PROFILPELAJAR.COM

Zespół metaboliczny, zespół X, zespół polimetaboliczny, dawniej zespół insulinooporności lub zespół Raevena – zbiór wzajemnie powiązanych czynników zwiększających istotnie ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2 oraz ich powikłań sercowo-naczyniowych^[1].

Przyczyny i obraz

Czynniki ryzyka

Są to między innymi:

niski status socjoekonomiczny
nabyte, od rodziców lub innych bliskich osób, w dzieciństwie i w okresie dorastania nieprawidłowe nawyki w zakresie diety, uprawiania aktywności fizycznej oraz stosowania używek
palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu
nieprawidłowa (w zakresie ilości, regularności lub składu) dieta
niedobór aktywności fizycznej
stres, depresja, zaburzenie lękowo-depresyjne, zaburzenie osobowości i wynikające z nich uzależnienia behawioralne (np. jedzenie kompulsywne)
leczenie albo doping kortykosteroidami lub steroidami anaboliczno-androgennymi
niektóre leki stosowane w psychiatrii, neurologii lub innych specjalnościach
choroba lub zespół Cushinga
zespół wielotorbielowatych jajników
transplantacja
niedoczynność tarczycy
stany związane z czynnikami dziedzicznymi lub wrodzonymi (np. zespół Pradera-Williego)
zaburzenia mikrobiomu jelit

Najczęściej rozpoznawane składowe zespołu metabolicznego

Są to między innymi^[2];

insulinooporność i hiperinsulinemia(inne języki), stany przedcukrzycowe: nieprawidłowa glikemia na czczo lub zaburzona tolerancja glukozy, cukrzyca typu 2
nadciśnienie tętnicze
hiperurykemia
niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby
otyłość brzuszna
hiperlipidemia i dyslipidemia aterogenna (hipertrójglicerydemia, hipercholesterolemia, zwłaszcza przy podwyższeniu stężenia cholesterolu LDL i obniżenie stężenia cholesterolu HDL)
hiperhomocysteinemia
mikroalbuminuria
miejscowe lub ogólne upośledzenie odporności
hemosyderoza
stan prozapalny
stan prozakrzepowy

Następstwa

Są to między innymi:

miażdżyca uogólniona, w tym niedrożność tętnic obwodowych prowadząca do chromania przestankowego, a w skrajnych przypadkach do amputacji kończyn; w przypadku naczyń trzewnych prowadzącą do objawów chromania brzusznego oraz (w skrajnych przypadkach) do ostrego niedokrwienia i martwicy jelit
choroba niedokrwienna serca
nadciśnienie płucne
kardiomiopatia prowadząca do zaburzeń rytmu lub niewydolności serca
skłonność do żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i zatorowości płucnej
zdarzenia sercowo-naczyniowe: zawał mięśnia sercowego, przemijające ataki niedokrwienne, udar mózgu niedokrwienny lub krwotoczny (podpajęczynówkowy albo śródmózgowy)
nagła śmierć sercowa
wynikające z zaburzeń mikrokrążenia mózgowego zaburzenia psychoorganiczne: organiczne zaburzenia osobowości, nastroju, urojeniowe, majaczenie, otępienie naczyniopochodne
wynikające z zaburzeń mikrokrążenia ucha wewnętrznego: naczyniopochodny niedosłuch odbiorczy (mogący prowadzić do głuchoty), naczyniopochodne zawroty głowy
mogące prowadzić do niedowidzenia i ślepoty:
- postać nietętnicza niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego
- retinopatia nadciśnieniową lub cukrzycową
nefropatia niedokrwienna, nadciśnieniowa, cukrzycowa lub moczanowa prowadząca do przewlekłej choroby nerek
polineuropatia czuciowa, ruchowa lub autonomiczna
dna moczanowa
choroba zwyrodnieniowa stawów lub zespoły bólowe pleców
stopa cukrzycowa, prowadzącą w skrajnych przypadkach do amputacji
marskość wątroby na tle niealkoholowego lub alkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby lub na tle przewlekłego przekrwienia biernego wątroby spowodowanego niewydolnością serca
ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, mogące prowadzić do zaburzeń trawienia wskutek niewydolności zewnętrzwydzielniczej trzustki, w także do pojawienia się lub nasilenia cukrzycy wskutek zniszczenia wysp trzustkowych
skłonność do niektórych infekcji (np. róży, zakażeń szpitalnych) lub do ich ciężkiego przebiegu (np. atypowego zapalenia płuc lub sepsy) oraz do infekcji nawracających (np. rzekomobłoniaste zapalenie jelit, zakażenie układu moczowego)
podwyższone ryzyko niektórych nowotworów złośliwych: raka jelita grubego, gruczolakoraka przełyku, raka sutka po menopauzie, raka trzonu macicy i raka nerki, u chorych palących niedrobnokomórkowego raka płuca, u chorych z marskością wątroby raka wątroby, u chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki raka trzustki
podwyższone ryzyko okołooperacyjne
zaburzenia miesiączkowania, owulacji i płodności, poronienia
zaburzenia erekcji i libido
niska samoocena wynikająca ze stygmatyzacji społecznej, dysmorfofobii lub z ograniczeń w samodzielnym lub społecznym funkcjonowaniu spowodowanych niepełnosprawnością powstałą na podłożu zespołu metabolicznego. Problemy te prowadzą do pogłębienia się zaburzeń nastroju (depresji), fobii społecznej oraz marginalizacji społecznej, w których wyniku może dojść do zaburzeń odżywiania, innych zachowań autodestrukcyjnych, a w przypadkach skrajnych lub nieobjętych pomocą do zachowań antyspołecznych lub do samobójstwa.

