Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ'
Από	11 Αυγούστου 1492
Έως	18 Αυγούστου 1503
Προκάτοχος	Ιννοκέντιος Η΄
Διάδοχος	Πίος Γ΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	1 Ιανουαρίου 1431 Χάτιβα, Βασίλειο της Βαλένθια, Στέμμα της Αραγονίας
Θάνατος	18 Αυγούστου 1503 (72 ετών) Ρώμη, Παπικά Κράτη

Προσφωνήσεις του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Δ/Δ

Ο Αλέξανδρος ΣΤ΄ (Papa Alessandro VI, γεννημένος ως Ροντερίκ Λιανσόλ ντε Βόργια, καταλανικά: Roderic Llançol de Borja, 1 Ιανουαρίου 1431 – 18 Αυγούστου 1503) ήταν Πάπας από τις 11 Αυγούστου του 1492 έως το θάνατό του. Είναι ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους Πάπες της Αναγέννησης, εν μέρει επειδή αναγνώρισε την πατρότητα πολλών παιδιών που απέκτησε από τις ερωμένες του.

Στις 25 Ιουλίου 1492 πεθαίνει ο Ιννοκέντιος Η΄, άνθρωπος που αγαπούσε τα εγκόσμια (πατέρας πολλών παιδιών, για τα οποία ήταν περήφανος) αλλά και τα χρήματα, και που είχε κατηγορηθεί για νεποτισμό, για σιμωνία, και για κακή διαχείριση της ήδη αποδιοργανωμένης οικονομίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.^[1]

Τρεις μήνες πριν είχε επέλθει ο θάνατος επίσης του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς, κι έτσι η Ιταλία είχε στερηθεί μία σημαντική πολιτική προσωπικότητα αλλά και το σημείο αναφοράς της ισορροπίας μεταξύ των ιταλικών κρατιδίων μετά τη συμφωνία του Λόντι.

Το ιστορικό πλαίσιο συμπληρώνεται από τη Reconquista (ξανακατάκτηση) της Ιβηρικής χερσονήσου από τον Φερδινάνδο Β΄ της Αραγωνίας και την Ισαβέλλα της Καστίλης, ενώ η ανακάλυψη της Αμερικής (12 Οκτώβρη) έγινε λίγους μήνες μετά την εκλογή του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄, αν και για άγνωστους λόγους στον τάφο του προκατόχου του Ιννοκέντιου Η΄ ο επιτάφιος αναφέρει πως η ανακάλυψη του Νέου Κόσμου έγινε κατά τη διάρκεια που ήταν αυτός πάπας.^[2]

Οι καιροί όμως δεν είχαν ακόμη ωριμάσει, κι η περίοδος που ήταν πάπας δεν ήταν πολύ διαφορετική από αυτή του προκατόχου του. Η εκλογή του Αλέξανδρου ΣΤ΄ ήταν πολλά υποσχόμενη, ξανάφερε τάξη στη Ρώμη και προσπάθησε να ενώσει τις χριστιανικές δυνάμεις ενάντια στον τουρκικό κίνδυνο, μα σύντομα στιγματίστηκε κι αυτός από το νεποτισμό και τη διαφθορά.^[3]

Τον 15ο αιώνα παρατηρήθηκε μιά αλλαγή στην διαδικασία εκλογής των Καρδιναλίων, ιδιαίτερα από τους πάπας Σίξτο Δ΄ και Ιννοκέντιο Η΄. Ο προκάτοχος του Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ είχε διορίσει τους 10 από τους 27 Καρδιναλίους ανεψιούς του, οι 8 ήταν υποψήφιοι βασιλείς, οι 4 Ρωμαίοι ευγενείς και ο ένας πήρε την υποψηφιότητα του χάρη στις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην Αγία Έδρα. Οι 4 μόνο από τους 27 έγιναν Καρδινάλιοι νόμιμα σύμφωνα με τους θρησκευτικούς κανόνες.^[4] Με τον θάνατο του Ιννοκέντιου Η΄ (25 Ιουλίου 1492) οι τρεις υποψήφιοι διάδοχοι ήταν ο 61χρονος Βοργίας, ο Ασκάνιο Σφόρτσα από το Μιλάνο και ο Τζουλιάνο ντελλα Ρόβερε μελλοντικός Πάπας Ιούλιος Β΄. Το Κονκλάβιο συστήθηκε στην Καπέλα Σιξτίνα που είχε φτιάξει ο Πάπας Σίξτος Δ΄ λίγα χρόνια πριν και που είχαν διακοσμήσει με τις γνωστές τους τοιχογραφίες οι Περουτζίνο, Πιντουρίκιο, Γκιρλαντάιο κ.α. Ο Βοργίας κατόρθωσε να αγοράσει με δωροδοκία τον μεγαλύτερο αριθμό Καρδιναλίων, στο τέλος εξαγόρασε ακόμα και τον ίδιο τον Σφόρτσα. με ασήμι.^[5] Ο Μαλλέττ σημειώνει ότι οι φήμες για δωροδοκία ξέσπασαν ψευδώς όταν είδαν ότι ο Βοργίας είχε σοβαρό προβάδισμα, όπως συνεχίζει τόσο ο Σφόρτσα όσο και ο Ντελλα Ρόβερε ήταν άξιοι να κάνουν το ίδιο.^[6]

