Anna German

Ten artykuł dotyczy polskiej piosenkarki. Zobacz też: serial telewizyjny o takim tytule.
Anna German
Ilustracja
Zdjęcie Anny German z legitymacji studenckiej
Imię i nazwisko

Anna Wiktoria German-Tucholska

Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1936
Urgencz

Data i miejsce śmierci

25 sierpnia 1982
Warszawa

Typ głosu

sopran[potrzebny przypis]

Gatunki

poezja śpiewana

Zawód

piosenkarka, kompozytorka, aktorka

Aktywność

1959–1982

Wydawnictwo

Muza

Powiązania

Zbigniew Antoni Tucholski

Współpracownicy
Krzysztof Cwynar, Władimir Szainski, Jerzy Michotek, Katarzyna Gärtner, Jerzy Ficowski, Aleksander Zygariow, Aleksandra Pachmutowa, Panayotis Bojadżijew, Alina Nowak, Roman Sadowski
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Anna Wiktoria German-Tucholska (ur. 14 lutego 1936 w Urgenczu, zm. 25 sierpnia 1982[1] w Warszawie) – polska piosenkarka i kompozytorka, aktorka, z wykształcenia geolog.

Laureatka festiwali m.in. w Monte Carlo, Wiesbaden, Bratysławie[2], San Remo, Neapolu, Viareggio, Cannes, Ostendzie, Sopocie, Opolu, Kołobrzegu i Zielonej Górze. Występowała w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Australii, Francji, Portugalii, Włoszech, Węgrzech, Mongolii, NRD, RFN, CSRS i ZSRR. Dwukrotnie uznana za najpopularniejszą polską piosenkarkę wśród Polonii amerykańskiej (1966, 1969).

Śpiewała w siedmiu językach: polskim, rosyjskim, niemieckim, włoskim, hiszpańskim, angielskim i po łacinie[3]. Wylansowała przeboje: „Tańczące Eurydyki”, „Człowieczy los”, „Dziękuję, mamo”, „Być może” czy „Bal u Posejdona”[4]. Za wysoką sprzedaż albumu pt. Człowieczy los (1970) uzyskała certyfikat złotej płyty w Polsce.

Życiorys

Ojcem Anny German był Eugen Hörmann (pol. Eugeniusz German; ur. 25 marca 1909[5] w Łodzi, zm. 1938), który urodził się w rodzinie ewangelickiego pastora[5] i miał ośmioro rodzeństwa (w tym brata Artura, który po latach opisał dzieje rodziny[6]). Przodkowie od strony ojca pochodzili z Niemiec, mieli korzenie mennonickie[6], a na przełomie XVIII i XIX w. osiedlili się na Ukrainie. W 1819 pradziadek Anny założył na wybrzeżu Morza Azowskiego wieś Hoffnung (lub Neuhoffung[7]), gdzie urodził się Friedrich Hörmann (Hermann); Friedrich, żonaty z Anną Balach, po ukończeniu studiów w Baptystycznym Seminarium Teologicznym w Łodzi wraz z rodziną wrócił na Ukrainę, gdzie w 1929 w wyniku represji został aresztowany i z wyrokiem pięciu lat zesłany do obozu pracy (rejon Plesieck w regionie archangielskim), jednak już po dwóch latach zmarł. Eugen w tym czasie uciekł z ZSRR, najpierw przez Donbas, gdzie pracował jako księgowy w fabryce kopalni, później – nadal zagrożony – zostawiwszy pierwszą żonę Almę z czteroletnim synem[7], uciekał przez Środkową Azję i Iran[8], gdzie na granicy irańskiej poznał matkę Anny.

Matka, Irma German secundo voto Berner (właśc. Gerner) z domu Martens (ur. 1909, zm. 30 stycznia 2007 w Warszawie[9]), wywodziła się z holenderskich mennonitów, których do Rosji sprowadziła caryca Katarzyna II[10] (dokładniej z rygorystycznego odłamu nowomennonitów[11], z pochodzenia Fryzowie; babcia Anny, Anna Friesen[12], zmieniła wyznanie, zostając adwentystką[13]). Zamieszkiwali w dobrze zorganizowanej, kilkunarodowej (w tym m.in. Polacy i Żydzi) społeczności w osadzie Wielikokniażeskoje (niem. Wohldemfuerst)[12] w obwodzie kubańskim[14]. W domu rodzinnym Anny mówiło się po fryzyjsku, niemiecku i rosyjsku[13]. Irma German po wojnie przez wiele lat była wykładowcą języka niemieckiego na Akademii Rolniczej we Wrocławiu, w rozmowach z Holendrami posługiwała się językiem staroholenderskim (pladiets)[12].

Babka Anny German w 1934 przeniosła się z córką i wnuczką z Kubania do Fergany w Uzbekistanie[15]. Uciekając przed NKWD, rodzice Anny przenieśli się do Urgencza, gdzie po narodzinach córki wybudowali dom[16]. Matka Anny w Urgenczu pracowała jako nauczycielka języka niemieckiego w szkole, a ojciec został księgowym w piekarni[5]. Zaledwie półtoraroczna Anna ciężko chorowała na dur rzekomy[17]. Rodzina wówczas przeniosła się do Taszkentu, gdzie Anna wkrótce wyzdrowiała[17]. 26 września 1937 Eugen został aresztowany w Urgenczu pod zarzutem szpiegostwa i w 1938 rozstrzelany[18], o czym Irma dowiedziała się dopiero w 1956[7][19]. Irma po aresztowaniu Eugena razem z córką i matką zamieszkała w Osinnikach w obwodzie nowosybirskim[20]. Wcześniej, 28 lutego 1938 w Taszkencie, urodziła syna, Fryderyka, który w maju 1940 zmarł na szkarlatynę[21]. Na płonicę zachorowała także Anna, jednak udało jej się wyzdrowieć[22][23]. Wiosną 1940 Anna wróciła z babką do Taszkentu, a matka – pozostająca w Osinnikach – dołączyła do rodziny jesienią tego samego roku[24]. W 1942 Irma została wysiedlona i zesłana do Buchary, skąd następnie uciekła z córką do Orłowki[25]. Tam poznała polskiego żołnierza Hermana Gernera, za którego wyszła 4 kwietnia 1942[25]. Po ślubie, z niewyjaśnionych względów, zmieniła pierwszą literę nazwiska (na Berner) i utrzymywała, że nigdy więcej go nie spotkała, mimo iż widziała się z nim w Polsce w 1946[26]. W życiorysach Anny German często pojawia się błędna informacja (choć fałszywie potwierdzona na przełomie lat 40. i 50. listem z Ministerstwa Obrony Narodowej[27]), że jej ojczym, jako oficer ludowego Wojska Polskiego, zginął w bitwie pod Lenino[28]. Irma w grudniu 1942 została zesłana do pracy przymusowej przy budowie drogi w Czimionie, Annę na ten czas pozostawiła pod opieką znajomej[25]. Rodzina po jakimś czasie zjednoczyła się w Orłowce, gdzie żyła w skrajnej biedzie[29]. W 1943 rodzina przeniosła się do Dżambułu, gdzie Irma (jako żona Polaka) w pierwszej połowie 1946 złożyła dokumenty repatriacyjne, po czym razem z córką i matką wyjechała do Polski[30]. Panie zamieszkały w Szczecinie, w lipcu 1946 przeniosły się do Nowej Rudy, a w 1949 – do Wrocławia[30], gdzie zamieszkały przy ulicy Trzebnickiej[23].

