Ιερά Μητρόπολις Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως
Έμβλημα της Ιεράς Μητροπόλεως
Γενικές πληροφορίες
Ίδρυση	16 Απριλίου 1974
Xώρα	Ελλάδα
Έδρα	Νεάπολη Θεσσαλονίκης
Υπαγωγή	Εκκλησία της Ελλάδος (επιτροπικώς)
Ναοί	54 ενοριακοί ναοί
Μονές	3
Μητροπολιτικός Ναός	Αγίου Γεωργίου Νεαπόλεως
Ιεραρχία
Μητροπολίτης	Βαρνάβας
Πρωτοσύγκελλος	Αρχιμανδρίτης Διονύσιος Πατσάνης
Εφημέριοι	152
Ιστοσελίδα
imnst.gr/

Η Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών^[α]». Έδρα της είναι η Νεάπολη Θεσσαλονίκης.

Η Ιερά Μητρόπολη περιλαμβάνει τους δήμους Νεάπολης-Συκεών^[2], Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Κορδελιού-Ευόσμου, Παύλου Μελά και τη συνοικία Ξηροκρήνη του Δήμου Θεσσαλονίκης. Επίσης, από τον δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη περιλαμβάνει το Ασβεστοχώρι, την Εξοχή, το Φίλυρο και τον Χορτιάτη, από τον δήμο Ωραιοκάστρου περιλαμβάνει τον Πεντάλοφο, τη Νεοχωρούδα και το Ωραιόκαστρο, ενώ από τον Δήμο Δέλτα περιλαμβάνει τη δημοτική ενότητα Εχέδωρου (Καλοχώρι, Διαβατά, Μαγνησία, Σίνδος). Μητροπολίτης είναι από το 2004 ο κ. Βαρνάβας (Τύρης).

Η Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως ιδρύθηκε το 1974 με πρωτοβουλία του τότε Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και την έγκριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Μητροπολίτης από το 1974 έως το 2004 ήταν ο Διονύσιος Λαδόπουλος, στο διάστημα της αρχιερατείας του οποίου κτίσθηκαν και ανακαινίσθηκαν εκ βάθρων τριάντα ναοί.^[3] Το 2024 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την ίδρυση της Μητροπόλεως και με αφορμή το γεγονός αυτό τελέστηκε πληθώρα εορταστικών εκδηλώσεων, με αποκορύφωμα την Συνοδική Θεία Λειτουργία την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου που τελέστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο Β' συνιερουργούντων πολλών αρχιερέων.

• Φοιτητική Στέγη Ι.Ν.Αγίων Πάντων Ξηροκρήνης
• Βιβλιοθήκες (Ιεράς Μητρόπολης, Ζωοδόχου Πηγής Επταλόφου, Αγ.Αθανασίου Ευόσμου, Αγ.Ελευθερίου Σταυρούπολης και Αγίων Αποστόλων Πεύκων)
• Σχολή Βυζαντινής Μουσικής Ιωσήφ ο Υμνογράφος στη Νεάπολη
• Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο και Λύκειο στην Ξηροκρήνη
• Θερινές Κατασκηνώσεις
• Ενοριακά συσσίτια και τράπεζες τροφίμων
• Κοινωνικό φαρμακείο και ιατρείο
• Βιβλιοπωλείο Κιβωτός στη Νεάπολη
• Παιδικός Σταθμός Αγίου Αθανασίου Ευόσμου Αναπνοή
• Παιδικός Σταθμός Αγίου Παντελεήμονος Αμπελοκήπων
• Χορωδία Αγία Κασσιανή η Υμνογράφος
• Ξενώνας Αγάπης (φιλοξενίας συγγενών ασθενών) στον Εύοσμο
• Ξενώνας Αγάπης (φιλοξενίας συγγενών ασθενών) έναντι Νοσοκομείου Παπανικολάου στην Εξοχή
• Στέγη φροντίδας ατόμων τρίτης ηλικίας στον Εύοσμο
• Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Αγίου Νεκταρίου
• Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού Νεάπολης
• Τράπεζες Αγάπης
• Γραφείο Αιμοδοσίας με ενοριακές τράπεζες αίματος