Στον Σφόρτσα υποσχέθηκαν ψήφους και αξιώματα σίγουρα πολύ μεγαλύτερης αξίας από τα ποσά με ασήμι που δέχτηκε. Ο αρχηγός της τελετής Τζοχάν Μπέρχαρντ αναφέρει ότι το συγκεκριμένο Κονκλάβιο ήταν ένα από τα δαπανηρότερα στην παπική ιστορία. Ο Κάρολος Η΄ της Γαλλίας δωροδόκησε τον ΝτελλαΡόβερε με 200.000 Δουκάτα, άλλα 100.000 παρέλαβε από την Δημοκρατία της Γένοβας.^[7] Από τους τρεις υποψήφιους ο Σφόρτσα είχε 9 Καρδιναλίους τους περισσότερους, ο Βοργίας και ο ΝτελλαΡόβερε είχαν από επτά ο καθένας. Ο Βοργίας κατάφερε ωστόσο να δωροδοκήσει τον Σφόρτσα με την υπόσχεση ότι θα τον κάνει Καρδινάλιο-Αντιβασιλιά και με δύο μουλάρια από ασήμι. Με τους εννιά Καρδιναλίους του Σφόρτσα ο Βοργίας είχε εξασφαλισμένη την εκλογή, το Κονκλάβιο τον εξέλεγε όπως ήταν αναμενόμενο (11 Αυγούστου 1492). Ο Βοργίας διεκδίκησε το όνομα του περασμένου γενικά αποδεκτού Αντίπαπα της έδρας της Πίζας Αλεξάνδρου Ε΄ Φιλάργη από την Κρήτη, πήρε το όνομα Αλέξανδρος ΣΤ΄. Η στέψη του έγινε στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, ήταν 61 έτους. Οι κάτοικοι της Ρώμης βγήκαν στους δρόμους να πανηγυρίσουν, ο νέος πάπας ήταν αρκετά ευσεβής και γενναιόδωρος.^[8]

Ο Ροντερίκ Λιανσόλ ντε Βόργια γεννήθηκε (1 Ιανουαρίου 1431) στην πόλη Σάτιβα κοντά στην Βαλένθια που ανήκε εκείνη την εποχή στο Στέμμα της Αραγωνίας, σημερινή Ισπανία.^[9] H μητέρα του ανήκε στον Οίκο των Βοργία και είχε έναν μικρότερο αδελφό τον Πέντρο, ο ίδιος ασπάστηκε το επώνυμο της μητέρας του όταν ο μητρικός του θείος Πάπας Κάλλιστος Γ΄ ανέβηκε στον παπικό θρόνο (1455).^[10] Ως ανεψιός του πάπα Καλλίστου Γ΄ (κοσμικό όνομα Αλόνσο ντε Βοργία) μεταφέρθηκε ήδη νέος από την Καταλωνία στη Ρώμη, μαθήτευσε με τον Γκασπάρε ντα Βερόνα και αργότερα σπούδασε νομική στη Μπολόνια.^[11] Ο Roderic ήταν ένας άνθρωπος αμετανόητα διεφθαρμένος και ακόλαστος και ως τέτοιος ενέργησε σε όλη του τη ζωή, την κοσμική και την εκκλησιαστική, ενώ ως πάπας ακόμη εντονότερα χωρίς να τον ενδιαφέρει να αποκρύψει από τους άλλους τον σκανδαλώδη τρόπο με τον οποίο ζούσε.