Stanowiąc zarówno czynnik ryzyka, jak i możliwe następstwo zespołu, problemy psychiczne, w tym depresja, mogą prowadzić do wystąpienia mechanizmu dodatniego sprzężenia zwrotnego (samonakręcającej się spirali), którego przerwanie jest celem terapii behawioralno-poznawczej.

Epidemiologia

Z przeprowadzonego w 2002 roku w Akademii Medycznej w Gdańsku badania NATPOL PLUS wynika, że kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego według IDF (International Diabetes Federation) spełniało w Polsce 26,2% społeczeństwa, czyli około 10 milionów Polaków^[3].

Kryteria rozpoznania

Aktualnie za obowiązujące i równolegle funkcjonujące w piśmiennictwie uważa się wyszczególnione poniżej kryteria IDF oraz zmodyfikowane kryteria NCEP-ATPIII (National Cholesterol Education Program-Adult Treatment Panel III). Definicja Światowej Organizacji Zdrowia ma obecnie znaczenie historyczne.

Kryteria według wspólnego stanowiska IDF, NHLBI, AHA, WHF, IAS i IASO (2009)

Do rozpoznania powinny być spełnione dowolne 3 z 5 następujących kryteriów:

zwiększony obwód talii (zależy od kraju pochodzenia i grupy etnicznej – w populacji europejskiej ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn)
stężenie triglicerydów >1,7 mmol/l (150 mg/dl) lub leczenie hipertriglicerydemii
stężenie HDL <1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i <1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet lub leczenie tego zaburzenia lipidowego
ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg, bądź leczenie rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego
glikemia na czczo ≥5,6 mmol/l (100 mg/dl) lub leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2.

Kryteria według IDF z 2005

Do rozpoznania konieczne jest:

stwierdzenie otyłości brzusznej (obwód talii u pochodzących z Europy mężczyzn ≥ 94 cm, natomiast u kobiet ≥ 80 cm; przy BMI > 30 kg/m² można przyjąć, że kryterium zostaje spełnione bez pomiaru obwodu talii) i dodatkowo współistnienie co najmniej 2 z 4 poniższych wskaźników:
- trójglicerydy ≥ 150 mg/dl lub leczenie z powodu zaburzenia metabolizmu trójglicerydów
- cholesterol HDL < 40 mg/dl u mężczyzn lub < 50 mg/dl u kobiet lub leczenie z powodu zaburzenia metabolizmu HDL
- ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 130 lub rozkurczowe ≥ 85 mm Hg lub leczenie nadciśnienia tętniczego
- glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl lub leczenie cukrzycy typu 2

Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 z późniejszą modyfikacją (2004)^[4]^[5]

Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z pięciu poniższych nieprawidłowości:

otyłość brzuszna określana jako obwód talii (≥ 88 cm u kobiet lub ≥ 102 cm u mężczyzn)
glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl lub terapia hipoglikemizująca
ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 130 lub rozkurczowe ≥ 85 mm Hg lub terapia hipotensyjna u chorych na nadciśnienie tętnicze
trójglicerydy ≥ 150 mg/dl lub terapia hipertrójglicerydemii
cholesterol HDL < 40 mg/dl u mężczyzn lub < 50 mg/dl u kobiet lub odpowiednia terapia

Kryteria rozpoznania według Światowej Organizacji Zdrowia z 1999 (nieaktualne)

insulinooporność i/lub występowanie cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy lub hiperglikemii na czczo oraz współistnienie co najmniej 2 z poniższych wskaźników:
- nadciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mm Hg i/lub stosowanie leków hipotensyjnych
- otyłość (BMI > 30, WHR > 0,85 u kobiet lub > 0,90 u mężczyzn)
- mikroalbuminuria (wydalanie albumin z moczem > 20 μg/min lub stosunek albuminuria: kreatyninuria ≥ 30 mg/g)
- poziom trójglicerydów > 150 mg/dl
- poziom cholesterolu HDL < 35 mg/dl u mężczyzn lub < 40 mg/dl u kobiet

