Zygmunt Vetulani

Data i miejsce urodzenia	4 marca 1894 Sanok
Data i miejsce śmierci	25 października 1942 Rio de Janeiro
Kierownik Konsulatu RP w Ostrawie
Okres	od 26 września 1921 do 26 marca 1926
Poprzednik	Stefan Bratkowski
Następca	Karol Ripa
Kierownik Konsulatu RP w Bukareszcie
Okres	od 1 czerwca 1930 do 30 czerwca 1935
Poprzednik	Jan Rzewuski
Następca	Adam Mikucki
Konsul Generalny RP w Bagdadzie
Okres	od 1939 do 1940
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Vetulani^[a] (ur. 4 marca 1894 w Sanoku, zm. 25 października 1942 w Rio de Janeiro) – polski ekonomista, dyplomata, urzędnik konsularny i państwowy.

Kierownik konsulatu Rzeczypospolitej w Ostrawie^[b] i Bukareszcie^[c], radca handlowy w Konstantynopolu^[d], radca i kierownik Referatu Środkowej Europy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych^[e], konsul generalny RP w Badgadzie^[f] i Rio de Janeiro^[g].

Urodził się 4 marca 1894 w Sanoku^[1]. Był najstarszym synem z małżeństwa Romana Vetulaniego, profesora gimnazjalnego i Elżbiety z Kunachowiczów. Był bratem Adama, Tadeusza, Marii i Elżbiety. Rodzina Vetulanich zamieszkiwała w Sanoku przy ulicy Floriańskiej, potem w Willi Zaleskich przy placu św. Jana. Zygmunt Vetulani kształcił się w C. K. Gimnazjum w Sanoku. Podczas nauki otrzymywał stypendia: w 1909 jako uczeń V klasy (stypendium z fundacji Chlebowskiego)^[2], oraz w 1911^[3]. W 1912 w Sanoku zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości^[4][5]. Był tam jednym z pierwszych członków ruchu skautowego, został członkiem tajnego „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, założonego w listopadzie 1909 przez działaczy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, od 1911 jako jawna Drużyna Skautowa im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor^[6][7]. W sanockim harcerstwie pełnił funkcję plutonowego^[8]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” od 1912^[9][10]. Na początku XX wieku Vetulaniowie zamieszkiwali w Sanoku przy ulicy Podgórze w domu pod numerem konskrypcyjnym 284^[11][12][13].

Ukończył studia na Akademii Eksportowej (Exportakademie) w Wiedniu^[1]. Podczas studiów, w kwietniu 1914 został wybrany prezesem zarządu koła polskich słuchaczy tej uczelni, pod nazwą „Ognisko”^[14]. Przebywając w Warszawie na praktyce wakacyjnej po wybuchu I wojny światowej został internowany i deportowany do Astrachania^[15]. Na terenie Rosji został dyrektorem huty szkła w Sławińsku i profesorem Wyższej Szkoły Handlowej w Charkowie. Po powrocie do Polski w 1919 w niepodległej II Rzeczypospolitej był urzędnikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie od 10 lipca 1919 do 1 marca 1920 (jako dietariusz w Departamencie Konsularnym, pracownik kontraktowy od 1 września 1919, prowizoryczny referent od 15 września 1919)^[16]. Następnie przeszedł do służby dyplomatycznej MSZ. Pełnił służbę w Przedstawicielstwie RP w Wiedniu od 1 marca do 1 listopada 1920 (tytularny wicekonsul), wicekonsul w Królewcu od 1 listopada 1920 do 26 września 1921, konsul w Ostrawie od 26 września 1921 do 26 marca 1926^[17][1] (w 1924 został awansowany na konsula drugiej klasy^[18], a w połowie tego roku uznany przynależnym do gminy Sanok^[19]). Następnie radca handlowy w Konstantynopolu od 26 marca 1926 do 1 czerwca 1930^[20], konsul i kierownik konsulatu w Bukareszcie od 1 czerwca 1930 do 30 czerwca 1935^[21]. Następnie od 30 czerwca 1935 był radcą w departamencie Polityczno-Ekonomicznym MSZ^[16]. W 1938 był kierownikiem Referatu Środkowej Europy w Wydziale Wschodnim MSZ^[22]. Pod koniec lat 30. zasiadał w sądzie koleżeńskim Stowarzyszenia „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”^[23]. Z dniem 1 maja 1939 w randze radcy MSZ został przydzielony do Radcy Ekonomicznego^[24].

