15 listopada 1944 zaniechano tworzenia 3 A WP. Będące w początkowym stadium organizacji oddziały dywizji rozformowano, żołnierzy przekazano jednostkom 2 A WP, a sprzęt i uzbrojenie zwrócono do magazynów l Frontu Białoruskiego.
W Wielkopolsce
Rozkazem Nr 058/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 15 marca 1945, w terminie do 30 kwietnia 1945 nakazano powtórnie sformować 12 DP. Proces formowania dywizji rozpoczął się 24 marca. Do Poznania przybyła pierwsza grupa kierowców i oficerów z rezerwowego batalionu oficerskiego z Bielan koło Warszawy. Zajęli oni początkowo kwatery w barakach przy ul. Grunwaldzkiej, a następnie przy ul Chocimskiej. Pierwsi podoficerowie i żołnierze przybyli 2 kwietnia z 6 batalionu zapasowego. Na dowódców pułków[c] i batalionów w większości wyznaczono oficerów radzieckich. Pozostali oficerowie pochodzili z rezerwowego batalionu oficerskiego i polskich szkół oficerskich. Pobór dla potrzeb dywizji realizowały RKU: Gniezno, Włocławek, Poznań, Brodnica, Toruń, Kościan, Szamotuły i Bydgoszcz.
W maju dywizja liczyła 9536 żołnierzy, w tym 698 oficerów, 2544 podoficerów i 6294 szeregowych[3]. Większość zmobilizowanych żołnierzy pochodziła z Poznańskiego i Bydgoskiego, ok. 20% z Wileńszczyzny. Do 21 maja w pełni skompletowano także uzbrojenie i wyposażenie.
W dniach 1, 3 i 9 maja dywizja defilowała przed mieszkańcami Poznania.
27 kwietnia rozpoczęto szkolenie wojsk. W zakresie wyszkolenia bojowego zwracano uwagę na umiejętne prowadzenie natarcia, zaciętości i wytrwałości w obronie, zwalczanie czołgów oraz lotnictwa. W zakresie pracy politycznej, wpajano dowódcom i szeregowym zasady żelaznej dyscypliny, wytrwałości w wykonywaniu zadań bojowych oraz ugruntowanie nienawiści do wroga. Planowe szkolenie poprzedzono ćwiczeniami pokazowymi na temat „Organizacja i przeprowadzenie zajęć wyszkolenia taktycznego i ogniowego”. Szkolenie bojowe pododdziałów prowadzone było w systemie 10 godzinnym. Informacje polityczne realizowano dwa razy w tygodniu w godzinach wieczornych. W maju przerobiono tematykę z zakresu wyszkolenia pojedynczego strzelca, działania drużyny w natarciu i obronie, zadania kompanii w ubezpieczeniu, naukę o broni i zasady służby wartowniczej.
Ogólny stan etatowy przewidywał: 9624 ludzi, 184 samochody, 1602 konie, 252 działa[4].
Dywizja na Pomorzu Zachodnim
Dywizja na granicy
Będąca od 19 maja w podporządkowaniu 2 A WP otrzymała zadanie[e] przedyslokować się w rejon Goleniowa i obsadzić pas graniczny od ujścia Odry po Gryfino. Dzień rozpoczęcia marszu wyznaczono na 22 maja, a 1 czerwca dywizja miała zamknąć linię Odry i nie dopuścić do przechodzenia ludności niemieckiej na teren Polski. Na linii Odry oddziały dywizji miały wystawić punkty kontrolne i zorganizować wzdłuż rzeki służbę patrolową.
21 maja jako pierwszy wyruszył z Gniezna 39 pp. Pozostałe oddziały i sztab dywizji wyruszyły w dniu następnym z Poznania. Sprzęt artyleryjski i część taborów wysłano transportem kolejowym.
Kolejny rozkaz[f] rozszerzył pas odpowiedzialności dywizji do Schwedt i wskazał jako miejsce postoju sztabu Stargard.
1 czerwca oddziały osiągnęły okolice Stargardu, 4 czerwca do Kamienia Pomorskiego przybył 39 pp. Na południu rozwijał się 41 pp, a dalej 43 pp. Organizowano punkty kontrolne. Ochrona granicy zorganizowana była na zasadzie obrony pułku na szerokim froncie. Każda czata wystawiała 2 placówki w sile wzmocnionej drużyny, te z kolei 1–2 posterunki po 2–3 żołnierzy. Ponadto każda czata organizowała podsłuch i wystawiała patrole. Obserwację prowadzono z wież obserwacyjnych, kontrolowano wszystkie główne drogi.
Na przełomie czerwca i lipca dywizja uczestniczyła w akcji wysiedlenia ludności niemieckiej z pasa przygranicznego. W ciągu kilkunastu dni wysiedlono 192 786 Niemców. W miejscowości Lindenburg utworzono punkt przejścia dla powracających z Niemiec Polaków, byłych robotników przymusowych oraz jeńców powracających do kraju.
