Kadı Menteş Konağı,Kuzey Lefkoşa'nınSelimiye semtinde mahallesinde bir konaktır. Selimiye Meydanı ve İdadi Sokağı'nın kesiştiği noktada yer almaktadır ve günümüzde Kıbrıs Türk Belediyeler Birliği'nin merkezidir.[1]
Tarih
Binanın en eski bölümleri, 1329 yılında, adanın Lüzinyan hakimiyetinde olduğu dönemde Kıbrıs'ın Latin Başpiskoposluk Sarayı olarak inşa edildi.[2] Konağın şimdiki halinin L şeklindeki yapısının aksine, binanın ilk planı dikdörtgen şeklindeydi.[3] Kıbrıs'ın 30. Latin Başpiskoposu Romalı Orsini Aldobrandini, 1502 ve 1524 yılları arasında binayı yeniden inşa etti ve bina Venedik egemenliği boyunca aynı amaç için kullanılmaya devam etti.[1]
Osmanlı İmparatorluğu tarafından Kıbrıs'ın ele geçirilmesinden sonra, bina Kıbrıs'ın kadısının ikamet yeri olarak kullanıldı. Lefkoşa'ya atanan ilk kadı olan, Menteşoğulları sülalesinden Kadı Menteşoğlu binayı ikâmetgâh olarak kullanırken çeşitli eklemelerde bulundu ve konak onun adıyla bilinmeye başlandı.[4] Bu süreçte binaya Osmanlı mimarisini taşıyan bir üst kat eklendi. Yüzyıllarca kadı konağı olarak kullanılan bina, 1819-1821 yılları arasında restore edildi ve vali konağı olarak kullanılmaya başlandı. Bu değişiklik vali Küçük Mehmed Paşa'nın idaresi sırasında gerçekleştiği için, bina "Küçük Mehmet Konağı" olarak bilinmeye başlandı.[1]
Kıbrıs'ın Britanya yönetimine devredilmesinin ardından bina adadaki müftülüğe devredilerek müftülük binası olarak kullanıma girdi. 1925'te Maarif Encümenine devredilmesiyle birlikte Ayasofya Kız İlkokulu olarak kullanımına başlandı. Bu dönemde Evkaf İdaresi de müştereken binayı kullanmaktaydı. 1948'de Kıbrıs Öğretmen Kolejinde öğrenim gören Türk kız öğrenciler tarafından da binanın bir kısmı kullanılmaya başlandı. Bina Selimiye İlkokulu, Maarif Anaokulu ve 1962-63 öğretim yılında Atatürk Ortaokulu olarak da kullanıldı. 1963'te Bayraktar Ortaokulundan ve diğer ortaokullardan gelen öğrencilerin de beraber öğrenim gördüğü bir yer hâline geldi ve 1974'e kadar bu şekilde devam etti. Bu dönemde Bayraktar Ortaokulu ismiyle bilinmeye başlayan bina, 1979 yılında boşaltıldı. 1985 yılında Kıbrıs Türk Belediyeler Birliğine tahsis edilen binanın restorasyonu altı ay içerisinde İsmet Tüylüoğlu ve ekibince tamamlanarak 8 Kasım 1985'te Belediyeler Birliği merkez binası olarak hizmete açıldı.[1][1][4][5]
Mimari
Selimiye Camii'ne doğru cephe. Güney giriş kapısında armalar görülebilir.
Binanın Gotik mimarisine sahip, üzerinde üç arma bulunan bir güney giriş kapısı vardır. Bu armaların kime ait olduğuyla ilgili farklı iddialar vardır, bunlar arasında Ayasofya Katedrali'nin bulunduğu arazinin sahibi Costanza De Brie, 1495'te Kıbrıs'ın başpiskoposu olan Prioli ve Venedikli Donado della Rose ailesi yer alıyor. Kapıdaki diğer armalar kaldırılmış ve diğer binaların yapımında kullanılmıştır.[1]
Venedik yönetimi sırasında, binayı Ayasofya Katedrali ve Azize Catharina Kilisesi'ne bağlayan tüneller mevcuttu. Bu dönemde binanın güneybatı köşesinde güvenlik amaçlı kullanılan bir kulenin varlığına dair göstergeler bulunmaktadır.[1] Restorasyon sırasında binanın daha yakından incelenmesi sonucu binanın büyük bir bölümünün Lüzinyan ve Venedik dönemlerine ait olduğu anlaşılmıştır.[3]
Binanın üst katında, Osmanlı mimarisine ait ince duvarlar, geniş odalar, bir Bağdadî usulü cumba ve süslü duvarlar görülebilir. Çiçek ve bitki motifleri geleneksel çitakâri tarzında olup 18. yüzyıldan kalma oldukları tahmin edilmektedir.[1]
Bahçe
Osmanlı döneminde binanın geniş ve ferah bahçesine el kondu ve çeşitli eğitim kurumları tarafından kullanılmaya başlandı: Büyük Medrese (1932'de tahrip oldu), Küçük Medrese (günümüzde yalnızca çeşmesi ayaktadır) ve Sultan II. Mahmut Kütüphanesi. 1897 yılında, bir "idadi" (orta okul) inşa edildi ve daha sonraları bir "sultani" (lise) içerecek şekilde büyütüldü. 1924'teki Türk eğitim reformu sonucu din eğitimi kaldırıldıktan sonra Ayasofya İlköğretim Okulu'na dönüştürüldü. Bugün, bu bina Halk Sanatları Vakfı tarafından kullanılmaktadır. 1901 yılında, bu bölgede bir "idadi" daha inşa edildi ve daha sonra 1960 yılına kadar Bayraktar Ortaokulu olarak kullanıldı. Bugün bu bina Eski Eserler Bakanlığı tarafından kullanılmaktadır.[1]
^abGürkan, Haşmet Muzaffer. Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (3. bas.). Galeri Kültür. ss. 126-7. ISBN9963660037.
^abAkıncı, Mustafa (2010). Belediye Başkanlığında 14 Yıl: Yerel Yönetimde Demokratikleşme ve Kurumsallaşma Mücadelesi. Lefkoşa: Ateş Matbaacılık. ss. 349-350. ISBN978-9963-9772-0-8.