Είχε πολλά παιδιά, όλα νόθα. Από τη σχέση του με τη Τζοβάνα Κατανέι (γνωστή και ως Βανότσα) γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, και άλλα τρία από μία άλλη άγνωστη γυναίκα. Κατά την περίοδο που ήταν πάπας γεννήθηκαν άλλα δύο παιδιά. Η επίσημη ερωμένη του ήταν η Τζούλια Φαρνέζε, σύζυγος του Ορσίνο Ορσίνι. Η ιστοριογραφία σήμερα σχεδόν ομόφωνα θεωρεί ότι η σκανδαλώδης ζωή του Βοργία, χαρακτηρισμένη από υπερβολικό ερωτισμό και από τη συνεχή αναζήτηση των φυσικών απολαύσεων, θα πρέπει να αποδοθεί σε μία παθολογική ψυχολογική μορφή^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Εάν η εκλογή του Ιννοκέντιου Η΄, προκατόχου του, είχε στιγματιστεί από σιμωνιακές διαπραγματεύσεις κατευθυνόμενες από τον καρδινάλιο Τζουλιάνο Ντέλλα Ρόβερε (μελλοντικός πάπας με το όνομα Ιούλιος Β΄) και από τον ίδιο το Βοργία, άλλο τόσο σημαδεύτηκε η εκλογή του Βοργία, τόσο πολύ ώστε αμέσως μόλις έγινε πάπας βιάστηκε να κρατήσει τις υποσχέσεις που συμφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου. Ο σημαντικότερός του υποστηρικτής, ο καρδινάλιος Ασκάνιο Σφόρτσα, ανταμείφθηκε με την ανακήρυξή του σε αναπληρωτή καγκελάριο και με την εκχώρηση σε αυτόν του ιδιωτικού παλατιού της οικογένειας Βοργία. Στην οικογένεια Κολόννα παραχώρησε την πόλη Σουμπιάκο και τα κοντινά σε αυτήν κάστρα. Ο καρδινάλιος Ορσίνι πήρε εκτάσεις στο Σοριάνο νελ Τσιμίνο και στο Ποντιτσέλλι, ενώ στον καρδινάλιο Σαβέλλι δόθηκε η Τσίβιτα Καστελλάνα.

Ως πάπας, τουλάχιστον αρχικά, έφερε σημαντικές αλλαγές στην ακατάστατη Ρώμη. Επανέφερε την τάξη στην αιώνια πόλη, στην οποία επικρατούσε χάος κατά τη διάρκεια της Κενής Έδρας (Sede Vacante) και υιοθέτησε σημαντικά μέτρα οικονομικής πολιτικής για την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών.

Από τα πολλά παιδιά που είχε μόνο δύο κατέκτησαν την καρδιά του και την προσοχή του, και σε αυτά παρείχε για όλη του τη ζωή αγάπη, αλλά και πολλά πλούτη: στον Καίσαρα και στη Λουκρητία.

Ο Καίσαρας, γιος της Βανότσα Κατανέι, είχε ανακηρυχθεί ήδη πρωτοπρεσβύτερος του πάπα στην τρυφερή ηλικία των 6 ετών από τον Πάπα Σίξτο Δ΄. Ο Ιννοκέντιος Η΄ τον ανακήρυξε επίσκοπο της Παμπλόνα, και ο πατέρας του αρχιεπίσκοπο στη Βαλένθια, απονέμοντας του την πορφύρα των καρδιναλίων το 1493 σε ηλικία μόλις 25 ετών (επίσκοπος είχε ανακηρυχθεί στα 19 του). Πέντε χρόνια μετά έβγαλε την πορφύρα και παντρεύτηκε με μία ξαδέρφη του βασιλιά Καρόλου Η΄της Γαλλίας, και από αυτούς ανακηρύχθηκε δούκας του Βαλεντινουά (απ' όπου αποκαλείται και ως Valentino) και αφοσιώνεται σε στρατιωτικές δραστηριότητες, οι οποίες θα τον οδηγήσουν στην κατάκτηση μεγάλων εκτάσεων. Με σπάνια ευστροφία και οξυδέρκεια ο Καίσαρας κατάφερε να καταλάβει πολλά εδάφη κοντά στην Αδριατική, δημιουργώντας έτσι ένα σημαντικό άνοιγμα απ' την ανατολή για την καθολική εκκλησία. Ο θάνατος του πατέρα του σήμανε την πτώση των στρατιωτικών επιτυχιών του Καίσαρα, ο οποίος με τη σειρά του πέθανε λίγο αργότερα. Η Λουκρητία, κόρη και αυτή της Βανότσα Κατανέι, έμεινε στην ιστορία ως ένα πρόσωπο ιδιαίτερα συζητήσιμο, γυναίκα διεφθαρμένη και αιμομικτική και με τον αδελφό της αλλά και με τον πατέρα της. Αυτή η άποψη υπήρχε τουλάχιστον μέχρι πριν λίγα χρόνια.

