Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 2022 και έχει συνολική χωρητικότητα 31.100 θεατών που φτάνει τις 32.000 με τις σουίτες.[5][6] Εγκαινιάστηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022, ενώ ο πρώτος αγώνας πραγματοποιήθηκε στις 3 Οκτωβρίου[7] με την ΑΕΚ να κερδίζει τον Ιωνικό στα πλαίσια του Πρωταθλήματος της Σούπερ Λιγκ 2022–23.[8]
Το πλήρες ιδρυτικό όνομα του σταδίου είναι Κέντρο Αθλητισμού, Μνήμης και Πολιτισμού «Αγιά Σοφιά».[13] Το όνομα έχει αναφορές στους ιδρυτές της ΑΕΚ που ήταν πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη και στον ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας. Το έμβλημα της Α.Ε.Κ. , ο δικέφαλος αετός, αποτελεί σύμβολο συνδεδεμένο με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τη βυζαντινή οικοσημολογία. Ο σχεδιασμός του γηπέδου έχει επιρροή από την βυζαντινή αρχιτεκτονική, κάτι το οποίο είχε δηλώσει ο Δημήτρης Μελισσανίδης από τον Οκτώβριο του 2013, τις πρώτες ημέρες δηλαδή που είχε γίνει δημοσίως γνωστό το σχέδιο του γηπέδου.[14]
Η εμπορική ονομασία του γηπέδου είναι «OPAP Arena» κατόπιν εμπορικής συμφωνίας διάρκειας 5 ετών και έναντι δύο εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, μεταξύ της ΠΑΕ ΑΕΚ και του ΟΠΑΠ Α.Ε., με ισχύ από το 2022.[15][16]
Περιγραφή
Χαρακτηριστικά
Το εξωτερικό του γηπέδου είναι αμυδρώς επηρεασμένο από τα Θεοδοσιανά τείχη, με εμφάνιση που θυμίζει κάστρο. Η επιφάνειά του είναι καλυμμένη από φυσικό χλοοτάπητα και διαθέτει δύο πίνακες αποτελεσμάτων LED υψηλής ευκρίνειας. Έχει ύψος 27 μέτρων από τη κορυφή των κερκίδων και 30 μέτρων από το σκέπαστρο. Διαθέτει τέσσερις προεξέχοντες τσιμεντένιους πυλώνες σε κάθε γωνία του, 40 μέτρα σε ύψος συνολικά.
Οι κερκίδες εκτείνονται σε δύο διαζώματα και 45 θύρες, οι οποίες εκτός από αρίθμηση φέρουν και ονόματα πόλεων της Μικράς Ασίας, με χωρητικότητα 31.100 ατόμων. Αξίζει να σημειωθεί πως στην αρίθμηση οι θύρες είναι 48, καθώς έχουν παραληφθεί οι αριθμοί 4, 7 και 13, συνδεδεμένοι με τους οργανωμένους οπαδούς του ΠΑΟΚ, Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού αντίστοιχα. Η μόνη θύρα χωρίς ονομασία πόλης είναι η 21, που έχει παραδοσιακά συνδεθεί από τα χρόνια του παλιού γηπέδου με τους οπαδούς της ΑΕΚ και βρίσκεται στην παλιά της θέση, στο πέταλο δηλαδή προς τη μεριά του άλσους. Το γήπεδο επίσης διαθέτει 39 σουίτες με συνολική χωρητικότητα 1400 ατόμων, φέρνοντας έτσι τη συνολική χωρητικότητα του γηπέδου σε περίπου 32.000 άτομα.[1]
Εγκαταστάσεις
Η Αγιά Σοφιά διαθέτει σύγχρονα αποδυτήρια, μπουτίκ, χώρο δεξιώσεων, εστιατόριο/bar, κυλικεία, πρότυπο πρακτορείο ΟΠΑΠ, καθώς και καφετέρια εμπνευσμένη από τη πολίτικη κουλτούρα στη πλατεία Αγίας Τριάδος, ακριβώς έξω από το νότιο πέταλο. Ταυτόχρονα έχουν γίνει προσπάθειες ώστε το γήπεδο να λειτουργήσει σαν χώρος μνήμης της Μικρασιατικής ιστορίας και πολιτισμού. Για αυτόν τον λόγο εντός του λειτουργεί παραδοσιακό κουρείο και στιλβωτήριο (γυάλισμα παπουτσιών), χαμάμ, καθώς και δύο μουσεία που αναμένεται να ανοίξουν προσεχώς, το ένα αφιερωμένο στην ιστορία της ΑΕΚ και το άλλο στην ιστορία του Προσφυγικού Ελληνισμού. Τέλος το γήπεδο διαθέτει μικρή εκκλησία με το ίδιο όνομα, αφιερωμένη στον Λουκά Μπάρλο, πρώην πρόεδρο και μεγάλο ευεργέτη της ομάδας.