Prewencja i terapia

zmiany behawioralne (modyfikacja stylu i trybu życia)
zwiększenie aktywności fizycznej
zaleca się ćwiczenia aerobowe 5-7 razy w tygodniu po 30–60 minut

zmiana diety
ograniczenie spożycia tłuszczów do 25–30% dobowego zapotrzebowania energetycznego organizmu

ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych do < 7% zapotrzebowania energetycznego

obniżenie dobowej podaży cholesterolu do < 200 mg

spożycie węglowodanów na poziomie 50–60% zapotrzebowania energetycznego

ograniczenie spożycia cukrów prostych

ograniczenie spożycia soli kuchennej
Zobacz też: wpływ soli na zdrowie.

dostarczanie węglowodanów w postaci produktów skrobiowych (chleb razowy, kasza, ryż, fasola)

zwiększenie spożycia owoców i warzyw (m.in. wzrost spożycia błonnika)

zwiększenie spożycia ryb morskich (zawierają korzystne kwasy tłuszczowe Ω-3)

odpowiednia objętość i regularność posiłków

redukcja masy ciała
zaleca się obniżenie masy ciała do osiągnięcia wartości BMI < 25

zaprzestanie palenia tytoniu i spożywania alkoholu oraz (ze względu na powodowane zaburzenia w odżywianiu) nadużywania marihuany

karmienie piersią (niższe ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u matek karmiących)[6]
psychoterapia zorientowana na uzyskanie wyżej wymienionych efektów, w tym psychoterapia zaburzeń behawioralnych i ich przyczyn
terapia farmakologiczna
- leczenie otyłości (orlistat, naltrekson/bupropion, liraglutyd(inne języki))
- leczenie insulinooporności i hiperglikemii llub cukrzycy (metformina, gliflozyny(inne języki), pochodne sulfonylomocznika, glitazony(inne języki), akarboza)
- leczenie dyslipidemii (statyny, fibraty, ezetymib, kwas nikotynowy, inhibitory PCSK9(inne języki), żywice jonowymienne)
- leczenie hiperurykemii (allopurynol, febuksostat, lesinurad(inne języki))
- leczenie niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (kwas ursodeoksycholowy, sylimaryna, tymonacyk(inne języki), fosfolipidy niezbędne, witamina C, witamina E)
- leczenie niedoczynności tarczycy (lewotyroksyna)
- leczenie
  - choroby Cushinga (analogi somatostatyny: oktreotyd, lanreotyd, pasyreotyd(inne języki), agonisty dopaminy: bromokryptyna, kabergolina, pergolid(inne języki))
  - choroby lub zespołu Cushinga (inhibitory steroidogenezy: mitotan, aminoglutetymid, ketokonazol, metyrapon, etomidat, antagonisty receptora glikokortykosteroidowego: mifepriston)
- terapia hipotensyjna
- profilaktyka incydentów sercowo-naczyniowych kwasem acetylosalicylowym
- zaprzestanie stosowania lub redukcja dawek steroidów: glikokortykosteroidów, steroidów anaboliczno-androgennych
- modyfikacja farmakoterapii schorzeń psychiatrycznych lub neurologicznych
- prowadzone są badania nad terapeutycznym działaniem melatoniny^[7]
celowana terapia radioizotopowa analogami somatostatyny w chorobie Cushinga lub w zespole Cushinga zależnym od ektopowego wydzielania ACTH
radioterapia
- w chorobie Cushinga (napromienianie gruczolaka przysadki mózgowej)
- w zespole Cushinga zależnym od ektopowego wydzielania ACTH (napromienianie ogniska wydzielania ektopowego)
leczenie inwazyjne
- nadciśnienia tętniczego (denerwacja tętnic nerkowych(inne języki))
- chirurgiczne
  - otyłości (chirurgia bariatryczna)
  - nadmiaru podskórnej tkanki tłuszczowej (liposukcja)
  - choroby Cushinga (usunięcie gruczolaka przysadki mózgowej)
  - zespołu Cushinga zależnego od ektopowego wydzielania ACTH (usunięcie ogniska wydzielania ektopowego)
  - zespołu Cushinga niezależnego od ACTH (adrenalektomia)