• Παλαιοχριστιανική Βασιλική Ξηροκρήνης, του 6ου αιώνα, τμήματα της οποίας σώζονται στο πάρκο της οδού Ρεγκούκου. Αποτελεί μια βασιλική κοιμητηριακού χαρακτήρα η οποία πιθανώς συνδέεται με το μαρτύριο και τη μνήμη του αγίου Νέστορα ή των τριών αδελφών μαρτύρων Αγάπης, Ειρήνης και Χιονίας που μαρτύρησαν στην περιοχή.^[5].
• Βυζαντινός Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χορτιάτη (12ος αιώνας) και υπολείμματα τοιχοδομιών, πιθανόν του περιβόλου της μονής του Χορταΐτου και κτιριακά υπολείμματα, πιθανόν της ίδιας της μονής, διασκορπισμένα εντός της αυλής του δημοτικού σχολείου Χορτιάτη και στον περιβάλλοντα χώρο (Υδρόμυλος, υδρομάστιγγες κ.ά.), καθώς η Mονή του Χορταΐτου καταστράφηκε ολοσχερώς το 1424. Η Μονή Παναγίας του Χορταΐτου, ή αλλιώς του Δικαιοκρίτου Χριστού, αποτελούσε μετόχιο της Μονής Παντοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως και μνημονεύεται από τον Άγιο Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης μαζί με το θαύμα της Θεοτόκου. Η μονή υδροδοτούσε με το νερό του Χορτιάτη μέσω υδραγωγείου την πόλη της Θεσσαλονίκης.^[6]
• Μεταβυζαντινοί Ναοί του 19ου αιώνα: 1) Αγίου Δημητρίου Διαβατών, 2) Αγίου Αθανασίου Ευόσμου, 3) Αγίου Γεωργίου Χορτιάτη, 4) Αγίου Αθανασίου Παλαιοκάστρου και 5) Αγίου Γεωργίου Ασβεστοχωρίου.

• Αγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου (23 Απριλίου) πολιούχου Νεαπόλεως.

• Αγίου Ελευθερίου (15 Δεκεμβρίου) πολιούχου Σταυρούπολης.
• Αγίων Αγαθόποδος και Θεοδούλου των Θεσσαλονικέων (4 Απριλίου). Διασώζονται πηγές που αναφέρουν την εποχή Καίσαρος Μαξιμιανού το μαρτύριο των αγίων Αγαθόποδος και Θεοδούλου των Θεσσαλονικέων, που μαρτύρησαν δια πνιγμού στη θάλασσα δυτικά του ρωμαϊκού λιμένα, οι οποίοι και ετάφησαν στη δυτική ακτή, δηλαδή τη σημερινή περιοχή Μπεχτσινάρι, και εκεί πιθανώς να βρισκόταν και ο γνωστός από τις πηγές ναός των αγίων.^[7]
• Αγίων αδελφών μαρτύρων Αγάπης, Χιονίας και Ειρήνης από τη Θεσσαλονίκη, μαθητριών της αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας που μαρτύρησαν στην περιοχή της Ξηροκρήνης.
• Αγίου νεομάρτυρος Αθανασίου Κουλακιώτου, του εν Ξηροκρήνη Θεσσαλονίκης μαρτυρήσαντος το έτος 1774 (7 Σεπτεμβρίου στον Ι.Ναό Αγίας Παρασκευής Ξηροκρήνης).
• Αγίου ιερομάρτυρος Γεωργίου του Νεαπολίτου, εν Νεαπόλει (Νέφ Σεχίρ) της Μικράς Ασίας, μαρτυρήσαντος το έτος 1797 (3 Νοεμβρίου στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Γεωργίου Νεαπόλεως).
• Αγίου νεομάρτυρος Θεοχάρους του Νεαπολίτου, εν Νεαπόλει (Νέφ Σεχίρ) της Μικράς Ασίας, μαρτυρήσαντος το έτος 1740 (20 Αυγούστου στη Νεάπολη).
• Οσίας Φωτεινής της Νεαπολίτιδος, εν Νεαπόλει (Νέφ Σεχίρ) της Μικράς Ασίας ασκησάσης.

Οι άγιοι Μικρασιάτες ιεράρχες Άγιος Χρυσόστομος μητροπολίτης Σμύρνης (1922), Άγιος Προκόπιος μητροπολίτης Ικονίου (1923), Άγιος Γρηγόριος μητροπολίτης Κυδωνιών (1922), Άγιος Αμβρόσιος μητροπολίτης Μοσχονησίων (1922).

• Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης, αγίου Γρηγορίου διακόνου εν Κορδελιώ Σμύρνης (μαρτυρήσαντος το έτος 1922) και πάντων των Μικρασιατών Νεομαρτύρων. (Σεπτέμβριος - Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμιου Σταυρού, στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Ελευθερίου-Κορδελιού).
• Οσίου Ακακίου του Ασβεστοχωρίτου (Νεοχωρίτου) μαρτυρήσαντος το έτος 1816 (1 Μαΐου στο Ασβεστοχώρι).
• Οσίου Παχωμίου του Αγιορείτου, του εκ της πόλεως Ουσάκ της Μικράς Ασίας (7 Μαΐου στη Νέα Ευκαρπία).
• Αγίου νεομάρτυρος Νικολάου του εν Μαγνησία της Μικράς Ασίας (24 Απριλίου στη Νέα Μαγνησία).
• Οσίου Παϊσίου του Αγιορείτου και Καππαδόκου, ο οποίος νοσηλεύθηκε κατά το έτος 1966 στο Νοσοκομείο Παπανικολάου (η μνήμη του τιμάται στις 12 Ιουλίου).
• Εορτή της Παναγίας του Χορταΐτου (Κυριακή του Θωμά, στην Ι.Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χορτιάτη όπου φυλάσσεται η παλαιολόγεια λιτανευτική ιερά Εικόνα της Παναγίας Χορταΐτου (Παναγίας Χορταϊτίσσης) του 14ου αιώνα).
• Εθνο-ιερομαρτύρων 1940-44: α) Ανδρέας Κυριακίδης, ιερέας Νέας Μαγνησίας Θεσσαλονίκης. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση, διότι έκρυβε Βρετανούς. Πέθανε στις φυλακές στις 23 Σεπτεμβρίου 1942. β) Χρήστος Παπαδόπουλος, ιερέας στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης, 72 ετών. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1944 τη νύχτα, Γερμανοί εισέβαλαν στην οικία του και τον εκτέλεσαν εν ψυχρώ. γ) Δημήτριος Τομαράς, εφημέριος στον Χορτιάτη, ετών 70. Εκτελέστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1944 από τους Ναζί στην πλατεία του χωριού, όταν άρχισε να διαμαρτύρεται γιατί οι κατακτητές είχαν συγκεντρώσει τους κατοίκους με σκοπό να τους εκτελέσουν. Μαζί του εκτελέστηκαν και 250 άνδρες και γυναίκες, μεταξύ των οποίων και οι δύο κόρες του Αγγελική και Ειρήνη.^[8]
• Σύναξις πάντων των εν τη Ιερά Μητροπόλει Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως τοπικών Αγίων (1η Κυριακή Νοεμβρίου, στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Γεωργίου Νεαπόλεως).

• Παναγίας Χορταΐτισσας (14ου αιώνα, στην Ι.Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χορτιάτη)
• Παναγίας Οδηγήτριας (15ου αιώνα, στον Ι.Ναό Ζωοδόχου Πηγής Επταλόφου)
• Αγίας Παρασκευής (στον Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής Μενεμένης)
• Παναγίας της εκ Καππαδοκίας (στον Ι.Ναό Αγίου Νεκταρίου Μενεμένης)^[9]
• Παναγίας Γοργοεπηκόου (1913, στην Ι.Μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου Ιωνίας - Ν.Μαγνησίας)
• Παναγίας Κυρίας της Ξηροκρήνης (2016, έργο Λουκά Ξενοφωντινού, στον Ι.Ναό Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης)
• Αγίων Πάντων (1813, στον Ι.Ναό Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης)
• Ζωγραφικό προσκυνητάρι Αγίων Τόπων (19ου αι., στον Ι.Ναό Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης)
• πλήθος σημαντικών ιστορικών ιερών εικόνων στους μεταβυζαντινούς ναούς του 19ου αιώνα
• επιμάνικο του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης (στο επισκοπείο)
• τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού (στο επισκοπείο)
• λείψανο του αγίου Γεωργίου Νεαπολίτου (στον Μητροπολιτικό Ναό)

Ανδρώα μονή:

• Ιερά Μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου, Ιωνία - Νέα Μαγνησία.^[10]

Γυναικείες μονές:

• Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Χορτιάτης.
• Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος, Νέα Ευκαρπία.

• Ιερός Ναός Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου Ξηροκρήνης: είναι ο πρώτος, ιστορικός και παλαιός ναός του Αγίου Νικολάου που κτίσθηκε το 1958. Το 1970, μετά την ανέγερση παραπλεύρως του νέου ναού του Αγίου Νικολάου Ξηροκρήνης, ο παλαιός αφιερώθηκε στους δύο Θεσσαλονικείς αδελφούς Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο (ο πρώτος ναός στην Ελλάδα που αφιερώθηκε στη μνήμη τους).

• Ιερό Παρεκκλήσιο Νεομάρτυρος Αθανασίου του εν Ξηροκρήνη μαρτυρήσαντος: βρίσκεται εντός του άλσους της Αγίας Παρασκευής Ξηροκρήνης κοντά στον ομώνυμο ναό και αφιερώθηκε στον νεομάρτυρα Αθανάσιο που μαρτύρησε σε εκείνο το σημείο το έτος 1774.

• Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Φιλίππου του διακόνου: βρίσκεται εντός του Νέου Σιδηροδρομικού Σταθμού Θεσσαλονίκης και αποτελεί προστάτη άγιο των σιδηροδρομικών και των ταξιδιωτών με σιδηρόδρομο.

• Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίας Κυριακής Βοσπόρου Μενεμένης.

• Νοσοκομειακά Παρεκκλήσια: α) Γενέσιον της Θεοτόκου στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης "Γ. Παπανικολάου", β) Αγίου Γεωργίου και Αγίων 20 Αναργύρων ιατρών στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης "Παπαγεωργίου", γ) Αγίων Αντωνίου και Υπομονής στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, δ) Αγίου Λουκά του Ιατρού στο 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.

• Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίων Τριών Ιεραρχών στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος στη Σίνδο.

• Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2011
• Ιστοσελίδα Οικουμενικού Πατριαρχείου Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
• Ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• http://www.saint.gr/