W 1955 Anna ukończyła naukę w VIII Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego we Wrocławiu[31] z wynikiem bardzo dobrym[32]. W styczniu 1962 uzyskała tytuł magistra geologii na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego po złożeniu egzaminu magisterskiego z wynikiem bardzo dobrym i przedstawieniu pracy magisterskiej pt. „Budowa geologiczna okolic Zatonia (Ustronie)”[33] ocenionej jako „bardzo dobra”[34][35]. Była członkiem i uczestnikiem wypraw jaskiniowych wrocławskiej Sekcji Grotołazów[36].

Kariera artystyczna

Początki

Podczas studiów została dostrzeżona przez Bogusława Litwińca, na którego zaproszenie dołączyła jako wokalistka do prowadzonego przez niego Teatru „Kalambur”, z którym za spektakl Po ulicach miasta chodzi moja miłość otrzymała główną nagrodę na 1. Ogólnopolskim Festiwalu Kultury Studenckiej w Krakowie[37]. W teatrze śpiewała utwory solowe bądź duety z Andrzejem Szczurkiem[38]. Wkrótce odeszła z teatru, ponieważ nie chciała być aktorką dramatyczną[39]. W maju 1960 wystąpiła w programie Spotkania o zmroku wrocławskiego ośrodka telewizyjnego[40][41]. Na początku lat 60. zadebiutowała w audycji Polskiego Radia Podwieczorek przy mikrofonie[42][43], później wystąpiła także w koncertach pod hasłem Zgaduj-Zgadula organizowanych przez tę rozgłośnię[44]. Wkrótce zaczęła współpracę z Markiem Swenem, który skomponował dla niej piosenki: „Melodia dla synka”, „Czeremcha”, „Wiklina topielica”, „Moje miejsce na ziemi”, „Wiatr mieszka w dzikich topolach” i „Jakim cię wyśniłam”[45]. Miała także wydać longplay, który promowała singlem ze swoimi interpretacjami kolęd „Lulajże, Jezuniu” i „Gdy śliczna Panna”, jednak dyrekcja Polskich Nagrań nie zgodziła się na wydanie albumu w obawie przed brakiem nabywców[46].

Za namową koleżanki ze studiów, Janiny Wilk, w 1962 wzięła udział w przesłuchaniach do Estrady Wrocławskiej kierowanej przez Szymona Szurmieja[47]. Wykonawszy trzy piosenki, w tym „Nie dla mnie sznur samochodów” i „Rozszumiały się wierzby płaczące”, pomyślnie przeszła casting i wkrótce po dołączeniu do zespołu Estrady odbyła trasę koncertową po Polsce[48]. W 1963, po dwóch latach współpracy, odeszła z Estrady Wrocławskiej[49].

Przełom w karierze

W marcu 1962 uzyskała uprawnienia estradowe od Komisji Weryfikacyjnej Ministerstwa Kultury i Sztuki, zdając państwowy egzamin przy drugim podejściu[50][51]. Po niezdaniu egzaminu w pierwszym terminie dołączyła do zespołu Estrady Rzeszowskiej, z którym występowała m.in. w spektaklu Świat nad Afryką[52]. Po koncercie w Warszawie, który zagrała z Estradą, zebrała pochwalne recenzje w ogólnopolskiej prasie[53]. W tym okresie zaczęła pobierać lekcje śpiewu u Janiny Proszowskiej oraz nawiązała współpracę z kompozytorką Katarzyną Gärtner[54]. W 1963 za wykonanie utworu „Tak mi z tym źle” otrzymała drugą nagrodę w dniu polskim podczas 3. Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie[55]. W tym samym roku za wykonanie pieśni „Ave Maria no morro” otrzymała pierwszą nagrodę za artystyczną interpretację piosenki na 1. Ogólnopolskim Festiwalu Zespołów Estradowych w Olsztynie, a także zagrała serię koncertów w małych miejscowościach[56]. W lutym i marcu 1964 przebywała we Włoszech w ramach stypendium, które otrzymała z Ministerstwa Kultury i Sztuki[57]. Po powrocie do Polski kontynuowała występy z Estradą Rzeszowską[58]. W tym okresie zagrała telewizyjny koncert z zespołem Trubadurzy oraz nagrała dla radia kilkadziesiąt piosenek autorstwa Katarzyny Gärtner[59].