Υποδομές
Παράλληλα με το γήπεδο έγιναν σημαντικά έργα υποδομής ώστε να εξυπηρετηθούν οι θεατές αλλά και η ομαλή ζωή των κατοίκων της συνοικίας, με κυριότερο την υπογειοποίηση μεγάλου τμήματος της οδού Πατριάρχου Κωνσταντίνου και Φωκών και τη παράλληλη διαμόρφωση του πάνω χώρου σε πλατεία. Υπογείως του γηπέδου κατασκευάστηκε χώρος στάθμευσης χωρητικότητας περίπου 500 οχημάτων.
Το 1926 παραχωρήθηκε η έκταση από το κράτος, που αρχικά διαμορφώθηκε σαν γήπεδο και στην οποία μερικά χρόνια μετά κατασκευάστηκε το πρώτο στάδιο της ΑΕΚ που αργότερα ονομάστηκε Στάδιο «Νίκος Γκούμας». Το γήπεδο εγκαινιάστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1930. Το 1934 έγιναν κάποιες επιπρόσθετες εργασίες που το κάναν πιο λειτουργικό, ενώ το 1945 και 1946 έλαβαν χώρα εργασίες οι οποίες συμπεριέλαβαν και τις πρώτες κερκίδες του γηπέδου. Την δεκαετία του '50 ο Νίκος Γκούμας ήταν αυτός που το αναμόρφωσε και ακολούθησε ο Λουκάς Μπάρλος την δεκαετία του '70. Τις δεκαετίες 80 και 90 πραγματοποιήθηκαν περαιτέρω ανακαινίσεις. Το γήπεδο κατεδαφίστηκε το 2003 με απόφαση του τότε προέδρου της Ερασιτεχνικής ΑΕΚ Γιάννη Γρανίτσα, καθώς είχε υποστεί σημαντικές ζημιές από τον σεισμό του 1999, με σκοπό την κατασκευή νέου.[17][18]
Σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο επρόκειτο να κατασκευαστεί με αυτοχρηματοδότηση νέο στάδιο στη θέση του, το οποίο θα περιλάμβανε επίσης γήπεδο μπάσκετ και εμπορικό κέντρο. Η προοπτική ήταν να χρησιμοποιηθεί για το ποδοσφαιρικό τουρνουά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.[19] Οι εργασίες όμως σταμάτησαν σύντομα ύστερα από προσφυγή του Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας και περίοικων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο τελικά έκρινε αντισυνταγματικό το νομοθετικό πλαίσιο για την κατασκευή του.[19][20] Μετά τη παρέλευση των Ολυμπιακών το γενικότερο ενδιαφέρον για τη κατασκευή νέων υποδομών και αθλητικών εγκαταστάσεων μειώθηκε.