Przypisy

↑ B. Wyrzykowski Zespół metaboliczny – rozpoznawanie i leczenie. α-medica press 2006; 27.
↑ MartaM. Pacholczyk MartaM., TomaszT. Ferenc TomaszT., JanJ. Kowalski JanJ., Zespół metaboliczny. Część I: Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2., „Postępy Hig Med Dośw. (online)”, 2008 [dostęp 2019-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-28] .
↑ T. Zdrojewski, P. Bandosz, P. Szpakowski, R. Konarski, A. Manikowski, E. Wołkiewicz, Z. Jakubowski, W. Łysiak-Szydłowska, S. Bautembach, B. Wyrzykowski Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS Kardiol. Pol 2004; 61 (supl. IV): IV1-IV26.
↑ Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). „JAMA: the journal of the American Medical Association”. 19 (285), s. 2486–2497, maj 2001. PMID: 11368702.
↑ S.M. Grundy, H.B. Brewer, J.I. Cleeman, S.C. Smith, C. Lenfant. Definition of metabolic syndrome: report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition. „Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology”. 2 (24), s. e13–8, luty 2004. DOI: 10.1161/01.ATV.0000111245.75752.C6. PMID: 14766739.
↑ Longer duration of breastfeeding reduces risk of metabolic syndrome for the mom.
↑ Daniel P.D.P. Cardinali Daniel P.D.P., Daniel E.D.E. Vigo Daniel E.D.E., Melatonin, mitochondria, and the metabolic syndrome, „Cellular and Molecular Life Sciences”, 2017, DOI: 10.1007/s00018-017-2611-0 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[ZespMetab-1] B. Wyrzykowski Zespół metaboliczny – rozpoznawanie i leczenie. α-medica press 2006; 27.

[2] MartaM. Pacholczyk MartaM., TomaszT. Ferenc TomaszT., JanJ. Kowalski JanJ., Zespół metaboliczny. Część I: Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2., „Postępy Hig Med Dośw. (online)”, 2008 [dostęp 2019-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-28] .

[NATPOL-3] T. Zdrojewski, P. Bandosz, P. Szpakowski, R. Konarski, A. Manikowski, E. Wołkiewicz, Z. Jakubowski, W. Łysiak-Szydłowska, S. Bautembach, B. Wyrzykowski Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS Kardiol. Pol 2004; 61 (supl. IV): IV1-IV26.

[ncep-4] Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). „JAMA: the journal of the American Medical Association”. 19 (285), s. 2486–2497, maj 2001. PMID: 11368702.

[ncep2-5] S.M. Grundy, H.B. Brewer, J.I. Cleeman, S.C. Smith, C. Lenfant. Definition of metabolic syndrome: report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition. „Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology”. 2 (24), s. e13–8, luty 2004. DOI: 10.1161/01.ATV.0000111245.75752.C6. PMID: 14766739.

[6] Longer duration of breastfeeding reduces risk of metabolic syndrome for the mom.

[card-7] Daniel P.D.P. Cardinali Daniel P.D.P., Daniel E.D.E. Vigo Daniel E.D.E., Melatonin, mitochondria, and the metabolic syndrome, „Cellular and Molecular Life Sciences”, 2017, DOI: 10.1007/s00018-017-2611-0 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

PROFILPELAJAR.COM

Zespół metaboliczny

Przyczyny i obraz

Czynniki ryzyka

Najczęściej rozpoznawane składowe zespołu metabolicznego

Następstwa

Epidemiologia

Kryteria rozpoznania

Kryteria według wspólnego stanowiska IDF, NHLBI, AHA, WHF, IAS i IASO (2009)

Kryteria według IDF z 2005

Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 z późniejszą modyfikacją (2004)^[4]^[5]

Kryteria rozpoznania według Światowej Organizacji Zdrowia z 1999 (nieaktualne)

Prewencja i terapia

Przypisy

Read other articles:

اللغة الملغاشية

Tamra

تيرول إنسبروك

2006 Newark mayoral election

Kereta api Ranggajati

Notasi Whyte

Düsseldorf Airport

Annie France Noël

KF Bashkimi (1947–2008)

Tracey Martin

المسور بن مخرمة

哥伦布 (密西西比州)

مصباح

Community (TV series)

Federasi Automobil Internasional

Diritti LGBT in Suriname

الدوري الكرواتي الممتاز 2000–01

Nigerian National Assembly delegation from Delta

J. G. Anschütz

ナゴヤドーム

Zespół metaboliczny

Przyczyny i obraz

Czynniki ryzyka

Najczęściej rozpoznawane składowe zespołu metabolicznego

Następstwa

Epidemiologia

Kryteria rozpoznania

Kryteria według wspólnego stanowiska IDF, NHLBI, AHA, WHF, IAS i IASO (2009)

Kryteria według IDF z 2005

Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 z późniejszą modyfikacją (2004)[4][5]

Kryteria rozpoznania według Światowej Organizacji Zdrowia z 1999 (nieaktualne)

Prewencja i terapia

Przypisy

Read other articles:

Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 z późniejszą modyfikacją (2004)^[4]^[5]