Później pełnił funkcję konsula generalnego w Bagdadzie od 1939 do 1940^[15]. Uchodził za wytrawnego negocjatora, w okresie międzywojennym negocjował traktaty handlowe pomiędzy Polską i Turcją oraz Rumunią. Publikował prace i artykuły z zakresu gospodarki i ekonomii, podczas pobytu w Brazylii także w języku portugalskim. Był inicjatorem wydawnictwa propagandowego o Polsce w języku tureckim pt. Bogünki Lehistan (1928, Stambuł)^[1].

Był członkiem honorowym Macierzy Ziemi Cieszyńskiej od 1926 roku^[25]. Należał do warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość^[26].

Prywatnie interesował się filatelistyką. Jego żoną była Stanisława Leśniewska (zm. 1964), z którą miał córkę Wandę (1921–1987)^[27][h]. Przed II wojną światową zamieszkiwali przy ulicy Chmielnej w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej w 1940 został odwołany z pełnionego stanowiska w Bagdadzie i przeniesiony do biura szyfrów Ministerstwa Spraw Zagranicznych polskiego rządu na uchodźstwie w Angers, gdzie trafił z żoną i córką^[28]. Po kampanii francuskiej i klęsce Francji z czerwca 1940 wyjechał z żoną i córką do Brazylii^[29]. Został konsulem w Rio de Janeiro oraz podjął pracę w Instytucie Badania Kryształu Górskiego.

Zmarł 25 października 1942 w Rio de Janeiro^[i][30] w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku.

• Śląsk Czeski i Morawy w roku 1924. Raport gospodarczy Konsula R. P. w Morawskiej Ostrawie (1925);
• Drogi naszej sanacji gospodarczej (1926);
• Turcja (1928);
• Stosunki gospod. turecko-polskie (1934).

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[1].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)^{[31][16][1][32]}
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)^[33][34]
• Medal Niepodległości (17 marca 1932)^[35][16][1]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)^[16][1]
• Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy (Afganistan, 1935)^[36][16]
• Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1937)^[37][16]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1933)^[38][16][1]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Węgry, 1937)^[39][16]
• Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia, 1938)^[40][16]
• Krzyż Komandorski Orderu Feniksa (Grecja, 1939)^[41]
• Order „Meritul comercial și industrial” (Rumunia, 1936)^[42][16]

Podczas procesu zmian nazw ulicy w Sanoku w maju 1989 zaproponowano nazwanie jednej z odnóg ulicy Wincentego Witosa w dzielnicy Dąbrówka „ulicą Vetulanich”^[43]. Ulica pod taką nazw w ww. dzielnicy widnieje w źródłach urzędowych z 1990^[44], jednak współcześnie nie ma już jej w wykazie ulic miasta Sanoka^[45].

Rodzina Vetulanich^[j]

|- |}

• Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 1938.
• Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 768–769.
• Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 106.
• Adam Vetulani: Poza płomieniami wojny. Internowani w Szwajcarii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976, s. 15.
• Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 57. ISBN 83-92421-0-0.
• Wojciech Skóra: Przygotowania polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych do wojny w 1939 roku, [w:] Wrzesień 1939 roku. Geneza II wojny światowej w polskiej perspektywie, t. II: Wojsko. Wojna. Jeniectwo, Gorzów Wielkopolski 2010, s. 53–66.
• Iwona Czerkies. Chłopcy z placu św. Jana. „Tygodnik Sanocki”. Nr 50 (1099), s. 9, 21 grudnia 2012.