Το 2005 ο Δημήτρης Μελισσανίδης στα πλαίσια της τότε υποψηφιότητας του για την προεδρία της ερασιτεχνικής ΑΕΚ παρουσίασε σχέδιο για νέο γήπεδο στη θέση του παλιού με την ονομασία Αγία Σοφία, αλλά έχασε τις εκλογές. Οι επόμενες διοικήσεις, του Ντέμη Νικολαΐδη και Σταύρου Αδαμίδη, μελέτησαν τη δημιουργία ενός νέου γηπέδου στη Φυλή στον χώρο του ΟΔΔΥ, σχέδιο που δεν προχώρησε λόγω έλλειψης χρηματοδότησης.[19]
Μετά τη χρεοκοπία της ΠΑΕ ΑΕΚ και τον υποβιβασμό της ομάδας το 2013, ο Μελισσανίδης ανέλαβε την αναδιοργάνωση της και επανάφερε το σχέδιο της Αγιά Σοφιάς σε συνέντευξη τύπου που έδωσε στις 10 Ιουλίου 2013.[21] Η πρώτη παρουσίαση του γηπέδου έγινε στις 2 Οκτωβρίου 2013 στην αίθουσα Μίλτος Κουντουράς στο Ενιαίο Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας.[22] Εκεί αναφέρθηκε ότι το σχεδιαζόμενο γήπεδο θα είχε χωρητικότητα 32.000-33.000 θέσεις, θα πληρούσε τις απαιτήσεις για να χαρακτηριστεί ως γήπεδο «κατηγορίας τέσσερα» από την UEFA, θα είχε 40 σουίτες και πέντε διαφορετικούς τύπους καθισμάτων. Δεν θα είχε καθόλου εμπορικές χρήσεις, πλην των συνυφασμένων με την εξυπηρέτηση των επισκεπτών (κυλικείο, εστιατόριο, παραδοσιακό καφενείο, μπουτίκ ομάδας κ.ά.). Στα αρχικά σχέδια περιλαμβάνονταν 1.200 υπαίθριες θέσεις στάθμευσης και 400-500 υπόγειες. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα προέβλεπε έναρξη εργασιών στις αρχές του 2014 και ολοκλήρωσή του εντός διετίας. Παρουσιάστηκαν επίσης οι πρώτες ψηφιακές εικόνες του γηπέδου, με βυζαντινά στοιχεία στην αρχιτεκτονική της εξωτερικής όψης, εμπνευσμένα από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης και με εξωτερική εμφάνιση που έμοιαζε σε κάστρο.[23] Η επίσημη παρουσίαση έγινε στις 6 Νοεμβρίου στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, το οποίο συνεισφέρει οικονομικά και στην υλοποίηση του έργου. Συμβολικά τον πρώτο οβολό για το έργο προσέφερε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Επίσης προβλήθηκε βίντεο, στο οποίο παρουσιάστηκαν σε προσομοίωση οι εγκαταστάσεις του σταδίου.[24][25]
Νομικές διαμάχες με τον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας - Νέας Χαλκηδόνας
Στις 2 Ιανουαρίου 2015 ο τότε ΔήμαρχοςΝέας Φιλαδέλφειας - Νέας Χαλκηδόνας κατέθεσε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της απόφασης της διεύθυνσης Δασών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής[26], που προέβλεπε παραχώρηση 6 στρεμμάτων από το Άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας στην Ερασιτεχνική ΑΕΚ για την κατασκευή του γηπέδου.[27] Προσφυγή για το ίδιο θέμα κατέθεσαν επίσης 17 κάτοικοι της περιοχής την 1η Δεκεμβρίου 2014.[28] Η υπόθεση εκδικάστηκε από το ΣτΕ στις 6 Μαρτίου 2015.[29] Η απόφαση, η οποία εκδόθηκε επισήμως στις 5 Ιουνίου, απέρριψε τους ισχυρισμούς του δημάρχου Άρη Βασιλόπουλου και των κατοίκων ως αβάσιμους και αόριστους.[30]
Το θέμα του γηπέδου δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση από το ΥΠΕΚΑ στις 22 Ιουλίου. Η διαδικασία θα κρατούσε 45 μέρες.[31] Ο τότε Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας - Χαλκηδόνας κατέθεσε αίτηση στο Υπουργείο για παράταση της διαβούλευσης για άλλες 45 μέρες,[32] η οποία έγινε δεκτή.[33] Τελικά η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2015.[34]
Στις 28 Ιανουαρίου 2016 εγκρίθηκε από την συνεδρίαση της Περιφέρειας Αττικής η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου,[35] Ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Πάνος Σκουρλέτης υπέγραψε τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του γηπέδου στις 31 Μαρτίου,[36] ενώ στις 25 Ιουλίου 2017 εκδόθηκε η οικοδομική άδεια από το Υπουργείο Περιβάλλοντος.[37][38]
Τα έργα ξεκίνησαν στις 28 Ιουλίου 2017 και διήρκησαν μια πενταετία. Το γήπεδο ήταν έτοιμο και εγκαινιάστηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας πραγματοποιήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2022.
