Mapa świata z zaznaczonymi na ciemnoniebiesko Wyłącznymi strefami ekonomicznymi państw
Wyłączna strefa ekonomiczna – obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym do 200 mil morskich (370 km) mierzonych od linii podstawowej. Na tym obszarze państwo nadbrzeżne posiada wyłączne prawa suwerenne do:
badania i eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi, jak i nieożywionymi dna morza, jego podziemia oraz pokrywających je wód;
wznoszenia i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji;
badań naukowych morza;
ochrony i zachowania środowiska morskiego.
Poza wymienionymi wyłącznymi prawami państwa nadbrzeżnego wszystkie państwa na jednakowych zasadach korzystają z wolności morza pełnego, w tym z wolności żeglugi, przelotu, układania kabli i rurociągów[1]. Instytucja wyłącznej strefy ekonomicznej została uregulowana w Konwencji o prawie morza z 1982 r. podpisanej w Montego Bay na Jamajce (część V, art. 55-75)[2].
Wszystkie państwa nadbrzeżne, z wyjątkiem kilku, które geograficznie nie mają możliwości lub utrzymują starszą instytucję – strefę wyłącznego rybołówstwa, ustanowiło strefy ekonomiczne (w tym Stany Zjednoczone w 1983 roku i ZSRR w 1984 roku).
Polska ustanowiła wyłączną strefę ekonomiczną na podstawie ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich RP i administracji morskiej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1125). Wyłączna strefa ekonomiczna Polski obejmuje obszar ok. 22,5 tys. km². Ze względu na rozmiary Morza Bałtyckiego i brak możliwości wyznaczenia pełnej 200-milowej wyłącznej strefy ekonomicznej wszystkie granice zewnętrzne polskiej strefy określono w drodze umów dwustronnych (z ZSRR, Szwecją, Niemcami i z Danią na południe od Bornholmu). Najpóźniej ustalona była granica z Danią – ok. 30 lat trwały na ten temat rozmowy, ostatecznie 1 listopada 2018 roku udało się ustalić granicę[4][5]. Nie jest też jasna kwestia rozgraniczenia pomiędzy wyłączną strefą ekonomiczną Polski i Niemiec, ponieważ Niemcy nie uważają się za prawnego sukcesora NRD, stąd nie wiąże ich wymienione w ustawie porozumienie pomiędzy PRL a NRD[potrzebny przypis]. Wyłączna strefa ekonomiczna jest położona na zewnątrz morza terytorialnego i przylega do tego morza. Obejmuje ona wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze Ziemi. Granice strefy wyznaczają umowy międzynarodowe. Strefa nie wchodzi w skład terytorium Polski, jednakże mogą w takiej strefie obowiązywać przepisy polskiego systemu prawa (np. prawa ochrony środowiska – art. 19 ustawy).
↑Wojciech Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2004. ISBN 83-7334-305-9. Brak numerów stron w książce, s. 216–218.
↑Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 59, poz. 543).
↑D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 69–74., ISBN 978-83-7383-351-7, s. 85–88.