Σήμερα οι ιστορικοί έχουν πειστεί ότι η Λουκρητία ήταν μία γυναίκα άτυχη, μα ταυτόχρονα πολύ ικανή. Ο μύθος της γυναίκας που κάνει παιδί με τον ίδιο της τον πατέρα, και της γυναίκας που δηλητηριάζει τον σύζυγό της θεωρούνται πια συκοφαντίες από τους εχθρούς που είχε. Παντρεύτηκε για πρώτη φορά το 1493 σε ηλικία 13 ετών με τον Τζοβάνι Σφόρτσα, κόμη του Πέζαρο. Μερικά χρόνια αργότερα ο γάμος της αναγγέλθηκε άκυρος. Σε ηλικία 18 ετών ξαναπαντρεύεται, αυτή τη φορά με τον Πρίγκηπα του Μπίσελιε, Αλφόνσο, ο οποίος ήταν γιος του Αλφόνσο Β΄ της Αραγωνίας, βασιλιά της Νάπολης. Αλλά ο Αλφόνσο δολοφονήθηκε τον Αύγουστο του 1500 από τον Καίσαρα, ίσως λόγω ζήλιας της ειλικρινούς αγάπης της Λουκρητίας για το σύζυγό της. Την 30 Σεπτεμβρίου του 1501 παντρεύτηκε ξανά, αυτή τη φορά με τον Αλφόνσο Α΄ των Έστε κι έτσι μεταφέρθηκε στη Φερράρα, όπου έζησε ως το θάνατό της το 1519, σε ηλικία μόλις 39 ετών εξαιτίας σηψαιμίας, αφού πρώτα είχε δώσει στο σύζυγό της τέσσερα παιδιά (Έρκολε, Ιππόλυτο, Φραντσέσκο, Ελεονόρα)

Το πρώτο πολιτικό συμβάν που έπρεπε να αντιμετωπίσει ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄, ήταν μια αντιπαράθεση με τον Κάρολο Η΄ της Γαλλίας, όταν το 1493 μέσω μιας σειράς συνθηκών με τον Ερρίκο Ζ΄ της Αγγλίας, με τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα της Ισπανίας, και με τον Μαξιμιλιανό Α΄ των Αψβούργων, είχε σιγουρέψει μία βοήθεια για την κατάκτηση του βασίλειου της Νάπολης, σαν κληρονομιά των Ανδεγαυών, μα που ήταν στα χέρια των Αραγωνέζων.

Ο Αλέξανδρος ΣΤ΄ δεν συμμεριζόταν τις βλέψεις του βασιλιά Καρόλου Η΄ κυρίως γιατί ο Λουδοβίκος Σφόρτσα, Δούκας του Μιλάνου, είχε συμμαχήσει με τον Γάλλο βασιλιά. Αυτό σήμαινε ότι αν η εκ νέου κατάκτηση της Νάπολης απ' την πλευρά του Καρόλου Η΄ επιτυγχάνονταν, το Παπικό Κράτος θα βρισκόταν στη μέγγενη των Γάλλων και θα έπρεπε να υποστεί αναπόφευκτα την επικυριαρχία τους.

Θέλοντας να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο, ο πάπας Αλέξανδρος επιτάχυνε την επίτευξη μιας συμμαχίας με τους αραγωνέζους της Νάπολης επικυρωμένη ακόμη κι από ένα γάμο του γιου του Ζοφρέ με τη Σάντσα, κόρη του Αλφόνσου Β΄ της Νάπολης και άρα εγγονή του Φερδινάνδου Α΄ της Νάπολης. Σε μία προσπάθεια να ελέγξει το Κολλέγιο των Καρδιναλίων ο Αλέξανδρος ΣΤ΄, με μία κίνηση που δημιούργησε πολλά σκάνδαλα, έκανε δώδεκα νέους καρδινάλιους, ένας εκ των οποίων ήταν ο γιος του Καίσαρας (τότε ήταν μόνο 18 ετών), κι ένας άλλος ο Αλεσσάντρο Φαρνέζε (αδελφός της ερωμένης του πάπα Αλέξανδρου, Τζούλια Φαρνέζε, που αργότερα έγινε πάπας με το όνομα Παύλος Γ΄).