W czerwcu 1964 za wykonanie utworu „Tańczące Eurydyki” otrzymała drugą nagrodę na 2. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[60]. Po sukcesie osiągniętym na festiwalu zagrała koncert dla berlińskiej telewizji i odbyła trasę koncertową po ZSRR[61], gdzie została ciepło przyjęta przez publiczność i wkrótce wydała rosyjskojęzyczny album pt. Anna German[62]. W sierpniu 1964 za „Tańczące Eurydyki” odebrała dwie nagrody na 4. Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie: pierwszą nagrodę w dniu polskim i trzecią w dniu międzynarodowym[63]. Na festiwalu została dostrzeżona przez menedżera Andrew Jonesa, który zaprosił ją do Chicago, gdzie dla amerykańskiej Polonii grała koncertowy program „Polish Stars Parade” z innymi polskimi artystami (m.in. Ewą Demarczyk, Katarzyną Sobczyk, Karin Stanek i Katarzyną Bovery)[64]. Stęskniona za ojczyzną, odrzuciła propozycję występów w amerykańskim programie koncertowym Inter-show[65]. Poza tym zagrała koncerty w NRD, Czechosłowacji, Francji i Portugalii, a jej recitale cieszyły się uznaniem wśród słuchaczy[66]. W kolejnych latach odbyła kilka tras koncertowych po ZSRR[62].

W lutym 1965 odbyła trasę koncertową po Anglii[67]. W tym samym roku za wykonanie utworu „Zakwitnę różą” otrzymała pierwszą nagrodę na 3. KFPP w Opolu i zajęła trzecie miejsce na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Ostendzie[68][69]. Po występie na festiwalu zagrała niewielką rolę kapitana marynarki wojennej w filmie Zofii Dybowskiej-Aleksandrowicz Marynarska przygoda, w którym zaśpiewała piosenkę „Słowa”[70]. Również w 1965 wystąpiła na 5. MFP w Sopocie[71]. W 1966 otrzymała platynową płytę na 1. Międzynarodowych Targach Muzycznych (MIDEM) w Cannes[72] i wystąpiła z Dalidą w sali koncertowej Olimpia w Paryżu[73].

Kariera we Włoszech i wypadek

W listopadzie 1966 podpisała trzyletni kontrakt z włoską firmą fonograficzną Company Discografica Italiana (CDI)[74][72]. Jej piosenki były emitowane we włoskim radiu, a sama German promowała się podczas konferencji prasowych i zagrała serię koncertów we Włoszech[75]. W lutym 1967 wystąpiła z utworem „Gi” na 7. Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo[76], zostając pierwszą polską artystką, która zaśpiewała na tym festiwalu[77]. Niedługo później wyruszyła w trasę promocyjną po Włoszech, m.in. udzieliła licznych wywiadów i wystąpiła w wielu telewizyjnych programach rozrywkowych[78]. Zaśpiewała także utwór „Nie spiesz się” w szwajcarskim programie telewizyjnym Giocchi in famigli, do którego została zaproszona z Domenico Modugno[79]. W lipcu 1967, jako pierwsza cudzoziemka w historii, zaśpiewała na 15. Festiwalu Piosenki Neapolitańskiej[79][78]. Po festiwalu nagrała albumy: I classici della musica napoletana dla CDI i Recital piosenek dla Polskich Nagrań oraz otrzymała nagrodę „Oscara Della Simpatia” na festiwalu w Viareggio[71][80].

28 sierpnia 1967[81], wracając z koncertu we Forlì, uległa wypadkowi samochodowemu[82], po którym z poważnymi obrażeniami (m.in. złamanym kręgosłupem) trafiła do kliniki Madre Fortunata Toniolo[83]. Po wybudzeniu się ze śpiączki podjęła rekonwalescencję we Włoszech (m.in. w Instytucie Ortopedycznym Rizzili w Bolonii), a od drugiej połowy października 1967 dochodziła do sprawności w warszawskich placówkach: Klinice Ortopedycznej Akademii Medycznej i Szpitalu Klinicznym nr 1 przy ul. Lindleya, a także w Ośrodku Rehabilitacyjnym „Stocer” w Konstancinie i szpitalu we Wrocławiu[84]. Okres leczenia i rehabilitacji trwał około trzy lata[85]. German w tym okresie napisała i w 1970 wydała książkę autobiograficzną pt. Wróć do Sorrento?, która rozeszła się w nakładzie 150 tys. egzemplarzy[86]. Skomponowała także muzykę do wierszy Aliny Nowak, m.in. do utworu „Człowieczy los”[87]. Piosenki nagrała w studiu razem z Orkiestrą Polskiego Radia[88]. W 1968 otrzymała Nagrodę Komitetu ds. Radia i TV za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie polskiej piosenki popularyzowanej w radiu i telewizji”[89].

Powrót po wypadku

26 grudnia 1969 wystąpiła publicznie po raz pierwszy po wypadku w świątecznym wydaniu programu telewizyjnego Tele-Echo[90][91]. W styczniu 1970 powróciła do występów publicznych, śpiewając utwory „Człowieczy los” i „Być może” w koncercie „Tobie, Warszawo” zorganizowanym w Sali Kongresowej z okazji 25. rocznicy wyzwolenia Warszawy[92][93]. W marcu tego samego roku otrzymała tytuł najpopularniejszej warszawianki roku[94][95]. Również w 1970 zagrała serię 11 koncertów w Teatrze Wielkim w Warszawie, za które zebrała pochwalne recenzje[96]. Poza tym wydała album pt. Człowieczy los, za którego wysoką sprzedaż otrzymała certyfikat złotej płyty w Polsce[94]. Za wykonanie utworów „Człowieczy los” i „Być może” otrzymała nagrodę publiczności i nagrodę przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Opolu na 8. KFPP w Opolu[97][98]. Wystąpiła także w koncercie jubileuszowym podczas 10. MFP w Sopocie [97]. Poza tym została bohaterką filmu dokumentalnego Mariusza Waltera Powrót Eurydyki (1970)[99] i zagrała epizodyczną rolę w dramacie Andrzeja Wajdy Krajobraz po bitwie (1970)[74]. Wzięła udział w nagraniu telewizyjnego recitalu dla Telewizji Polskiej Wyspy szczęśliwe. Śpiewa Anna German[100]. W 1971 za wykonanie piosenki „Cztery karty” otrzymała nagrodę publiczności na 9. KFPP w Opolu[101]. W tym samym roku wzięła udział w gali podczas otwarcia katowickiego Spodka przy 12 tys. publiczności i otrzymała Nagrodę Miasta Warszawy za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury”[89] oraz zaśpiewała w koncercie Tobie, droga śląska ziemio z okazji 50-lecia III powstania śląskiego[102].