Χρηματοδότηση
Το κόστος της κατασκευής του γηπέδου ανήλθε σε περίπου 65 εκατομμύρια ευρώ (καθαρά, με ΦΠΑ 75 εκατ.).[39] Η χρηματοδότηση έγινε σε τρία στάδια. Η πρώτη φάση κατασκευής κόστισε 20 εκατ. (με τον ΦΠΑ), η δεύτερη φάση 30 εκατ. και η τρίτη 30 εκατ.[40] Η δεύτερη φάση χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής η οποία για το γήπεδο διέθεσε περίπου 22 εκατ., ενώ για τα συνοδά έργα του γηπέδου (τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στο κόστος του γηπέδου), που αποτελούσαν την υπογειοποίηση της οδού Πατριάρχου Κωνσταντίνου καθώς και λοιπά έργα στο Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας - Νέας Χαλκηδόνας, διέθεσε περίπου άλλα 11,4 εκατ. (35 εκατ. στο σύνολο).[41] Άλλα 10 εκατ. διέθεσε ο ΟΠΑΠ για την εμπορική ονομασία του γηπέδου με συμφωνία που προβλέπει πενταετή διάρκεια.[42]
Κατασκευή
Η κατασκευή του γηπέδου άρχισε στις 28 Ιουλίου 2017 με χωματουργικές εργασίες.[43] Η πρώτη φάση των εργασιών περιλάμβανε έργα εκσκαφής και αντιστηρίξεων, διάρκειας 5 μηνών σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό.[44] Η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2017.[45]
Στις 6 Φεβρουαρίου 2018 ανακοινώθηκε πως η εταιρεία «ΕΡΜΩΝΑΣΣΑ Α.Ε.» ανέλαβε την αποπεράτωση της δεύτερης φάσης εργασιών κατασκευής του γηπέδου. Αυτή περιλάμβανε σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, τις υπόλοιπες χωματουργικές εργασίες, τα σκυροδέματα και τον σιδηρούν οπλισμό του γηπέδου, την κατασκευή των πυλώνων και τέλος την κατασκευή και τοποθέτηση των προκατασκευασμένων κερκίδων. Η ολοκλήρωση αυτής της φάσης υπολογίστηκε σε 14 μήνες.[46] Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 12 Φεβρουαρίου 2018.[47] Για την έκδοση όλων των αδειών, τις χωματουργικές εργασίες στο οικόπεδο, τις εκσκαφές και τα μπετόν μαζί με τις εξέδρες που τοποθετήθηκαν, το ποσό που δαπανήθηκε ανέρχεται στα 22 εκατ. ευρώ.
Στις 27 Ιουλίου 2018 ανακοινώθηκε ότι την τρίτη φάση των έργων ανέλαβε η ιταλική εταιρεία Cimolai, η οποία περιλαμβάνει τον μεταλλικό σκελετό του σκέπαστρου καθώς και τη μεμβράνη επικάλυψης του. Το κόστος ολοκλήρωσης του στεγάστρου ανήλθε στα 11 εκατομμύρια ευρώ. Το έργο ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2020.