Ο βασιλιάς Κάρολος κρίνοντας ως υβριστικές τις πρωτοβουλίες του πάπα κατέβηκε επικεφαλής του στρατού του στην Ιταλία. Ο βασιλιάς Αλφόνσο Β΄ της Νάπολης βλέποντας μια κατάσταση επικίνδυνη για τον ίδιο, αποφάσισε να παραδώσει την κορώνα στο γιο του Φερδινάνδο Β΄ της Νάπολης ενώ ο ίδιος κατευθύνθηκε στη Σικελία. Ο ίδιος ο πάπας βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση όταν στο εσωτερικό του Παπικού Κράτους υπήρξε ένα ξεσήκωμα προκαλούμενο από τους Κολόννα και από πολλές ρωμαϊκές οικογένειες ευγενών.

Όταν την 31 Οκτώβρη ο Κάρολος Η΄της Γαλλίας μπήκε στη Ρώμη δε βρήκε καμία αντίσταση, ενώ ο πάπας είχε κλειστεί στο Καστέλ Σαντ'Άντζελο. Ύστερα από διαπραγματεύσεις ο πάπας άφησε το γαλλικό στρατό να κατευθυνθεί στη Νάπολη μέσα από τα εδάφη του παπικού κράτους και διέθεσε το γιο του Καίσαρα ως οδηγό των στρατευμάτων μέχρι τα όρια με το Βασίλειο της Νάπολης, με αντάλλαγμα τον όρκο υπακοής του βασιλιά προς τον πάπα. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια ενός δημόσιου συμβουλίου. Έπειτα ο Γάλλος βασιλιάς αναχώρησε για τη Νάπολη, την οποία κατέλαβε χωρίς να χυθεί αίμα. Ήταν 22 Νοεμβρίου 1495.

Η ευκολία με την οποία ο Κάρολος Η΄ κατάφερε να κατακτήσει τη Νάπολη άρχισε να ανησυχεί όλους τους υπόλοιπους άρχοντες της Ευρώπης, οι οποίοι δημιούργησαν μια νέα αντιγαλλική συμμαχία, την Ιερή Συμμαχία, η οποία περιελάμβανε τον Πάπα, την Ισπανία, τον Μαξιμιλιανό των Αψβούργων, αλλά ακόμη και το Μιλάνο και τη Βενετία. Έτσι, όταν οι Ισπανοί αποβιβάστηκαν στην Καλαβρία ο Κάρολος Η΄ κατάλαβε πως τα πράγματα δεν θα ήταν καλά για τον ίδιο, και γι' αυτό βιάστηκε να ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής.

Τον πρόλαβε όμως ο στρατός των συμμάχων με επικεφαλής τον Φραντσέσκο Β΄ Γκονζάγκα και συγκρούστηκαν σε μια αιματηρή μάχη στην επαρχία της Πάρμα την 6 Ιουλίου 1495. Ο Κάρολος Η΄ αν και ηττημένος κατάφερε να περάσει τις Άλπεις και να φτάσει στη Γαλλία και κατ' αυτό τον τρόπο ο Φερδινάνδος Β΄ της Νάπολης μπόρεσε να επιστρέψει στο θρόνο του στη Νάπολη.

Ο Κάρολος Η΄ πέθανε το 1498 χωρίς να έχει διαδόχους και ανέβηκε στο θρόνο της Γαλλίας ο Λουδοβίκος ΙΒ΄ της Γαλλίας. Από τις πρώτες ενέργειες του νέου βασιλιά ήταν να διώξει τον Λουδοβίκο Μόρο από το Μιλάνο, θεωρώντας τον εαυτό του τον νόμιμο διάδοχο του δουκάτου, στηριζόμενος στη γνωστή διαθήκη των Βισκόντι σύμφωνα με την οποία το δουκάτο παραχωρούνταν στους απογόνους της Βαλεντίνας Βισκόντι σε περίπτωση εξάλειψης της δυναστείας. Εφόσον λοιπόν η δυναστεία των Βισκόντι είχε εξαλειφθεί ο Λουδοβίκος ΙΒ΄ προωθούσε αξιώσεις κληρονομικότητας, όντας ο ίδιος απόγονος της Βαλεντίνας. Ο Πάπας σε όλα αυτά έβλεπε μεγάλες ευκαιρίες για το γιο του Καίσαρα, και βιάστηκε να κάνει μία συμμαχία με το Γάλλο βασιλιά. Ο Λουδοβίκος όμως ερμήνευσε αυτή τη συμμαχία με τελείως διαφορετικό τρόπο. Την είδε δηλαδή ως μία άδεια προς την κατάκτηση του βασιλείου της Νάπολης, ως κληρονομιά των Ανδεγαυών προγόνων του.