German (1970)

W pierwszej połowie 1972 zagrała pierwsze po wypadku koncerty po Polsce, m.in. we Wrocławiu[103]. W maju 1972 na recitalach w Teatrze Wielkim w Warszawie odebrała certyfikat złotej płyty za wysoką sprzedaż albumu Człowieczy los i Srebrny Gwóźdź Sezonu od czytelników „Kuriera Polskiego”[104]. Również w 1972 wydała albumy: Wiatr mieszka w dzikich topolach i Tetyda na wyspie Skyros (oba dla Polskich Nagrań) oraz Anna German (dla rosyjskiej Melodii), a także wystąpiła w recitalu telewizyjnym Piosenki morskie, wzięła udział w 8. Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze i 6. Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu, zagrała kolejną serię koncertów po USA dla amerykańskiej Polonii i odbyła kilkutygodniową trasę koncertową w ZSRR[105]. W czerwcu 1973 za utwór „Ballada o niebie i ziemi” otrzymała wyróżnienie w koncercie „Premier” na 11. KFPP w Opolu[106] oraz wystąpiła w charakterze gościa honorowego na 9. FPR w Zielonej Górze, na którym zaśpiewała utwory z tekstami poetów: „Pieśń” Rimmy Kozakowej i „Kulę” Siergieja Ostrowoja[107]. W listopadzie 1973 zagrała recital telewizyjny Spotkanie z Anną German[108]. W pierwszej połowie lat 70. odbyła dwumiesięczną trasę koncertową po ZSRR, m.in. zagrała recital w Teatrze Letnim w Moskwie, gdzie powróciła także w kwietniu 1974, by wystąpić na Dniach Kultury Polskiej w Moskwie[109]. Również w 1974 zagrała recital telewizyjny Dwie Anny i nagrała album pt. To chyba maj dla Polskich Nagrań[108]. W 1974 i 1975 wystąpiła w koncertach przyjaźni podczas 10. i 11. FPR w Zielonej Górze[108]. W tym okresie często występowała w programie telewizyjnym w Berlinie[110]. Wiosną 1975 odbyła kolejną trasę koncertową po Polsce[111].

W połowie lat 70. wykryto u niej chorobę nowotworową[112]. W lutym 1976 przyjechała do Moskwy, aby wziąć udział w nagraniu programu telewizyjnego Melodie przyjaciół[113]. Zagrała też pięciotygodniową trasę koncertową po USA oraz wystąpiła na Dniach Kultury Polskiej w Portugalii i Bułgarii[114]. Zaśpiewała piosenkę „Echo miłości” na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu Eugeniusza Matwiejewa Los (1977); reżyser wspominał, że podczas nagrywania skrzypaczki płakały, patrząc na stan zdrowia German[115]. Również w 1977 German zaśpiewała piosenki „Być może”, „To chyba maj” i „Nadzieja” na Dniach Przyjaźni Młodzieży Radzieckiej i Polskiej w Doniecku[116][117]. W grudniu tego samego roku zaśpiewała utwory „Echo miłości” (w duecie z Lwem Leszczenką) i „Kiedy kwitły sady” w koncercie finałowym festiwalu „Piosenka-77”[116], przy czym po wykonaniu solowej piosenki publiczność dziękowała jej tak burzliwą i długą owacją, że organizator festiwalu musiał wyjść poza sztywne ramy telewizyjne i dopuścił wykonanie piosenki „na bis”[118]. Podczas pobytu w Moskwie nagrała kolejne piosenki i uczestniczyła w nagraniach programów telewizyjnych[119].

Ostatnie lata kariery

W 1978 śpiewała recitale w Teatrze Na Targówku, wystąpiła na 14. FPR w Zielonej Górze i 13. FPŻ w Kołobrzegu i zagrała serię koncertów w USA, a także nagrała albumy Anna German na polski i rosyjski rynek[120]. W 1979 za wykonanie utworu „O czym Bałtyk opowiada” zdobyła Złoty Pierścień i nagrodę ministra obrony narodowej na 12. FPŻ w Kołobrzegu[121], a jesienią tego samego roku odbyła trasę koncertową po USA i Kanadzie[122]. W 1980 nagrała kolejną płytę pt. Anna German na rosyjski rynek[123] i śpiewała recitale w Teatrze Żydowskim w Warszawie[124].

W latach 1978–1980 zagrała serię koncertów po ZSRR[125]. W trakcie jednej z tras zachorowała na ostre zapalenie płuc, które poskutkowało bolesnym skrzepem w nodze, toteż poddała się kilku operacjom[126]. Niedługo po występie w koncercie „Jesień radość niesie” w Sali Kongresowej w Warszawie wyruszyła na koncerty po Australii, gdzie zaśpiewała m.in. w Perth Concert Hall i Sydney Opera House, a ostatni koncert dała 5 października 1980 w Dallas Brooks Hall w Melbourne[127]. Po powrocie z Australii nastąpił u niej nawrót choroby zdiagnozowanej jako mięsak kości, przez co zawiesiła działalność publiczną, m.in. odwołała wszystkie zaplanowane koncerty[128].

Śmierć i pogrzeb

Fragment kamiennej płyty nagrobnej, z boku po prawej stronie leży wieniec z czerwonych kwiatów z wetkniętym czerwonym sercem, dalej widoczne bukiety białych i różowych kwiatów, na pomniku leżą białe szarfy od wieńca, wokół stoją wypalone znicze.
Grób Anny German-Tucholskiej na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym

Zmarła wieczorem 25 sierpnia 1982 w Warszawie[129]. 30 sierpnia 1982 została pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie[130] (kw. 3, rząd 4, grób 8a). W ceremonii pogrzebowej uczestniczyło kilka tysięcy osób, a modlitwę nad grobem German odmówił ks. Jan Twardowski[130]. Na tablicy nagrobnej umieszczono cytat z Psalmu 23: „Pan jest pasterzem moim”.

