Η Κεντρική Μακεδονία αποτελεί μέρος της βορειότερης και μεγαλύτερης γεωγραφικής ενότητας της Ελλάδας, της Μακεδονίας. Η περιφέρεια καταλαμβάνει έκταση 18.811 τ.χλμ. και ο μόνιμος πληθυσμός της ανέρχεται σε 1.795.669 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2021 από την ΕΛ.ΣΤΑΤ..[1]
Η κεντρική Μακεδονία, κατά βάση πεδινή και με πολλούς ποταμούς, είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη, τόσο στον πρωτογενή όσο και στον δευτερογενή τομέα. Στην κεντρική Μακεδονία βρίσκεται η μεγαλύτερη πεδιάδα της Ελλάδας. Η Θεσσαλονίκη αποτελεί τη φυσική διέξοδο των γειτονικών κρατών προς το Αιγαίο και αποτελεί μια μητρόπολη των Βαλκανίων.
Οι ακτές είναι συνεχείς, ομαλές και αμμώδεις (με εξαίρεση τη χερσόνησο του Άθω, στη Χαλκιδική, που είναι ιδιαίτερα απότομη και αλίμενη). Όλες προσφέρονται για κολύμβηση, εκτός από τις εκβολές των ποταμών και τις ακτές του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Επίσης η κολύμβηση απαγορεύεται στην επικράτεια του Αγίου Όρους.
Το κλίμα παρουσιάζει διαφορές σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Το εύρος των θερμοκρασιών είναι πολύ μεγαλύτερο από τη μέση διακύμανση του ελλαδικού χώρου. Οι πιο ψυχροί μήνες είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, ενώ οι πιο θερμοί ο Ιούλιος και ο Αύγουστος. Βροχές πέφτουν αρκετές το φθινόπωρο, στις αρχές του χειμώνα και την άνοιξη. Λόγω των βόρειων και βορειοδυτικών ανέμων που φυσούν τον χειμώνα, προκαλείται πολύ συχνά παγετός. Στα ορεινά, το κλίμα παρουσιάζει κάποιες διαφοροποιήσεις. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα η θερμοκρασία πέφτει πολύ χαμηλά στις ορεινές περιοχές, οι βροχές είναι διπλάσιες σε σχέση με τα πεδινά και σαφώς περισσότερες από τον μέσο όρο των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα, ενώ τα χιόνια είναι πολύ περισσότερα και λιώνουν στα μέσα της άνοιξης. Στις παραθαλάσσιες περιοχές το κλίμα είναι πιο ήπιο με μεσογειακά χαρακτηριστικά.
Οι μεγαλύτερες πόλεις σε πληθυσμό
Ο κατάλογος με τις πόλεις και τις κωμοπόλεις της Κεντρικής Μακεδονίας με πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων (οι διευρυμένοι καλλικρατικοί δήμοι έχουν διαφορετικό πληθυσμό):[2]
Φοινικόπτερα στη Λιμνοθάλασσα του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης.
Η κεντρική Μακεδονία, όπως άλλωστε και ολόκληρη η νοτιοανατολική Ευρώπη, βρίσκονταν αρχικά στο βυθό μιας τεράστιας προϊστορικής θάλασσας, που οι επιστήμονες της έχουν δώσει το συμβολικό όνομα Τηθύς. Η «ανάδειξή» της σε ξηρά άρχισε περίπου πριν από 30.000.000 χρόνια, στην αρχή της γεωλογικής περιόδου που ονομάζεται Μειόκαινο.
Οι βασικές γεωλογικές ζώνες στην περιοχή είναι οι εξής:
Τα δυτικά τμήματα των ίδιων νομών, που διασχίζονται από τη Ζώνη του Αξιού.
Σε τμήματα των νομών Πέλλας, Ημαθίας και Πιερίας έχουμε και πάλι κρυσταλλικές μάργες.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα πυριγενή πετρώματα, που προέρχονται από παλιά ηφαιστειακή δράση, με αποτέλεσμα αυτές οι περιοχές να είναι πλούσιες σε μεταλλεύματα, όπως το χρώμιο, ο σίδηρος, ο χρυσός κ.α. Επίσης, στα πετρώματα αυτά (σερπεντίνες) αναπτύσσεται μία ιδιάζουσα χλωρίδα (σερπεντινοδίαιτα φυτά) με πολλά τοπικά ενδημικά είδη.