Επομένως για να εμβαθύνει τις σχέσεις του με τον Πάπα ο Λουδοβίκος έδωσε σαν σύζυγο του Καίσαρα Βοργία την πριγκήπισσα Καρλόττα Ντ' Αλμπρέ, αδερφή του βασιλιά της Ναβάρρα, και ακόμη του έδωσε το δουκάτο του Valentinois, θελκτικό στον Καίσαρα γιατί μπορούσε να ξαναχρησιμοποιήσει το επίθετο Valentino, με το οποίο ήταν γνωστός όταν ήταν αρχιεπίσκοπος στη Βαλένθια. Ο Λουδοβίκος του υποσχέθηκε επίσης να τον υποστηρίξει στην κατάκτηση της Ρομάνια, την οποία και επιθυμούσε ο Καίσαρας.

Τα επακόλουθα αυτής της συμμαχίας φάνηκαν αμέσως. Ο Λουδοβίκος ΙΒ΄ ξεκίνησε κατευθείαν την εκστρατεία του στην Ιταλία και κατέκτησε αμέσως το Μιλάνο με τη βοήθεια των Ελβετών, που εκείνη την εποχή είχαν τον καλύτερα επανδρωμένο και οργανωμένο στρατό σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε αντάλλαγμα οι Ελβετοί πήραν από το Λουδοβίκο τη Νοβάρα, την Αρόνα, τη Μπελιντζόνα και το Καντόν Τιτσίνο.

Ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ ήταν ακόμη ο υπεύθυνος για το θάνατο του δομηνικανού μοναχού Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, που καταδικάστηκε σε θάνατο κατηγορούμενος ως αιρετικός το 1498, και κάηκε στην Πιάτσα ντελλα Σινιορία της Φλωρεντίας και η στάχτη του σκορπίστηκε στον Άρνο μαζί με αυτές των ακολούθων του. Ο Σαβοναρόλα ήταν θύμα των ίδιων του των κηρυγμάτων αλλά και των πολιτικών περιστάσεων της περιόδου εκείνης, που ήταν δυνατότερες από έναν άνθρωπο που για «αγάπη στο Θεό» έγινε πρωταγωνιστής ιδιαίτερα συζητημένος, και όχι πάντα με θετικό τρόπο, στη πολιτική ζωή της Φλωρεντίας.^[12]

Μεταξύ 1500-1503, ο Καίσαρας Βοργίας, που τώρα πια όλοι τον ήξεραν ως "il Valentino" εφόσον ήταν δούκας του Valentinois, παρότρυνε τους στρατιώτες του στη Ρομάνια να κατακτήσουν αυτά τα εδάφη που ο ίδιος ήθελε και που ο βασιλιάς Λουδοβίκος του είχε υποσχεθεί κατά το διακανονισμό του γάμου του με την πριγκίπισσα Καρλόττα.

Ακόμη κι αν ο βασιλιάς της Γαλλίας τού διασφάλιζε την πολιτική στήριξη, ο Valentino είχε ανάγκη από πολλά χρήματα για το στρατό του. Σ' αυτό του το πρόβλημα τον βοήθησε ο πατέρας του μέσω μίας ακόμη επέμβασης σιμωνίας. Ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ πούλησε δώδεκα τίτλους καρδιναλίων. Η τιμή στην οποία πληρώθηκαν ήταν αρκετά ψηλή έτσι ώστε να επιτρέψει το ξεκίνημα της στρατιωτικής επιχείρησης του γιου του.