Zamknięcie granicy państwowej uniemożliwiło powrót ludności niemieckiej na Pomorze Zachodnie. Przyczyniło się do stabilizacji sytuacji w rejonie przygranicznym. We wrześniu dywizja przejęła od 5 DP odcinek Szwedt, Kostrzyn. W październiku obsadzono nową linię graniczna na zachód od Szczecina. Zadanie to wykonały dwa bataliony 41 pp i szwadron kawalerii z 2 pułku kawalerii.
W listopadzie oddziały dywizji zakończyły pełnienie służby granicznej. Odcinki graniczne przekazano nowo powstałym oddziałom Wojsk Ochrony Pogranicza. Zgodnie z rozkazem dowódcy OW II, 900 żołnierzy dywizji zostało przekazanych do tworzonego 3 Oddziału Ochrony Pogranicza.
Akcja osiedleńcza
Akcja osadnictwa wojskowego na Pomorzu Zachodnim rozpoczęła się w kwietniu 1945. Dywizja otrzymała rozkaz utworzyć Obwód Osadnictwa Wojskowego nr 1. Obejmował on powiaty: Gryfino, Kamień Pomorski, Wolin oraz częściowo Nowogard. W lipcu zorganizowano Centralny Punkt Rozdzielczy w Stargardzie. Jego zadaniem było kierowanie osadników wojskowych do określonych powiatów i do powiatowych punktów rozdzielczych w Goleniowie i Gryfinie. Zadania te wykonywały grupy operacyjne 39 pp i 41 pp. We wrześniu utworzono Obwodową Komisję Osadnictwa Wojskowego. Udzielała ona długofalowej pomocy osadnikom wojskowym. Była to pomoc przy naprawie maszyn, domostw, dostarczanie z wojskowych zapasów zboża, koni i bydła. Podejmowała ona także interwencje na rzecz interesów osadników wojskowych w ogniwach administracji państwowej. Do października przez punkty rozdzielcze przeszło 9451 zdemobilizowanych żołnierzy.
Żołnierze dywizji zabezpieczali również proces repatriacyjny. Przez punkt repatriacyjny w Szczecinie przeszło we wrześniu 2745 repatriantów, w październiku 20 237, a w listopadzie już 78 816. Ogółem w 1945 punkt ten obsłużył 119116[5] rodaków chcących osiedlić się na Pomorzu Zachodnim. Każdy transport repatriantów witała orkiestra wojskowa.
Akcja żniwna
14 lipca 1945 dowódca dywizji wydał rozkaz w sprawie przeprowadzenia sianokosów i zbiorów zboża. Utworzono specjalne brygady robocze. W każdej jednostce zorganizowano grupy remontowe do naprawy maszyn i sprzętu rolniczego. Na czas żniw wstrzymano szkolenie bojowe pododdziałów. Do 29 września oddziały dywizji uprzątnęły zboże i siano z 20 615 ha. Najlepszych żniwiarzy nagrodzono urlopami i pochwałami oraz przedstawiono do odznaczeń państwowych. 30 września zorganizowano w Stargardzie dożynki.
Po zakończeniu żniw przystąpiono do prac jesiennych i do 10 października zaorano 3162 ha, zasiano zbożem ozimym 2523 ha i wymłócono 3480 ton zboża[6].
W 1946 akcję powtórzono. Do 7 czerwca 1946 zaorano 6575 ha i obsiano 2677 ha pól. W pracach polowych wzięło udział 222 żołnierzy, 287 koni i 5 traktorów. W żniwach zebrano zboże z 3576 ha. Po ich zakończeniu przystąpiono do orki i siewu. Do 15 września zaorano 1715 ha i obsiano 913 ha.
W 1947 zmienił się zakres pomocy rolnictwu. Pomagano głównie w zakresie fachowej obsługi traktorów i maszyn, wypożyczano konie i sprzęt, a tylko w wyjątkowych sytuacjach bezpośrednio brano udział w pracach w polu. Jesienią żołnierze dywizji wzięli udział w akcji „walki z ugorami i nieużytkami”. Zaorano tym razem 8000 ha. Po raz pierwszy pomoc skierowano do państwowych majątków rolnych.
Rok 1947 był ostatnim, w którym żołnierze dywizji bezpośrednio uczestniczyli w akcji orno-siewnej. Od tej pory pomoc na rzecz gospodarki rolnej miała charakter doraźny, mający związek z klęskami lub zagrożeniem mienia.
Nie obyło się przy tym bez wypadków śmiertelnych. W 1945 w Klęskowie mina pułapka ukryta w przydrożnym rowie zabiła 5 żołnierzy 43 pp. 25 maja 1946 samochód z 34 pal najechał na minę, w wyniku czego śmierć poniósł kan. Adam Krupski, a trzech innych żołnierzy zostało rannych.
Dariusz Faszcza: Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