Odznaczenia i wyróżnienia

Życie prywatne

W czerwcu 1960 poznała Zbigniewa Tucholskiego, pracownika naukowego w Katedrze Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej, z którym 23 marca 1972 wzięła ślub cywilny w Zakopanem[134]; ich huczne wesele odbyło się w willi Obrochtówka[13]. Zamieszkali na warszawskim Żoliborzu[95]. 27 listopada 1975 urodził się ich syn Zbigniew Ivarr[112]. German z powodu macierzyństwa na dwa lata zawiesiła działalność artystyczną[112]. Po zdiagnozowaniu u niej nowotworu kości wzięła ślub kościelny z mężem[13].

Była adwentystką, przyjęła chrzest w Kościele Adwentystów Dnia Siódmego[129][135]. Podstawy jej adwentystycznego wyznania umocowała jej babka, która odgrywała ważną rolę w procesie jej wychowania, gdyż sama była adwentystką[136]. Chrzest adwentystyczny przyjęła 23 maja 1982, udzielił jej go Konstanty Bulli[129][137].

Upamiętnienie

Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. Trzebnickiej 5 we Wrocławiu
Kamienica, w której mieszkała Anna German. Widoczna tablica pamiątkowa
Gwiazda Anny German w Opolu.
  • Imię Anny German nosiła główna ulica miasta Urgencz, w którym się urodziła[138], potem imię tej ulicy zmieniono na Isloma Karimova[139].
  • W 1986 imieniem została nazwana asteroida (2519) Annagerman krążąca wokół Słońca pomiędzy Marsem a Jowiszem[140].
  • Od 1987 jej imię nosi amfiteatr w Zielonej Górze. Oraz rondo w pobliżu.
  • W 2001 w Zielonej Górze zorganizowano Ogólnopolski Konkurs na Interpretację Piosenki z Repertuaru Anny German[141]. W 2002 przerodził się on w Festiwal Tańczące Eurydyki im. Anny German[142]. Festiwal skierowany do wokalistów z kraju i zagranicy organizuje Zielonogórski Ośrodek Kultury. Zadaniem imprezy jest popularyzacja repertuaru Anny German oraz twórczości polskich kompozytorów muzyki rozrywkowej[143].
  • Niepubliczna Szkoła Muzyczna I i II Stopnia im. Anny German w Białymstoku[144].
  • W lutym 2012 przy wejściu do domu, w którym mieszkała Anna German we Wrocławiu (ul. Trzebnicka 5) została odsłonięta tablica pamiątkowa ku jej czci[145].
  • Rosyjski adwentystyczny ośrodek radiowo-telewizyjny „Głos Nadziei” zrealizował film biograficzny o Annie German[146]. W 2012 zrealizowano rosyjski serial biograficzny (w koprodukcji z Ukrainą, Polską i Chorwacją) – Anna German.
  • Gwiazda imienna na Alei Sławy w Moskwie.
  • W kwietniu 2013 Rada Miasta Rzeszowa podjęła uchwałę o nadaniu imienia Anny German jednej z nowych ulic w mieście[147].
  • 14 czerwca 2013 Zastępca Prezydenta Miasta Opola odsłonił gwiazdę Anny German na Alei Gwiazd Festiwalu Polskiej Piosenki.
  • Od 11 lipca 2013 patronuje dawnej ulicy Burakowskim na warszawskim Żoliborzu[148]
  • Nazwisko artystki noszą ronda we Wrocławiu[149], Zielonej Górze[150] i Nowej Rudzie[151]
  • 19 listopada 2022 na Corso Matuzia 5, przy kościele Czarnej Madonny z Częstochowy, odsłonięto tablicę upamiętniającą 55. rocznicę występu Anny German na Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo w 1967[152].

Książki o Annie German

  • Nagrabiecki Jan: Anna German. 1974
  • Aleksander Zygariow: Anna German. 1988
  • Aleksander Zygariow: Anna German. 1998 (reedycja)
  • Mariola Pryzwan: Wspomnienia o Annie German. 1999
  • Adriana Polak: Człowieczy los. Wspomnienia o Annie German. 2000
  • Artur Hörmann: Die unbekannte Anna German (Nieznana Anna German). 2003. (Książkę napisał stryj Anny)
  • Mariola Pryzwan: Tańcząca Eurydyka. Wspomnienia o Annie German. 2008
  • Iwan Iliczew: Анна Герман – Гори, гори, моя звезда! (Anna German – Świeć, świeć moja gwiazdo!). 2010
  • Jordan Naoum: Anna German 2011 ISBN 613-8-32797-7.
  • Mariola Pryzwan: Anna German o sobie. 2012
  • Iwan Iliczew: Мы долгое эхо (My długie echo). 2012
  • Mariola Pryzwan: Tańcząca Eurydyka. Anna German we wspomnieniach. 2013
  • Marzena Baranowska: German. Osobisty album Anny German. 2013
  • Iwan Iliczew: Анна Герман. Белый ангел песни (Anna German. Biały anioł piosenki). 2013
  • German. Śpiewający anioł. Super album. 2013
  • Iwan Iliczew: Эхо любви (Echo miłości). 2013
  • Volga Yerafeyenka: Anna German. „Uśmiechaj się”. 2014
  • Irma Martens-Berner: Człowieczy los. Wspomnienia matki Anny German. 2014, ISBN 978-83-7295-299-8 (Konsultantami książki są: syn A. German dr Zbigniew I. Tucholski i jej mąż inż. Zbigniew A. Tucholski)
  • Iwan Iliczew: Анна Герман. Сто воспоминаний о великой певице (Anna German. Sto wspomnień o wielkiej piosenkarce). 2016
  • Iwan Iliczew-Wołkanowski: Anna German, Sto wspomnień o wielkiej piosenkarce, ISBN 978-83-66220-60-7. 2019
  • Mariola Pryzwan: "Dwie Anny", 2020, ISBN 978-83-66060-37-1

Iwan Iliczew przygotowuje się do wydania nowej książki „Azja Środkowa – ojczyzna Anny German”, gdzie szczegółowo będzie opowiadał o pierwszych dziesięciu latach życia Anny w ZSRR w latach 1936–1946[153].

Twórczość literacka

  • 1970 „Wróć do Sorrento?”
  • Bajka o skrzydlatym szpaku (Książka napisana przez Annę dla swojego syna)
  • 1988 «Вернись в Сорренто?» („Wróć do Sorrento?”) tłumaczenie z języka polskiego R. Bello
  • 2002 „Wróć do Sorrento?” reedycja
  • 2012 „Wróć do Sorrento?” reedycja

Dyskografia

 Osobny artykuł: Lista piosenek Anny German.