Με αξιοπρόσεκτη τόλμη και θράσος ο νέος Καίσαρας κατέλαβε πρώτα το Πέζαρο, την Τσέζενα και το Ρίμινι, και αργότερα τη Φαέντσα, το Ουρμπίνο και τη Σενιγκάλια. Την 12 Ιανουαρίου 1500 υποτάχθηκε το Φορλί (πρωτεύσουσα της Ρομάνια όπου από το 1488 κυβερνούσε η Αικατερίνη Σφόρτσα, μητέρα του Τζοβάνι ντάλε Μπάντε Νέρε), παραδίδοντας το οχυρό του Ραβαλντίνο. Ύστερα από όλες αυτές τις πολεμικές επιχειρήσεις έλαβε από τον πάπα-πατέρα του τον τίτλο του «Δούκα της Ρομάνια». Με αυτό τον τρόπο το Παπικό Κράτος έχανε ένα αξιόλογο μέρος της επικράτειάς του, το οποίο περνούσε στα άπληστα χέρια της οικογένειας Βοργία.

Το τελικό ζητούμενο των Βοργία ήταν να μεταβάλουν το Παπικό Κράτος σε ένα κράτος λαϊκό κάτω από τη δική τους επιρροή, αποσπώντας το από τη νόμιμη δικαιοδοσία του πάπα και αρχίζοντας μια δυναστεία. Με άλλα λόγια προσέβλεπαν στην απόδοση κοσμικού χαρακτήρα στο Παπικό Κράτος.

Για να το καταφέρουν ήταν αναγκαίο να εξαλείψουν όλα τα εμπόδια, τα οποία ήταν οι ισχυρές ρωμαϊκές οικογένειες που απάρτιζαν τη ρωμαϊκή αριστοκρατία. Έτσι κατασχέθηκαν εκτάσεις των οικογενειών Σαβέλλι, Καετάνι, Ορσίνι και Κολόννα και έγινε η αναδιανομή τους μεταξύ των μελών της οικογένειας Βοργία. Ο Τζοβάννι, μόλις δύο ετών, γιος του ίδιου του πάπα, έγινε «Δούκας του Νέπι», ενώ ο Ροντέρικο, γιος της Λουκρητίας, έγινε «Δούκας της Σερμονέτα». Ο ίδιος Καίσαρας ανακηρύχθηκε Δούκας του Ουρμπίνο.

Αργότερα οι Βοργία στόχευαν στην κατάκτηση της Τοσκάνης, για την οποία ήταν αναγκαία ακόμη περισσότερα χρήματα, τα οποία και αποκτήθηκαν πάλι από τον Αλέξανδρο ΣΤ΄ με την πώληση νέων θέσεων στην Κουρία και νέες ανακηρύξεις καρδιναλίων.

Όλες αυτές οι ενέργειες δημιούργησαν κλίμα τρόμου στο Παπικό Κράτος.

Υπάρχει ακόμη η διαφωνία σχετικά με τα αίτια του θανάτου του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄.

Επισήμως πέθανε από Ελονοσία η οποία κυριαρχούσε εκείνη την εποχή στην Ρώμη.^[13] Οι συγκεκριμένες πηγές αναφέρουν ότι τόσο ο ίδιος ο Αλέξανδρος ΣΤ΄ όσο και ο γιος του Καίσαρας Βοργίας αρρώστησαν μαζί από τον μολυσμένο αέρα που έπληξε την Ρωμαική Κουρία την ώρα που συνεδρίαζε.^[14][15] Σύμφωνα με μία άλλη όμως εκδοχή ο πάπας πέθανε από δηλητηριασμό αλλά κατά λάθος. Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια μίας φιλικής συνάθροισης στην κατοικία του καρδιναλίου Αδριανού του Καστέλλο στο Κορνέττο, έβαλαν δηλητήριο στο κρασί που προοριζόταν για τον καρδινάλιο, αλλά κατά λάθος το ήπιε ο πάπας. Άλλα χρονικά αναφέρουν ότι και ο καρδινάλιος αλλά και το υπηρετικό προσωπικό προσβλήθηκαν από την αρρώστια, ενισχύοντας έτσι τη θέση της ακούσιας δηλητηρίασης, ίσως από το φαγητό.^[16]

