Ο Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός (Ν.Σ.Σ.) Θεσσαλονίκης ή Σταθμός, αποτελεί τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης για όλες τις επιβατικές και εμπορικές αμαξοστοιχίες. Ο σταθμός εξυπηρετείται από αμαξοστοιχίες προς την Αθήνα, την Κεντρική και Νότια Ελλάδα μέσω της γραμμής Πειραιά - Αθήνα, καθώς και από πλήθος περιφερειακών και προαστιακών δρομολογίων προς την Έδεσσα, την Λάρισα, τις Σέρρες και ενδιάμεσους σταθμούς. Ο Ν.Σ.Σ.Θ βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και εξυπηρείται από ανταποκρίσεις με υπεραστικά και αστικά δρομολόγια (ΟΑΣΘ), καθώς και από το Μετρό Θεσσαλονίκης (). Οι υποδομές του εγκαινιάστηκαν τον Σεπτέμβριο του 1961, αλλά ήδη εξυπηρετούσε το κοινό από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, καθώς αντικατέστησε τον υφιστάμενο Σιδηροδρομικό Σταθμό Θεσσαλονίκης.
Ο Ν.Σ.Σ.Θ αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους σιδηροδρομικούς σταθμούς στα Βαλκάνια, καθώς η συνολική του έκταση καταλαμβάνει 80 στρέμματα, ενώ το κεντρικό κτήριο καλύπτει επιφάνεια 55.000 τετραγωνικών μέτρων.[1] Διαθέτει μία μεγάλη κεντρική αίθουσα όπου βρίσκονται τα εκδοτήρια, και όλες οι σχετικές με την εξυπηρέτηση επιβατών υποδομές, όπως χώρος αποσκευών, καφέ, εστιατόρια, ταχυδρομείο και εμπορικά καταστήματα, ενώ ο επάνω όροφος στεγάζει τις υπηρεσίες του ΟΣΕ. Επίσης, εντός του Σταθμού βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Φιλίππου του διακόνου, προστάτη των σιδηροδρομικών και των ταξιδιωτών με σιδηρόδρομο.
Για την απρόσκοπτη μετακίνηση των επιβατών ο σταθμός διαθέτει 4 κρηπιδώματα, η πρόσβαση στα οποία γίνεται με υπόγειο διάδρομο, κυλιόμενες σκάλες και ανελκυστήρες. Η κυκλοφορία των αμαξοστοιχιών εξασφαλίζεται από 8 γραμμές - αποβάθρες, οι μεγαλύτερες των οποίων (3η και 4η) έχουν ωφέλιμο μήκος 440 μέτρα.[1] Όλο το δίκτυο των γραμμών του σταθμού είναι, εδώ και αρκετά χρόνια, ηλεκτροκινούμενο.
Ιστορικό
Πρόδρομες Εργασίες
Η ιστορία του Νέου Σιδηροδρομικού Σταθμού Θεσσαλονίκης ξεκινάει με την διακήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού το 1935 και την έναρξη των εργασίων ανέγερσης το 1937.[2] Την εποχή εκείνη δαπανήθηκαν 13.805.543 δραχμές για τις απαλλοτριώσεις της απαιτούμενης έκτασης που καλύπτει έως και σήμερα η υποδομή, και επιλέχθηκε μια μοντερνιστική εκδοχή ενός σιδηροδρομικού σταθμού καθώς είχε κριθεί από το τότε υπουργείο Συγκοινωνίας πως ο κλασικός αρχιτεκτονικός ρυθμός θα ήταν αρκετά ακριβότερος και η κατασκευή του κτηρίου περισσότερο χρονοβόρα.[3]
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
Τα επόμενα χρόνια ενώ είχαν ξεκινήσει οι εργασίες υπό την ομάδα του μηχανικού Α. Καρρά έπειτα από προσφυγές το έργο πέρασε στα χέρια γερμανικής εταιρίας που είχε πρωτέρως κερδίσει την πρώτη θέση στον διαγωνισμό. Αμέσως μετά ξεκίνησε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
και η κατοχή όπου και καθυστέρησαν για αρκετά χρόνια τα έργα αποπεράτωσης, ενώ κατά την διάρκεια των συγκρούσεων ο περιβάλλον χώρος χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές ως αποθήκη ξυλείας και βαρελιών καυσίμων καθιστώντας τον χώρο άμεσα εκτεθειμένο σε βομβαρδισμούς.[4]
Επιβάτες στην αποβάθρα του νέου επιβατικού σιδηροδρομικού σταθμού. Θεσσαλονίκη, 1949-1950 Φωτογράφος: Ιωάννης Λάμπρος, Αρχείο: Μουσείο Μπενάκη.