Η καθημερινή παρακολούθηση της εξέλιξης του έργου από τη Dimand, άγγιξε τα 7 εκατ. ευρώ.
Την 1η Ιουλίου 2020, στα γραφεία της Περιφέρειας Αττικής, υπογράφηκε η σύμβαση για το έργο μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και της αναδόχου κατασκευαστικής εταιρείας ΤΟΜΗ, θυγατρικής του Ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ με ένα ποσό περίπου 11 εκατ. ευρώ. Αφορούσε την εγκατάσταση περισσότερων από 32.000 καθισμάτων του γηπέδου, συμπεριλαμβανομένου του τμήματος για τους θεατές VIP, τις ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες ύδρευσης-αποχέτευσης, την τοποθέτηση όλων των ειδών υγιεινής, τις εργασίες κλιματισμού, πυρόσβεσης και ισχυρών ρευμάτων, καθώς και τις εργασίες υποδομών που αφορούν κυρίως σε εγκαταστάσεις και ειδικά συστήματα ασθενών ρευμάτων, εσωτερικών έργων απαραίτητων για τη λειτουργία του γηπέδου, τη διαρρύθμιση των δημοσιογραφικών θεωρείων, την πτυσσόμενη σήραγγα του γηπέδου, καθώς και με την εγκατάσταση εξειδικευμένου συστήματος ελέγχου φωτισμού του αγωνιστικού χώρου με φωτιστικά σώματα υψηλής απόδοσης. Αυτή η φάση των έργων μετά από καθυστερήσεις αναμένονταν να ολοκληρωθεί τον Μάιο του 2022.
Τον Νοέμβριο του 2021 ανακοινώθηκε ότι η Cosmote και Neurosoft θα ολοκληρώσουν την OPAP Arena. Συγκεκριμένα η Cosmote με προσφορά 8,5 εκατ. ευρώ ανέλαβε τις εγκαταστάσεις συστημάτων δικτύωσης, πληροφορικής και ασφάλειας, όπως και τις εγκαταστάσεις ήχου, εικόνας, οπτικοακουστικών μέσων και τηλεοπτικής μετάδοσης. Η Neurosoft με προσφορά 2,9 εκατ. ευρώ ανέλαβε να εγκαταστήσει τα μηχανήματα συντήρησης του χλοοτάπητα, τα μέσα κατάσβεσης, τις εγκαταστάσεις φωτισμού, κλιματισμούς, πίνακες φωτισμού, κίνησης και αυτοματισμού, όπως και τον αρχιτεκτονικό αθλητικό εξοπλισμό.
Το τελευταίο κομμάτι των έργων είχε αναλάβει ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας - Χαλκηδόνας υπό την ηγεσία του νέου Δημάρχου Γιάννη Βούρου και αφορούσε τα σύνοδα έργα υποδομής/πρόσβασης πέριξ του γηπέδου (υπογειοποίηση , έργα από τη μεριά του Άλσους και πεζοδρόμηση) με έναρξη εργασιών τον Απρίλιο του 2022 και ολοκλήρωση τους μέσα σε 8 μήνες. Η ολοκλήρωση των συνοδών έργων πρόσβασης στο γήπεδο μαζί με τις δοκιμές και την άδεια λειτουργίας υπολογιζόταν βάσει του χρονοδιαγράμματος τον Μάρτιο του 2023, αλλά εν τέλει ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
↑«Greece steps up security ahead of Europa Conference League final». reuters.com. 29 Μαΐου 2024. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2024. Greece, which has been marred by sports violence on and off the pitch, has been preparing for weeks for the match, to take place at the Agia Sophia stadium, home of Olympiacos's rivals AEK Athens, in a northwestern suburb of the city.