Albumy w Polsce

  • 1966 Tańczące Eurydyki LP
  • 1967 Recital piosenek LP
  • 1970 Człowieczy los LP
  • 1971 Wiatr mieszka w dzikich topolach LP
  • 1971 Domenico Scarlatti – Arie z opery „Tetida in Sciro” LP
  • 1974 To chyba maj LP
  • 1978 Anna German LP
  • 1983 Niezapomniane przeboje LP
  • 1984 Jesteś moją miłością LP
  • 1989 Anna German LP
  • 1989 Znaki zapytania LP
  • 1990 Powracające słowa vol. 1 LP
  • 1990 Powracające słowa vol. 2 LP
  • 1991 Zakwitnę różą CD
  • 1991 Recital piosenek CD
  • 1994 Nasza ścieżka CD
  • 1994 Złote przeboje neapolitańskie MC
  • 1995 Planeta Anna vol. 1 MC
  • 1995 Planeta Anna vol. 2 MC
  • 1998 Wiatr mieszka w dzikich topolach CD
  • 1999 Tańczące Eurydyki CD
  • 1999 Platynowa kolekcja CD
  • 1999 Złote przeboje CD
  • 1999 Bal u Posejdona (Złota kolekcja) CD (ZPAV: złota płyta)[154]
  • 2001 Tańczące Eurydyki CD
  • 2001 Recital piosenek CD
  • 2001 Człowieczy los CD
  • 2001 Wiatr mieszka w dzikich topolach CD
  • 2001 Domenico Scarlatti – Arie z opery „Tetida in Sciro” CD
  • 2001 To chyba maj CD
  • 2001 Pomyśl o mnie CD
  • 2003 Człowieczy los CD
  • 2004 Złote przeboje CD
  • 2008 Z archiwum polskiego radia – Anna German nagrania z lat 1961–1979, vol. 13 (ZPAV: złota płyta)[154]
  • 2012 Wspomnienie. Anna German o sobie autobiografia na CD2
  • 2013 Z archiwum polskiego radia – Anna German nagrania z lat 1961–1979, reedycja
  • 2013 40 Piosenek Anny German Polskie Nagrania „Muza” (ZPAV: złota płyta)[154]
  • 2013 Recital Opole ’71 – Z archiwum polskiego radia Polskie Radio S.A.
  • 2017 Anna German. Moja Ojczyzna CD
Czwórki
  • 1967 Anna German
  • 1971 Piosenki Perskie
Single
  • 1967 „Deszcz na szybie” / „Uroczysko”
  • 1967 „Chcę być kochaną” / „Cygański wóz”
  • 1967 „Cyganeria” / „Zimowe dzwony”
  • 1969 „Melodia dla synka” / „Jesteś moją miłością”
  • 1970 „Człowieczy los” / „Dziękuje ci mamo”
  • 1970 „Gałązka snów” / „Trampowski szlak”
  • 1970 „Złociste mgły” / „Za grosiki marzeń”
  • 1971 „A mama asi como” / „Quadro cartas”
  • 1972 „Warszawa w różach” / „Wiatr mieszka w dzikich topolach”
Pocztówki
  • 1963 „Cyganeria”
  • 1967 „A jeżeli mnie pokochasz”
  • 1969 „Melodia dla synka”
  • 1969 „Chcę tańczyć w majową noc”
  • 1970 „Księżyc i róże”
  • 1970 „Śnieżna piosenka”
  • 1970 „Być może”
  • 1970 „Człowieczy los”
  • 1970 „Skąd przyjdzie noc”
  • 1971 „Cztery karty”
  • 1971 „Trzeba się nam pośpieszyć”
  • 1974 „Gdy śliczna Panna”
  • 1975 „Gdy śliczna Panna” / Lulajże Jezuniu”
  • 1975 „Pozwól, żeby ktoś wziął twoje serce” / „Moje miejsce na ziemi”
  • 1978 „List do Chopina”
  • 1979 „Tylko w tangu” / „Dookoła kipi lato”

Albumy w ZSRR/Rosji

  • 1968 Poyot Anna German (Поёт Анна Герман) LP[155]
  • 1975 Anna German (Анна Герман) LP[156]
  • 1977 Kogda cwieli sady (Когда цвели сады) LP[157]
  • 1979 Drug dielfin (Друг дельфин) LP
  • 1980 Nadieżda (Надежда) LP
  • 1982 Echo lubwi (Эхо любви) – live '79 LP
Czwórki
  • 1967 Mieżdunarodnaja kniga (Международная книга)
  • 1971 Cztoby sczastliwym byt’ (Чтобы счастливым быть)
  • 1977 Ty, tolko ty (Ты, только ты)
  • 1978 Ja lublu tancewat’ (Я люблю танцевать)
  • 1982 Posledniaja wstriecza (Последняя встреча) LP
  • 1996 Niezabytyj motiw (Незабытый мотив) CD
  • 1996 Łuczszyje piesni (Лучшие песни) CD
  • 1998 Kogda cwieli sady (Когда цвели сады) CD
  • 1999 Antołogija sowietskogo szlagiera (Антология советского шлягера) MC
  • 2000 Posledniaja wstriecza (Последняя встреча) CD
  • 2000 Rossijskaja estradnaja muzykalnaja encykłopiedija (Российская эстрадная музыкальная энциклопедия) CD
  • 2001 Lubwi niegromkije słowa (Любви негромкие слова) CD
  • 2001 Waszy lubimyje piesni (Ваши любимые песни) CD
  • 2003 Naszy lubimyje piesni (Наши любимые песни) CD
  • 2003 Zołotoj wiek russkoj estrady (Золотой век русской эстрады) CD
  • 2003 Posidim, pomołczim (Посидим, помолчим) vol. 1 CD
  • 2003 Spasibo tiebie, mojo sierdce (Спасибо тебе, моё сердце) vol. 2 CD
  • 2008 Nadezhda (Надежда) CD[158]
  • 2019 Anna German. Izbrannoye (Анна Герман. Избранное) LP[159]