Είναι γνωστό ότι κατά τα τελευταία 2.000.000 χρόνια το κλίμα της περιοχής γνώρισε τεράστιες μεταβολές. Οι παγετώνες που σκέπασαν μεγάλο μέρος της Γης με τέσσερα διαδοχικά κύματα δεν άφησαν ανεπηρέαστη και τη Μακεδονία. Στα βουνά της κεντρικής Μακεδονίας σχηματίστηκαν μικροί παγετώνες. Οι σημερινές αλπικές λιμνούλες και οι λιθώνες (μορένες) που υπάρχουν στα βουνά είναι αποτέλεσμα της "δράσης" αυτών των παγετώνων, ενώ ποταμοί από πάγο κατέβηκαν και κατέκλυσαν, επίσης, τις κοιλάδες.
Η περιφέρεια διαιρείται σε επτά περιφερειακές ενότητες, οι οποίες ταυτίζονται γεωγραφικά με τους αντίστοιχους νομούς.: Στις ΠΕ υπάγονται οι 38 δήμοι που συνιστούν την Περιφέρεια. Στην κατηγορία «πληθυσμός» αναγράφεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφή 2021.[2] Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη, ο όρος «Περιφερειακή» έχει αντικατασταθεί με τον «Μητροπολιτική».
Ο στηριζόμενος από το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, εν ενεργεία περιφερειάρχης και εκ νέου υποψήφιος, Απόστολος Τζιτζικώστας, επανεξελέγη για τέταρτη θητεία, από τον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών του 2023, με σημαντική διαφορά έναντι του, στηριζόμενου από το κόμμα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής, ανθυποψήφιού του, Χρήστου Παπαστεργίου, ο οποίος κατέλαβε τη δεύτερη θέση. Στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών του 2023 και μοναδικό που διεξήχθη, στις 8 Οκτωβρίου, από τους 1.658.644 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους συμμετείχαν 877.315 (ποσοστό 52,89%).[3]
Ο προερχόμενος από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, την Νέα Δημοκρατία, εν ενεργεία περιφερειάρχης και εκ νέου υποψήφιος, Απόστολος Τζιτζικώστας, επανεξελέγη για τρίτη θητεία, από τον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών του 2019, με σημαντική διαφορά έναντι του στηριζόμενου από το κυβερνών κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, Χρήστου Γιαννούλη, ο οποίος κατέλαβε τη δεύτερη θέση. Στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών του 2019 και μοναδικό που διεξήχθη, στις 26 Μαΐου, από τους 1.682.718 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους συμμετείχαν 992.801 (ποσοστό 59,00%).[4]
Στα αξιοσημείωτα της αναμέτρησης ήταν η συμμετοχή τριών εν ενεργεία βουλευτών (Μπόλαρης, Βελόπουλος, Κουράκης) και ενός ευρωβουλευτή (Τρεμόπουλος) ως υποψηφίων περιφερειαρχών. Εντύπωση προκάλεσε επίσης η αλλαγή στήριξης του ΛΑΟΣ, λίγο πριν την κατάθεση των ψηφοδελτίων. Αρχικά το κόμμα είχε ανακοινώσει πως θα υποστήριζε τον Ψωμιάδη, αλλά κατά την κατάρτιση του συνδυασμού αποσύρθηκε, επικαλούμενο ενδοτικότητα του υποψήφιου περιφερειάρχη σε παρεμβάσεις του αρχηγού της ΝΔΑντώνη Σαμαρά.[8]
Τα αναλυτικά αποτελέσματα είχαν ως εξής:
Εγγεγραμμένοι: 1.645.139 Α' γύρος: Ψήφισαν 1.069.771 (65,03%). Επ' αυτών έγκυρα 976.729 (91,30%), άκυρα 55.757 (5,21%), λευκά 37.285 (3,49%) Β' γύρος: Ψήφισαν 853.512 (51,88%). Επ' αυτών έγκυρα 774.162 (90,70%), άκυρα 36.366 (4,26%), λευκά 42.984 (5,04%)
Παράταξη
Στήριξη
α΄ γύρος
β΄ γύρος
Έδρες
Ψήφοι
%
Ψήφοι
%
Παναγιώτης Ψωμιάδης - Δύναμη Για Την Περιφέρεια Κεντρ. Μακεδονίας
Η σημερινή διοικητική μορφή και διαίρεση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας καθιερώθηκε το 2011, κατ' εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του προγράμματος Καλλικράτης.
Για την παλαιότερη διοικητική διαίρεση που είχε καθιερωθεί με το σχέδιο Καποδίστριας, βλ. τα εξής άρθρα:
.svg)
.jpg)
