa		od 88 do 93
		213 eskadra bombowa
		13 eskadra towarzysząca
1937		11 eskadra liniowa	PZL-23 „Karaś”
		12 eskadra liniowa
	III dywizjon myśliwski	111 esakadra myśliwska
	III dywizjon myśliwski	112 eskadra myśliwska
	IV dywizjon myśliwski	113 eskadra myśliwska	PZL P.7	od 62 do 71
	IV dywizjon myśliwski	114 eskadra myśliwska	PZL P.11
		113N eskadra myśliwska
		211 eskadra bombowa
		212 eskadra bombowa
		213 eskadra bombowa
		13 eskadra towarzysząca
		16 eskadra towarzysząca


Organizacja pokojowa pułku w marcu 1939
Dowództwo
dywizjon szkolny	eskadra treningowa
	eskadra szkolna
	kompania szkolna
Zgrupowanie Myśliwskie	III/1 dywizjon myśliwski	111 eskadra myśliwska
	III/1 dywizjon myśliwski	112 eskadra myśliwska
	IV/1 dywizjon myśliwski	113 eskadra myśliwska
	IV/1 dywizjon myśliwski	114 eskadra myśliwska
Zgrupowanie Bombowe	ćwiczebna eskadra bombowa
	213 eskadra bombowa rezerwowa
	210 dywizjon bombowy	211 eskadra bombowa
	210 dywizjon bombowy	212 eskadra bombowa
	215 dywizjon bombowy	216 eskadra bombowa
	215 dywizjon bombowy	217 eskadra bombowa
	220 dywizjon bombowy	221 eskadra bombowa
	220 dywizjon bombowy	222 eskadra bombowa
VI dywizjon towarzyszący	13 eskadra towarzysząca
	16 eskadra towarzysząca
	19 eskadra towarzysząca
Baza Lotnicza	park
	oddział portowy
	pododdział portowy w Brześciu n. B.

W sierpniu 1939 w trakcie mobilizacji 1 pułk lotniczy został rozwiązany. Rozformowana została także 19 eskadra towarzysząca. Pozostałe eskadry zostały rozdzielone. Eskadry myśliwskie weszły w skład Brygady Pościgowej, eskadry bombowe w skład Brygady Bombowej, 13 eskadrę obserwacyjną skierowano do lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew", a 16 eskadrę obserwacyjną do lotnictwa dyspozycyjnego Naczelnego Wodza.

Żołnierze pułku

Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 1 Pułku Lotniczego.

Dowódcy pułku

płk pil. Camillo Perini (V 1921 – III 1922 → dowódca 3 plot.)
ppłk pil. inż. Antoni Buckiewicz (III 1922 – V 1926)
płk pil. Jan Sendorek (V 1926 – 27 IV 1929 → dowódca 1 Grupy Lotniczej)
mjr / ppłk pil. Franciszek Wieden (27 IV 1929 – II 1933)
ppłk pil. Władysław Kalkus (III 1933 – XI 1935)
ppłk obs. Władysław Heller (XI 1935 – VII 1938)
płk pil. Stefan Pawlikowski (VII 1938 – VIII 1939 → dowódca Brygady Pościgowej)

Zastępcy dowódcy pułku

ppłk dr Leon Loria (od 1 III 1925)
ppłk SG Zbigniew Belina-Prażmowski-Kryński (do 31 X 1927 → Oddział IV SG)
ppłk SG Stanisław Kuźmiński (31 X 1927 - 5 XI 1928 → szef wydziału w Dep. Lot. MSWojsk.)
mjr Władysław Kalkus (5 XI 1928 - 27 IV 1929 → dowódca 3 plot.)
mjr dypl. Bohdan Kwieciński (IV 1929^[7] – VI 1930^[8])
ppłk pil. Edward I Lewandowski (VI 1930^[8] – I 1931^[9])
mjr / ppłk pil. Teofil Dziama (II 1931^[9] – 30 IV 1935 → stan spoczynku)
mjr / ppłk pil. Stefan Pawlikowski (1934 - VIII 1938 → dowódca 1 plot.)
ppłk pil. Zygmunt Pistl (1939)

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[10]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Kawecki Teodor	podporucznik rezerwy		dyr. Biura Wojewódzkiego LOOP w Warszawie	Katyń
Kiełbasiński Stanisław	porucznik st. sp.			Katyń
Łukomski Kazimierz	podporucznik rezerwy		Urząd Miar i Wag w Lublinie	Katyń
Martin Piotr	podporucznik rezerwy	inżynier	Urząd Patentowy m. Warszawy	Katyń
Paszkowski Kazimierz	podporucznik rezerwy	nauczyciel	szkoła powszechna w Łomży	Katyń
Pietrzak Franciszek^[11]	kapitan	żołnierz zawodowy		Katyń
Stec Mieczysław	podporucznik rezerwy		Zakłady Lotnicze na Okęciu	Katyń
Wróblewski Kazimierz^[12]	porucznik w st. sp.	żołnierz zawodowy		Katyń
Barski Kazimierz^[13]	kapitan	żołnierz zawodowy		Charków
Dergiman Ryszard^[14]	podporucznik	żołnierz zawodowy		Charków
Ołubczyński Józef^[15]	porucznik rezerwy	żołnierz zawodowy	(e)	Charków
Biliński Stanisław	kapral			ULK

