Bela IV

Bela IV
	Król Węgier i Chorwacji
Okres	od 1235; do 1270
Poprzednik	Andrzej II
Następca	Stefan V
	Dane biograficzne
Dynastia	Arpadowie
Data urodzenia	1206
Data śmierci	3 maja 1270
Ojciec	Andrzej II
Matka	Gertruda z Meran
Żona	Maria Laskarina
Dzieci	Kinga (święta); Elżbieta; Małgorzata (święta); Stefan V; Jolenta Helena (błog.); Konstancja; Anna; Katarzyna; Małgorzata (zm. 1242); Bela
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Beli IV w Narodowym Parku Historycznym w Ópusztaszer na Węgrzech

Bela IV, węg. IV. Béla (ur. 1206, zm. 3 maja 1270) – król Węgier i Chorwacji w latach 1235–1270 z dynastii Arpadów.

Życiorys

Bela urodził się w 1206. Był synem króla Andrzeja II. W 1213, gdy miał 7 lat, jego matka, Gertruda z Meran, została zamordowana. Ojciec próbował pomścić żonę, jednak nie powiodło mu się i po jego śmierci w 1235 obowiązek pomszczenia królowej Gertrudy spoczął na Beli, który zrobił to w 1236, 23 lata po śmierci matki.

Po śmierci ojca w 1235 Bela w wieku 29 lat został koronowany na króla Węgier. W trzecim roku jego panowania, w 1238 na Węgry najechało plemię Połowców, którzy uciekali przed hordami Mongołów. Bela obmyślił sojusz z tym barbarzyńskim szczepem, udzielając im azylu w swym państwie oraz wzmacniając przymierze przez ożenek swojego syna, Stefana, z córką chana Połowców, Kutena. Oprócz tego na rozkaz Beli Połowcy zostali ochrzczeni i przyjęli chrześcijaństwo.

Przed inwazją Mongołów

Z małym powodzeniem Bela próbował przywrócić dawną świetność Węgrom poprzez odzyskanie utraconych terenów. Jego działalność nie podobała się węgierskim możnowładcom i magnatom, kiedy Mongołowie już przemierzali Europę na zachód. W związku z zagrożeniem ze strony hord niepokojowo nastawionych Azjatów Bela rozkazał magnatom, aby zjednoczyli siły i przygotowali się do obrony Węgier przed Mongołami. Wystosował też listy do papieża Grzegorza IX oraz do cesarza Fryderyka II z prośbą o pomoc i wsparcie, lecz nie otrzymał żadnej odpowiedzi.

W 1241 na Węgry najechali Mongołowie. Bela od razu wyruszył ze swoją armią na wojnę z nimi. Stoczył z Mongołami wiele bitew. 11 kwietnia 1241 wojska Beli zmierzyły się z Mongołami w bitwie pod Mohi. Zwyciężyli Mongołowie, co miało wielki wpływ na dalsze losy ich inwazji na Europę. Przed bitwą węgierscy magnaci zamordowali Kocjana, chana Połowców. W obliczu wielkiego zagrożenia Bela uciekł do Austrii, a potem do Dalmacji, gdzie schronił się w Trogirze.

Po inwazji Mongołów

Mongołowie wybili prawie połowę populacji Węgier i zrównali z ziemią węgierskie miasta. Byli na Węgrzech ponad rok, dopóki w 1242 dowiedzieli się, że w Mongolii zmarł ich przywódca, Ugedej. Wycofali się z Węgier i Bela powrócił do swego kraju. Po powrocie do władzy Bela rozpoczął odbudowę kraju – w okolicach granic Węgier zbudował bardzo dobrze zorganizowany system fortec i zamków oraz stworzył dużą armię w razie ewentualnego powrotu Mongołów. Odbudował wiele miast i zbudował wiele nowych zamków; właśnie za to otrzymał od historyków przydomek Wielki (węg. Nagy).

Po zakończeniu wojny z Mongołami Bela prowadził jeszcze dwie wojny. W 1242 rozpoczął się konflikt z księciem Austrii i Styrii Fryderykiem II Bitnym z dynastii Babenbergów. Wojna, w której Bela bohatersko zwyciężył, trwała do 1246 gdy pokonał Fryderyka w Bitwie nad Litawą. Drugą wojnę rozpoczął w 1252 z królem Czech Ottokarem II o tereny księstwa Styrii i Austrii, które pragnął opanować. Tę wojnę Bela przegrał, pokonany w bitwie pod Kressenbrun w wyniku czego utracił Styrię.

Ostatnie lata życia Beli zostały „zepsute” przez bunt jego syna Stefana, który zażądał od ojca, aby ten podzielił Węgry na dwa królestwa i oddał mu jedno. Bela, pokonany musiał się na to zgodzić. Stefan i Bela rządzili dwoma niezależnymi państwami – o różnych stolicach i o innej polityce.

W 1267 Bela IV podpisał wraz z synem, Stefanem V tzw. Złotą Bullę, która ustanawiała nowe prawo na Węgrzech, a co najważniejsze, dzieliła społeczność na stan magnacki i stan szlachecki, stwarzała szlachtę węgierską i przyznawała jej bardzo liczne prawa (nawet możliwość wypowiedzenia królowi posłuszeństwa), co jednocześnie ograniczało władzę króla. Dokument ten miał ogromny wpływ na późniejszą historię Węgier

Osobny artykuł: Złota Bulla Beli IV.

Bela IV zmarł 3 maja 1270, w wieku 64 lat. Jego następcą został jego syn, Stefan V.

Genealogia

Bela IV miał dwóch synów i osiem córek, z czego dwie zostały później kanonizowane, jedna beatyfikowana, a inne dwie zmarły jeszcze w dzieciństwie. Dwie córki Beli zostały wydane za książąt polskich.

Bela III
król Węgier
ur. 1148
zm. 1196

Agnieszka de Chatillion
księżna Antiochii
ur. około 1145
zm. około 1180

Bertold IV Bawarski
książę Meranu
ur. ???

Agnieszka Miśnieńska
ur. ???

Andrzej II
król Węgier
ur. 1175
zm. 26 października 1235

Gertruda z Meran
królowa Węgier
ur. 1185
zm. 1213

	Maria Laskarina ¹ ur. około 1206 zm. 1270	Bela IV król Węgier ur. 1206 zm. 3 maja 1270



św. Kinga² ur. 5 marca 1234 zm. 24 lipca 1292 kanonizowana 1999	Elżbieta³ księżna Dolnej Bawarii ur. 1236 zm. 1271	św. Małgorzata ur. 1242 zm. 1270 kanonizowana 1943	Stefan V król Węgier ur. 1240 zm. 6 sierpnia 1272	Jolenta Helena⁴ ur. 1244 zm. 1304 beatyfikowana 1827

Konstancja⁵ księżna halicka ur. zm. po 1287/1288	Anna⁶ ur. 1226 zm. 1270	Katarzyna ur. ??? zm. 1242	Małgorzata ur. ??? zm. 1242	Bela. (syn) ur. ??? zm. ???