Türk Kurtuluş Savaşı'nda Amerika Birleşik Devletleri

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu, İttifak Devletleri; Amerika Birleşik Devletleri ise İtilaf Devletleri yanında yer aldı ama birbirlerine savaş ilan etmediler. Fakat ABD, Çanakkale Savaşı sırasında İtilaf Devletleri'nin savaş malzemelerini taşıyordu.[1]

I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu yenilince ve Mondros Mütarekesi imzalanınca İtilaf Devletleri; İstanbul, Marmara ve yeni kurulacak Büyük Ermenistan'nın Amerikan mandasına girmesini istediler.[2][3] Hatta bütün Anadolu'nun ABD'nin kontrolünde bir tek manda hâlinde olması fikri ortaya konuldu.[3] ABD'nin maskeli savaşma nedeni; Türkiye'deki misyoner kuruluşları, Amerikan enstitüleri ve onların faaliyetlerine son verilmemesi içindi.[4]

ABD, İtilaf Devletleri'ne Osmanlı'nın Anadolu'da kalan topraklarının işgalinde yardımcı oldu. ABD'nin işgale yardımı lojistik destekle sınırlı kalmadı. ABD, İzmir'in işgaline USS Arizona ve üç tane savaş gemisiyle koruma sağladı.[5] 7 Haziran 1922'de Yunan savaş gemileri (Aralarında Averof zırhlı kruvazörü bulunuyordu.) ve ABD savaş gemileri USS Sands, USS McFarland ve USS Sturtevant Rum çetelerine destek olmak için Samsun ve Trabzon'u bombaladılar.[6] Gemilerin Samsun'a 400 top atışı yapmalarına karşın Türkler, bir tek topla sadece 25 atışla karşılık verebildi.[7] Samsun'un bombalanmasında dört Türk öldü ve üç Türk yaralandı. Ayrıca şehirde büyük oranda maddi hasar meydana geldi ve onlarca bina da oturulamaz duruma geldi.[7]

Bandırma'da ABD ve Yunan bayraklarıyla işgalcileri karşılama töreni (Temmuz 1920)

Savaş gemileri

1908-1923 arası Türk denizlerinde operasyon yapan çok sayıda ABD savaş gemisi oldu. Bunların başlıcaları:[8]