Albumy we Włoszech

  • 1967 I classici della musica neapolitana
Single
  • 1967 „Te faie desiderà”
  • 1967 „Gi” / „Prima tu”
  • 1967 „Chi sei tu” / „Meglio dire di no”

Filmografia

Filmografia[89]:

  • 1966: Marynarka to męska przygoda (film dokumentalny) – obsada aktorska
  • 1967: Nim zabłyśnie gwiazda (Reportaż z Mediolanu o początkach włoskiej kariery Anny German.)
  • 1970: Krajobraz po bitwie – jako Amerykanka
  • 1970: Prom – wykonanie muzyki (śpiew)
  • 1970: Balladyna (spektakl telewizyjny) – wykonanie muzyki (śpiew)
  • 1970: Wyspy szczęśliwe. Śpiewa Anna German (film krótkometrażowy) – bohater filmu
  • 1970: Powrót Eurydyki (film dokumentalny)
  • 1977: Sudba (film) – wykonanie piosenki Echo Miłości
  • 1988: Eurydyki płaczące (film poświęcony pamięci Anny German)
  • 2012: Anna German (serial biograficzny) – śpiew (w serialu zostały wykorzystane jej piosenki)

Przypisy

  1. ↑ Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 236. ISBN 978-83-60000-96-0.
  2. ↑ Z okładki płyty „Anna German – Z archiwum polskiego radia, vol. 13”.
  3. ↑ Anna German. fakt.pl. [dostęp 2018-03-02].
  4. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 5.
  5. ↑ a b c Pryzwan 2008 ↓, s. 11.
  6. ↑ a b Hörmann 2003 ↓.
  7. ↑ a b c Alan Jakman: 80 lat temu urodziła się Anna German [wywód przodków]. More Maiorum – miesięcznik genealogiczny, 2016-02-14. [dostęp 2018-03-02].
  8. ↑ „Czyja jest Anna German?” Aleksandra Chomicka. Głos Wielkopolski 7 kwietnia 2013. Imię babki zaczerpnięte z kalendarium z książki „Wróć do Sorrento” wydanie z 2012.
  9. ↑ ANNA GERMAN. Irma MARTENS-BERNER po śmierci Anny GERMAN. MATKA Anny GERMAN zmarła w wieku 97 lat. superseriale.se.pl, 2013-05-04. [dostęp 2018-03-02].
  10. ↑ Anna German. geotag.pl. [dostęp 2013-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-19)].
  11. ↑ Jacek Marczyński: Matka piosenkarki. rp.pl, 2014-01-21. [dostęp 2018-03-02].
  12. ↑ a b c Niezwykłe życie Anny German. wiatrak.nl, 2018-02-04. [dostęp 2018-03-02].
  13. ↑ a b c d Jarosław Wróblewski: Mąż Anny German: Po dwóch tygodniach czytania Biblii powiedziała, że dostała od Boga znak. fronda.pl, 2013-05-04. [dostęp 2018-03-02].
  14. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 9.
  15. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 9, 11.
  16. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 5–8.
  17. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 12.
  18. ↑ Pryzwan 2005 ↓, s. 12–13, 18.
  19. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 9–10.
  20. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 14.
  21. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 13, 15–16.
  22. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 15.
  23. ↑ a b Zasiadczyk 2013 ↓, s. 10.
  24. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 16.
  25. ↑ a b c Pryzwan 2008 ↓, s. 18.
  26. ↑ Fakt ten został ujawniony przez Wojciecha Karpińskiego w biografii Hermana Gernera (Henryka Krzeczkowskiego): Wojciech Karpiński, Henryk. Wyd. II poszerzone, Warszawa, Zeszyty Literackie, 2016, s. 147–176. Por. wspomnienia Irmy Martens, Człowieczy los, Warszawa, Znaki Czasu, 2014, s. 111, 115; tamże dokładna data ślubu: 10 II 1942 (s. 306).
  27. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 21.
  28. ↑ Błędna informacja, że mąż Irmy Martens zginął pod Lenino, pojawia się często, zob. np.: Aleksandra Chomicka Czyja jest Anna German? Polsko-ruska awantura o Anię, „Polska. The Times” 7 IV 2013 oraz Edward Kabiesz, Wygnaniec z anielskich chórów, „Gość Niedzielny” 2013 nr 15; zostało to również utrwalone w popularnym serialu Anna German. Tajemnica białego anioła (2012).
  29. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 18–19.
  30. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 19.
  31. ↑ VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Krzywoustego.
  32. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 22–23.
  33. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 12–13.
  34. ↑ Migdał R. „Od geologa do gwiazdy”. Polska Gazeta Wrocławska, strona 5, 18–19 maja 2013 (artykuł omawia oryginał tej pracy o fragmencie Sudetów Zachodnich z archiwum Uniw. Wrocł.).
  35. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 12, 23.
  36. ↑ Janusz Fereński, W piwnicy i jeszcze głębiej, „Konfrontacje”, wydanie specjalne z okazji jubileuszu (1959–2003) Studenckiego Klubu Pałacyk we Wrocławiu, 31 maja 2003, s. 5, ISSN 2658-0063 [dostęp 2020-07-09].
  37. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 28, 46–47.
  38. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 48.
  39. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 47.
  40. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 205.
  41. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 21.
  42. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 97–100.
  43. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 18.
  44. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 95, 97.
  45. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 100–101.
  46. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 101.
  47. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 29, 48, 54–56.
  48. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 29–30, 48–49.
  49. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 55–56.
  50. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 32–34, 39, 205.
  51. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 22.
  52. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 34–35.
  53. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 39–40.
  54. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 35, 39–40.
  55. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 59–61.
  56. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 54–55, 61.
  57. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 40, 62–64, 206.
  58. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 64–65.
  59. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 57.
  60. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 69–70.
  61. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 70–71.
  62. ↑ a b Zasiadczyk 2013 ↓, s. 24.
  63. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 69–70, 73.
  64. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 73, 76–77.
  65. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 78.
  66. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 78–79.
  67. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 92–94.
  68. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 79, 205–206.
  69. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 87.
  70. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 80, 120.
  71. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 206.
  72. ↑ a b Zasiadczyk 2013 ↓, s. 36.
  73. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 73, 76–77, 83.
  74. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 80.