Κάποιες πηγές αποκαλύπτουν ότι το πτώμα ήταν πρησμένο και ότι η γλώσσα είχε πάρει ένα πορφυρό χρώμα, συμπτώματα αυτά δηλητηρίασης. Όμως ο John Kelly, πρύτανης του St. Edmunt Hall στην Οξφόρδη, ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν οι ιστορικές βάσεις που να αποδεικνύουν μία δολοφονία.^[17] Ο θάνατος του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄ συνέτριψε όλα τα κατακτητικά σχέδια του Valentino. Ξεμένοντας από οικονομικές πηγές η διατήρηση του στρατού του ήταν αδύνατη. Ξεκινούσε έτσι η παρακμή για τον ευνοούμενο γιο του Πάπα Βοργία. Παρόλα αυτά κατάφερε να επιβιώσει, ακόμη κι αν ήταν λόγω τύχης, όταν στον παπικό θρόνο ανέβηκε ο Πάπας Πίος Γ΄ και ο Πάπας Ιούλιος Β΄. Αργότερα συνελήφθη από τον στρατηγό Gonzalo Fernández de Córdoba, οδηγήθηκε φυλακισμένος στην Ισπανία, όπου και πέθανε το 1507 προσπαθώντας να αμυνθεί από πληρωμένους δολοφόνους μετά τη δραπέτευσή του από την φυλακή. Ήταν περίπου 32 ετών.

Το πτώμα του Αλεξάνδρου ΣΤ΄ υποβλήθηκε σε μια σειρά από σκληρά περιστατικά. Σχεδόν κρυφά εγκαταλείφθηκε στον Άγιο Πέτρο εξαιτίας των ταραχών που ξέσπασαν την επομένη του θανάτου του. Αργότερα μετακινήθηκε στα υπόγεια του Βατικανού. Μετέπειτα μεταφέρθηκε ξανά και αυτήν τη φορά θάφτηκε στην εκκλησία Santa Maria di Monserrato, την εκκλησία των Ισπανών της Ρώμης, όπου ξεχάστηκε για αιώνες μέχρι να τακτοποιηθεί κατά το τέλος του 19ου αιώνα.

Ένα από τα λίγα θετικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στην περίοδο της παποσύνης του ήταν η χορηγία των τεχνών και των γραμμάτων: για παράδειγμα σ' αυτή την περίοδο ο καρδινάλιος Jean Bilhères de Lagraulas, πρέσβης του Καρόλου Η΄ στην Αγία Έδρα, παρήγγειλε την περίφημη Πιετά στον Μιχαήλ Άγγελο. Τα διαμερίσματα του Βοργία στο Βατικανό διακοσμήθηκαν από τον Πιντουρίκιο, ο οποίος έφτιαξε τον γνωστό κύκλο τοιχογραφιών (στην τωρινή πτέρυγα μοντέρνας τέχνης των Μουσείων του Βατικανού).

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄

• de la Bédoyère, Michael (1958). The Meddlesome Friar and the Wayward Pope. London: Collins.
• Bertelli, Sergio (2001). The King's Body: Sacred Rituals of Power in Medieval and Early Modern Europe. Pennsylvania State University Press.
• Carroll, James (2002). Constantine's Sword. Boston: Houghton Mifflin.
• Cawthorne, Nigel (1996). Sex Lives of the Popes. Prion.
• Hibbert, Christopher (2008). The Borgias and Their Enemies. Harcourt.
• Minnich, Nelson H. (2010). "The Catholic Church and the pastoral care of black Africans in Renaissance Italy". In Earle, T. F.; Lowe, K. J. P. (eds.). Black Africans in Renaissance Europe.
• Mallett, M. (1981) [1969]. The Borgias (Granada ed.).
• Meyer, G. J. (2013). The Borgias: the Hidden History. Random House.
• Noel, Gerard (2006). The Renaissance Popes. Robinson.
• Norwich, John Julius (2011). Absolute Monarchs: a History of the Papacy. Random House.
• Reston, James (2006). Dogs of God: Columbus, the Inquisition, and the Defeat of the Moors. New York: Anchor Books.
• Rivera, Luis N. (1992). A Violent Evangelism: the Political and Religious Conquest of the Americas. Louisville, KY: Westminster/John Knox Press.
• de Rossa, Peter (1989). Vicars of Christ: the Dark Side of the Papacy. Corgi.
• Stogre, Michael (1992). That the world may believe: the development of Papal social thought on aboriginal rights. Médiaspaul.
• Thornberry, Patrick (2002). Indigenous peoples and human rights. Manchester University Press.
• Tuchman, Barbara (1984). The March of Folly. Alfred A. Knopf.
• Villari, Luigi (1911). "Alexander (popes)" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
• Williams, George L. (2004). Papal Genealogy: the Families and Descendants of the Popes. McFarland.