Używane w pułku samoloty (lata użycia)

Bristol F.2B Fighter (1921-1924)
Ansaldo SVA-10 (1921-1924)
Breguet XIV A2 (1921-1924)
Ansaldo A-1 Balilla (1921-1925)
SPAD XIII (1921-1927)
Potez XV A2 (1925-1926)
Potez XV B2 (1925-1926)
SPAD 61C1 (1925-1932)
SPAD 51C1 (1927-1932)
Potez XXVII A2 (1927-1929)
Breguet XIX B2 (1927-1933)
Farman F-68BN4 Goliath (1928-1930)
Potez XXV A2 (1929-1931)
Potez XXV B2 (1929-1931)
PZL Ł-2 (1931-1932)
Breguet XIX B2 (1929-1934)
Fokker F.VIIB/3m (1930-1938)
PZL P.7a (1932-1934)
PZL P.11a (1934-1939)
PZL P.11c (1934-1939)
Lublin R-XIII (1933-1939)
RWD-14 (1938-1939)
PZL 37A (1938-1939)
PZL 37B (1938-1939)

Odznaka pułkowa i znaki na samolotach

Odznaka zatwierdzona została w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 4, poz 39 z 29 lutego 1932. Odznaka o wymiarach 40 x 33 mm ma kształt stylizowanego orła w koronie z rozwiniętymi skrzydłami, osadzonego na okrągłym złotym wieńcu. W polu wieńca emaliowanego w kolorze niebieskim wpisano numer i inicjały 1 PL Odznaka honorowa – dwuczęściowa, wykonana w srebrze. Na rewersie próba srebra, imiennik grawera IK oraz numer nadania. Odznakę zaprojektował Alfred Gürtler, a wykonywał Jan Knedler z Warszawy^[16]

Wersje^[17]: srebro, wieniec srebrny, bez numeru na rewersie; oficerska – dwuczęściowa, tombak srebrzony, bez emalii – wieniec złocony

Znaki geometryczne na samolotach pułku w latach 1927 -1932^[18]

Regulaminowe tło i godła eskadr 1 pułku lotniczego obowiązujące od 1932^[19]

Umieszczana pod skrzydłem litera identyfikacyjna 1 pułku lotniczego ^[20]^[21]

Uwagi

↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
↑ ^a ^b ^c W maju 1922 IV dywizjon został rozwiązany. 3 eskadra wywiadowcza weszła w skład I dywizjonu w Warszawie, a 8 eskadra wywiadowcza przeszła do II dywizjonu w 2 pułku lotniczym w Krakowie^[6].

Przypisy

↑ Sławiński 1983 ↓, s. 36.
↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
↑ Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 38.
↑ Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 39.
↑ Kowalski 1981 ↓, s. 12.
↑ ^a ^b Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 118.
↑ ^a ^b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 211.
↑ ^a ^b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 17.
↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
↑ Księgi Cmentarne – wpis 2839.
↑ Księgi Cmentarne – wpis 4211.
↑ Księgi Cmentarne – wpis 4504.
↑ Księgi Cmentarne – wpis 4943.
↑ Księgi Cmentarne – wpis 6694.
↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 331.
↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 332.
↑ Kowalski 1981 ↓, s. 113.
↑ Kowalski 1981 ↓, s. 121.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 54.
↑ Kowalski 1981 ↓, s. 93.

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Andrzej Glass (kons.): Historia lotnictwa w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-7705-047-7.
Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 978-83-206-0149-7.
Adam Kurowski: Lotnictwo polskie w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Kazimierz Sławiński: Lotnisko toruńskie 1920-1945. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0378-1.

[1] Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.

[IV_dywizjon-8] W maju 1922 IV dywizjon został rozwiązany. 3 eskadra wywiadowcza weszła w skład I dywizjonu w Warszawie, a 8 eskadra wywiadowcza przeszła do II dywizjonu w 2 pułku lotniczym w Krakowie^[6].

[CITEREFSławiński198336-2] Sławiński 1983 ↓, s. 36.

[3] Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.

[4] Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 38.

[5] Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 39.

[CITEREFKowalski198112-6] Kowalski 1981 ↓, s. 12.

[CITEREFGlass_(kons.)201159-7] Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_9_z_27_kwietnia_1929_roku,_s._118-9] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 118.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_18_czerwca_1930_roku,_s._211-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 211.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_1_z_28_stycznia_1931_roku,_s._17-11] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 17.

[12] Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.

[13] Księgi Cmentarne – wpis 2839.

[14] Księgi Cmentarne – wpis 4211.

[15] Księgi Cmentarne – wpis 4504.

[16] Księgi Cmentarne – wpis 4943.

[17] Księgi Cmentarne – wpis 6694.

[CITEREFSawickiWielechowski2007331-18] Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 331.

[CITEREFSawickiWielechowski2007332-19] Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 332.

[CITEREFKowalski1981113-20] Kowalski 1981 ↓, s. 113.

[CITEREFKowalski1981121-21] Kowalski 1981 ↓, s. 121.

[CITEREFPawlak198954-22] Pawlak 1989 ↓, s. 54.

[CITEREFKowalski198193-23] Kowalski 1981 ↓, s. 93.

[:1-24] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[A]