  75. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 81–82.
  76. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 83–86.
  77. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 36–41.
  78. ↑ a b Zasiadczyk 2013 ↓, s. 40.
  79. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 85–86.
  80. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 43.
  81. ↑ Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 222. ISBN 978-83-60000-96-0.
  82. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 108.
  83. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 44–47.
  84. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 110–110–113, 117–118.
  85. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 48, 73.
  86. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 112, 115–116, 207.
  87. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 114–115.
  88. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 115–116.
  89. ↑ a b c Anna German, Filmpolski.pl.
  90. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 140, 179.
  91. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 54–55.
  92. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 119, 179.
  93. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 57.
  94. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 116.
  95. ↑ a b Zasiadczyk 2013 ↓, s. 73.
  96. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 180–181.
  97. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 207.
  98. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 89.
  99. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 107. ISBN 83-917-891-2-8.
  100. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 142–143.
  101. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 92.
  102. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 155.
  103. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 131, 181.
  104. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 207–208.
  105. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 128, 137, 208.
  106. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 93.
  107. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 131, 208.
  108. ↑ a b c Pryzwan 2008 ↓, s. 208.
  109. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 131–136.
  110. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 137.
  111. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 137, 208.
  112. ↑ a b c Zasiadczyk 2013 ↓, s. 74.
  113. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 168.
  114. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 169.
  115. ↑ РОК-шок: энциклопедия скандалов. Анна Герман. Жизнь взаймы. Статьи [online], samaratoday.ru [dostęp 2021-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-20].
  116. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 170–171.
  117. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 30.
  118. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2018-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-20)].
  119. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 171–172.
  120. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 156, 187, 208.
  121. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 162, 208.
  122. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 236.
  123. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 144, 193, 208.
  124. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 237.
  125. ↑ Pryzwan 2012 ↓, s. 235–236.
  126. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 193–196.
  127. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 144.
  128. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 76.
  129. ↑ a b c Pryzwan 2008 ↓, s. 202.
  130. ↑ a b Pryzwan 2008 ↓, s. 203.
  131. ↑ Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994, ISBN 83-01-08836-2, s. 929.
  132. ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974. 
  133. ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979. 
  134. ↑ Zasiadczyk 2013 ↓, s. 64–73.
  135. ↑ Going Where The People Are: Hope Channel | Christian Television [online], web.archive.org, 19 kwietnia 2021 [dostęp 2023-10-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-19].
  136. ↑ ANNA GERMAN była adwentystką. Matka Anny GERMAN: Ania nauczyła się wiary w Boga i modlitwy od babci [online], www.se.pl [dostęp 2023-10-26].
  137. ↑ Chrzest święty Ani (23.05.1982 r.) – udzielił go pastor Konstanty Bulli. aniagerman.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)]. Śladami Anny German.
  138. ↑ 25 lat temu zmarła piosenkarka Anna German. wiadomosci.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-26)]., portal Gazeta.pl, 2007-08-24.
  139. ↑ Marta Panas-Goworska, Andrzej Goworski: Była uchodźcą, ofiarą represji, dzieckiem z niewłaściwych rodzin. Na walentynki – „Pieśń protestu” Anny German. tygodnik.tvp.pl, 2023-02-10. [dostęp 2023-08-15].
  140. ↑ Pryzwan 2008 ↓, s. 154.
  141. ↑ Marcin Dąbrowski: Anna German. Kronika życia i pracy artystycznej. W: Anna German: Wróć do Sorrento?. Michałów-Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012, s. 237. ISBN 978-83-60000-96-0.
  142. ↑ Tańczące Eurydyki. [w:] Sprawy nauki. Biuletyn Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (wydania archiwalne) [on-line]. 2005-05-02. [dostęp 2013-03-28].
  143. ↑ Zielona Góra: Festiwal Tańczące Eurydyki, Onet.pl, 14 maja 2007 r.
  144. ↑ Szkoła Estradowa im. Anny German w Białymstoku.
  145. ↑ Radio Wrocław, 16 lutego 2011 i Polska Gazeta Wrocławska 17 lutego 2012 strona 9.
  146. ↑ Anna German – film biograficzny. [w:] Głos Nadziei [on-line]. Ośrodek Radiowo-Telewizyjny „Głos Nadziei”. [dostęp 2013-05-12].
  147. ↑ Anna German patronem ulicy w Rzeszowie. [w:] nowiny 24 Rzeszów [on-line]. Media Regionalne sp. z o.o. [dostęp 2013-04-23].
  148. ↑ BIP Warszawa – oficjalny portal stolicy Polski [online], bip.warszawa.pl [dostęp 2017-03-18] (pol.).
  149. ↑ 19 września 2013 roku Rada Miejska Wrocławia nadała skrzyżowaniu ulic Jedności Narodowej, Kilińskiego i Niemcewicza nazwę „Rondo Anny German”.
  150. ↑ UCHWAŁA NR LI.436.2013 RADY MIASTA ZIELONA GÓRA z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie nadania nazwy rondu w Zielonej Górze.
  151. ↑ Rondo im. Anny German w Nowej Rudzie.Maciej Maciejewski; 2013-05-06; wroclaw.tvp.pl.
  152. ↑ Stowarzyszenie Wspólnota Polska, STUDIO EM, STOWARZYSZENIE WSPÓLNOTA POLSKA POLECA: ANNA GERMAN w Sanremo – TABLICA PAMIĄTKOWA [online], wspolnotapolska.org.pl [dostęp 2023-02-17] (pol.).
  153. ↑ АННА ВЕЛИГЖАНИНА, Семью Анны Герман от гибели спасла одна буква, измененная в фамилии [online], sierpień 2017.
  154. ↑ a b c Złote płyty CD przyznane w 2013 roku [online], ZPAV [dostęp 2013-07-02].
  155. ↑ Поёт Анна Герман
  156. ↑ Анна Герман 1975
  157. ↑ Анна Герман 1977
  158. ↑ Надежда
  159. ↑ Анна Герман. Избранное (LP, 2019) на сайте «Каталог советских пластинок» RUS

Bibliografia

Linki zewnętrzne