Operacija Gama

Operacija Gama je bila združena osovinska operacija koju su izvodili Nemci, Italijani, četnici, domobrani i ustaška milicija tokom avgusta i septembra 1943. godine, protiv partizana i njihovih pristalica u istočnoj Hercegovini.

Nemačkoj operaciji je prethodila ofanziva NOVJ u Hercegovini u proleće 1943. godine, tokom koje su partizani ojačali svoj položaj na tom području.

Pozadina

Glavni članak: Suradnja četnika sa Nezavisnom Državom Hrvatskom
Narodni zbor koji su sazvali partizani u oslobođenom Divinu, okolina Bileće 1943. godine. Učešće na skupu moglo je značiti kaznu streljanjem, posebno za govornike.

Svi četnici u NDH su tokom 1942. godine potpisali ugovore sa ustaškim vlastima, čime su uključeni u komandni sistem Vermahta.[1] Glavna ugovorna obaveza bila im je borba protiv partizana. Na području istočne Hercegovine, četnici su provodili drakonske mere prema pristalicama partizanskog pokreta. U proglasu štaba bilećkog vojnočetničkog odreda o merama protiv partizana, između ostalog stoji sledeće:

1. Svako lice, koje napusti mesto stanovanja, a to mu bude zabranjeno od četničkih vlasti iz bilo kojih razloga biće odmah streljano čim se uhvati.

2. Svako, ono lice, koje bude vodilo propagandu protivnu četničkoj vlasti i četničkoj organizaciji bi će odmah streljano.

3. Svaki agent, kurir ili lice koje raznosi propagandistički materijal protivan četničkoj organizaciji biće na licu mesta streljan.

4. Onaj, kod koga se pronađe propagandistički materijal, biće odmah ubijen.

5. Svaki onaj domaćin koji primi na hranu, stan ili ukaže ma kakvu pomoć partizanskim agentima, partizanskim kuririma i tsl. biće odmah streljan, njegova porodica internirana, a imanje konfiskovano.[2]

– Proglas štaba Bilećkog vojnočetničkog odreda od 5. jula 1942. o merama protiv pripadnika NOP-a

U proleće 1943. godine, partizani su poveli ofanzivu u istočnoj Hercegovini protiv Italijana i četnika, tokom koje su ojačali svoj položaj na tom području. Ofanziva NOVJ je privremeno prekinuta nemačkom operacijom Švarc, tokom maja i juna 1943. godine. Nakon bitke na Sutjesci, 10. hercegovačka udarna brigada je već 19. juna kod Uloga uništila Četnički štab za istočnu Bosnu i Hercegovinu. U avgustu je 10. hercegovačka brigada oslobodila Ljubinje, a kasnije Kalinovik, Avtovac, Gacko i druga mesta.

Tok operacije

Žena u crnini moli za milost Milorada Vidačića, komandanta Trebinjskog korpusa JVuO. Prisutni su još August Šmidhuber, komandant 2. puka 7. SS divizije (prvi levo), Todor Perović, predstavnik četničke komande istočne Bosne i Hercegovine (drugi levo) i nepoznati oficir Vermahta. Slika je nastala tokom nemačke operacije "Gama" protiv partizana i njihovih pristalica u istočnoj Hercegovini.

17. avgusta 1943. godine dva bataljona 7. SS divizije, pet bataljona italijanskih divizija Mesina i Marke, jedan bataljon domobranske 6. pješačke divizije i tri brigade četničkog Trebinjskog korpusa počele otpočele su operaciju u Hercegovini pod kodnim nazivom Gama u cilju okruženja i uništenja Desete hercegovačke NOU brigade.[3]

U oblasti Nevesinja radi četnički vođa Samardžić, koji veoma dobro sarađuje sa njemačkom komandom u borbama protiv bandita. U borbama protiv bande Vlade Šegrta od 30.8. do 1.9. tamošnji četnici pokazali su se pouzdanim i čvrstim.[4]

– Mjesečni izvještaj 7. SS divizije XV brdskom korpusu za avgust 1943.

7. SS divizija Prinz Eugen je u napadima na snage NOVJ kod Gacka takođe angažovala lokalne četnike:

Oko 150 četnika, podržanih od strane motociklističkog voda i konjičkog eksadrona [7.SS divizije] drže liniju [...sjeverozapadno od Gacka]. Četnički gubici 3 mrtva, 10 ranjenih.”[5]

– Dnevni izvještaj 7. SS divizije XV brdskom korpusu od 1.9.1943.

Tokom 18. ili 19. septembra osovinske snage uspjele su da u okolini Bileće privremeno okruže Desetu hercegovačku brigadu, ali operacija je okončana neuspjehom, jer se Deseta brigada izvukla prema Gacku.[3]

Komunistička grupa (jačine 1.200 ljudi), koja je sa sjevera nastupala ka Bileći, je odbačena ka sjeveru akcijom 6. čete 2. SS brdskog puka ojačane sa 800 četnika.[6]

– Izveštaj 15. brdskog korpusa od 18.09.1943. godine

Nakon ove operacije njemačke i četničke snage nastavile su sa manjim kombinovanim napadima na Desetu brigadu.

Literatura

Reference

  1. ↑ NAW, T314, Roll 566, frame 000357: Dopis štaba Komandanta njemačkih trupa u Hrvatskoj - „Veza sa neprijateljski orijentisanim krugovima u Srbiji“ (18. novembar 1942.)
  2. ↑ Проглас штаба билећког војночетничког одреда о мерама против партизана
  3. ↑ 3,0 3,1 Hronologija narodnooslobodilačkog rata, strana 526
  4. ↑ Mjesečni izvještaj 7. SS divizije XV brdskom korpusu za avgust 1943, NAW T314, roll 554, ff. 1269: (nem. Im Bezirk Nevesinje arbeitet der Cetnikführer Samardzic im Kampf gegen die Banditen sehr gut mit den deutschen Kdo.-Steilen zusammen. Bei den Kämpfen gegen die Bande des Vlado Segrt vom 30.8.- bis 1.9. haben sich die dortigen Cetniks als zuverlässig und standfest erwiesen.)
  5. ↑ Dnevni izvještaj 7. SS divizije XV brdskom korpusu od 1.9.1943, NAW T314, roll 556, ff. 829-830
  6. ↑ Izveštaj 15. brdskog korpusa od 18.09.1943. godine

Vidi još