Μεταπολεμικά Χρόνια
Έπειτα από τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου και εφόσον εγκαταστάθηκε πολιτική σταθερότητα, το 1948 ο νέος υπουργός Μεταφορών της Κυβέρνησης Θεμιστοκλή Σοφούλη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έχοντας αντίληψη της σημασίας του έργου σε μικρό χρονικό διάστημα υπέγραψε αρκετές συμβάσεις για την ανασυγκρότηση των σιδηροδρόμων με χρηματοδότηση από το σχέδιο Μάρσαλ.[5]
Εγκαίνια και μετέπειτα εποχή
Στις 22 Ιανουαρίου του 1951 πραγματοποιήθηκαν άτυπα εγκαίνια με την παρουσία του πρωθυπουργού και του βασιλικού ζεύγους όπου και τέθηκε ο σταθμός σε χρήση του κοινού, ενώ επεκτάθηκαν νέες λεωφορειακές γραμμές με αφετηρία τον χώρο έμπροσθεν του σταθμού προς όλες τις περιοχές της πόλης.[3]
Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός Θεσσαλονίκης.
Τον Φεβρουάριο του 1962[6] πραγματοποιήθηκαν επίσημα εγκαίνια από τον υπουργό Δημοσίων Έργων Δημήτριο Βρανόπουλο σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό της σιδηροδρομικής γραμμής Φλώρινας-Θεσσαλονίκης, ως συνέχεια της προϋπάρχουσας από την Αντάντ, Αμυνταίου - Πτολεμαΐδας - Κοζάνης για τη μεταφορά του λιγνίτη.[5]
Τον Απρίλιο του 2006 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης με σταθμό αφετηρίας τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό. Η στάση του κατασκευάστηκε έμπροσθεν του κτηρίου του Σταθμού με εισόδους από όλες τις πλευρές της οδού Μοναστηρίου. Το 2024 ολοκληρώθηκαν οι κατασκευές και δόθηκε ο χώρος στο κοινό.[5][7][8]
Yπηρεσίες
Σιδηροδρομικές Υπηρεσίες
Περιφερειακά και Υπεραστικά (IC) Δρομολόγια
Σε ό,τι αφορά τις υποδομές του σταθμού, κύριος διαχειριστής αποτελεί ο ΟΣΕ, ο οποίος ρυθμίζει την κυκλοφορία επί του δικτύου και κατ' επέκταση τα δρομολόγια υπεραστικών συνδέσεων προς όλες τις περιοχές της χώρας. Σήμερα, αρκετά δρομολόγια πραγματοποιούνται με λεωφορεία σε ορισμένα τμήματα, ενώ το σύνολο των τοπικών και διεθνών δρομολογίων έχουν καταργηθεί. Τα διαθέσιμα δρομολόγια που εξυπηρετούν τον Ν.Σ.Σ.Θ αποτελούν τα παρακάτω:
Ο Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός Θεσσαλονίκης αποτελεί και αφετηρία του Προαστιακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης, του οποίου το δίκτυο αποτελείται από τρεις παρακάτω γραμμές:
Ο Ν.Σ.Σ.Θ φιλοξενεί στον εξωτερικό του χώρο τερματικό σταθμό ανταπόκρισης με αστικά λεωφορεία, εκ των οποίων ο δεύτερος αποτελεί αφετηρία/τέρμα για 19 λεωφορειακές γραμμές του ΟΑΣΘ (). Οι αστικές γραμμές αποτελούν τις: 03Κ, 02Κ, 01Χ (Express) 09 (Α-Β-Ε), 10, 14(Α), 19 (Α), 23, 35, 37, 40 (Α-Κ), 51 (Β), 52 (Α), 54 (Α), 55 (Υ-Χ), 56 (Α), 57, 64 (Α-Β-Ε-Κ), 70 (A), 71 (Α), 84 (Α-Β).
Ο Ν.Σ.Σ.Θ διατηρεί εκ θεμελιώσεως μεγάλο και πολυεπίπεδο μηχανοστάσιο για την συντήρηση τόσο των αυτοκινηταμαξών, όσο και των ελκτικών μηχανών και βαγονιών. Το μηχανοστάσιο στο οποίο αποθηκεύονται αμαξοστοιχίες που εκτελούν καθημερινά δρομολόγια και του οποίου οι εγκαταστάσεις μπορούν να συντηρήσουν και τα ETR470.[9]
Ο Σταθμός Διαλογής βρίσκεται στο Δήμο Κορδελιού-Ευόσμου Θεσσαλονίκης. Από τον Σταθμό Διαλογής γίνεται η διακλάδωση των γραμμών προς τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό και της μονής γραμμής προς τον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Υπάρχει συνδετήρια γραμμή μεταξύ ΝΕ.ΣΙ.Σ. και ΠΑ.ΣΙ.Σ. στην περιοχή της Μενεμένης.
Το ανακαινισμένο κτίριο της Στρατιωτικής Στάσης στο Κορδελιό που φιλοξενεί τις συλλογές του Σιδηροδρομικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Η παλιά Στρατιωτική Στάση επί της σημερινής οδού Νέα Μοναστηρίου 7Β στο Κορδελιό, πριν από μερικά χρόνια αποκαταστάθηκε και λειτουργεί πλέον ως το Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Το κτίριο κατασκευάστηκε την περίοδο 1891-1894 και ακολουθεί πανομοιότυπη αρχιτεκτονική με αυτή των σταθμών της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Φλώρινας και Θεσσαλονίκης - Αλεξανδρούπολης. έτερος σταθμός Στρατιωτικής Στάσης, που βρίσκεται στην Αλεξανδρούπολη[10].