  • USS Scorpion: 1908-1923 arası sürekli İstanbul'da bulunan komuta ve istihbarat gemisidir.[9] Çanakkale Savaşı sırasında bile istihbarat geçtiğini gösteren rapor bulunmaktadır.
  • USS Alden (DD-211): 24 Ekim 1918 ve 14 Mayıs 1919 tarihleri arasında İstanbul ve Samsun limanlarında bulunan Amerikan savaş gemisi.
  • USS Arizona (BB-39): 1918 ve 1919 yıllarında İzmir, İstanbul ve Batum limanlarında bulunmuş Amerikan savaş gemisi.
Dolmabahçe önünde demirleyen buharlı Amerikan yatı USS Noma
  • USS Noma (SP-131): 1918 ve 1919 yıllarında İstanbul limanında bulunmuş Amerikan filosunun buharlı yatı.
  • USS Martha Washington (ID‑3019): 1919 Eylül ve Ekim aylarında İstanbul limanında bulunmuş Amerikan Filosu'na ait askerî yük gemisi. Ünlü Harpord Raporu, 16 Ekim 1919'da bu gemide hazırlanmıştır.
  • USS Dyer (DD-84): 1919 yılında İzmir'in işgalinde ve sonra İstanbul'da bulunan Amerikan savaş gemisi (destroyer).
  • USS Du Pont (DD-152): 1919-1920 yılında İstanbul limanında bulunmuştur.
  • USS Whipple (DD-217): 1920 yılında İstanbul'da bulunmuştur.
  • USS Roper (DD-147): 1920 yılında İstanbul, Samsun, Trabzon ve Batum limanlarında bulunan savaş gemisidir.
  • USS Gregory (DD-82): İşgal sırasında İzmir'de ve 1920 yılında İstanbul, İzmir ve Batum'da bulunan savaş gemisidir.
  • USS Luce (DD-99): İşgal sırasında İzmir'de ve 1920 yılında İstanbul ve Karadeniz'de bulunan savaş gemisidir.
  • USS Manley (DD-74): İşgal sırasında İzmir'de ve 1920 yılında İstanbul ve Karadeniz'de bulunan savaş gemisidir.
  • USS Tattnall (DD-125): 1920 yılında İstanbul limanında bulunan savaş gemisidir.
  • USS Humphreys (DD-236): 1920-1921 yılında İstanbul, Marmara ve İzmit Körfezi'nde bulunan savaş gemisidir.
  • USS Sands (DD-243): 1920-1922 yılında İstanbul, Samsun, Trabzon ve Batum limanlarında bulunan savaş gemisidir. 7 Haziran 1922'de Samsun'u bombalayan işgal gemileri arasında yer aldı. Komutanı R.L.Ghormley.
  • USS Sturtevant (DD-240): 1922-23 yıllarında amiral gemisi. Komutanı Haas, yardımcısı Lanphier. Öncekilere ek olarak 28 Eylül 1922 tarihinde ABD Başkanı tarafından gönderilen on iki gemiden biridir.[10] Bunlar, Lozan Antlaşması bitimine kadar bölgemizde kalacaklardı. 1922 Noel kutlamalarının bu gemi İzmit Limanı'nda iken yapıldığı verilen ekteki belgelerde listeyle beraber bulunmaktadır.
  • USS Fox (DD-234): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS McFarland (DD-237): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Kane (DD-235): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Hatfield (DD-231): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Gilmer (DD-233): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Hopkins (DD-249): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Overton (DD-239): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS King (DD-242): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Barry (DD-248): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Goff (DD-247): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan savaş gemisidir.
  • USS Bainbridge (DD-246): USS Sturtevant ile gelen grupta bulunan Amerikan gemisi. 16 Aralık 1922'de Yeşilköy açıklarında yanan "Vinh-Long" adlı Fransız taşıma gemisinden 482 kişiyi kurtaran Amerikan savaş gemisi. Bunun üzerine geminin kumandanı Binbaşı Walter Atlee Edwards'a ABD'nin en yüksek madalyası olan Onur Madalyası (Medal of Honor) ve Fransız nişanı Légion d'honneur verildi.[11]
  • USS Bridge: USS Sturtevant ile gelen savaş gemileri için destek görevinde olan Amerikan destek gemisi.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta U. S. Naval Detachment in Turkish Waters ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

  • Hulki Cevizoğlu, 1919'un Şifresi (Gizli ABD İşgalinin Belge ve Fotoğrafları), Ceviz Kabuğu Yayınları, Aralık 2007, ISBN 9789756613238.
  1. ^ a.g.e. Cevizoğlu, sayfa 54
  2. ^ New York Times (Arşiv), British would keep Sultan in Europe - Want him to retain the semblance of Power in Constantinople 6 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 Mayıs 1919
  3. ^ a b New York Times (Arşiv), Turkish tangle is still unsolved 6 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 26 Mayıs 1919
  4. ^ Mine Erol, Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Amerika'nın Türkiye'ye Karşı Tutumu, Bilgi Basımevi, Ankara, 1976, sayfa 67
  5. ^ New York Times, Smyrna is taken away from Turkey 5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 17 Mayıs 1919
  6. ^ a.g.e. Cevizoğlu, sayfa 66
  7. ^ a b a.g.e. Cevizoğlu, sayfa 77
  8. ^ a.g.e. Cevizoğlu, sayfa 64-65
  9. ^ "USS Scorpion". navsource.org. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  10. ^ "İzmir'in Kurtuluşundan Sonra Gönderilen On İki ABD Gemisi". 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  11. ^ Department of the Navy - Naval Historical Center, Burning of the French Transport Vinh-Long, 16 December 1922 18 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.