Wojsko I Rzeczypospolitej – siły zbrojne Rzeczypospolitej dowodzone przez dwóch hetmanów wielkich, koronnego i litewskiego, oraz dwóch hetmanów polnych.

W rzeczywistości istniały 2 odrębne byty, tj. armia koronna i armia litewska, które w chwili zagrożenia występowały wspólnie. Karność wojska w XVII i XVIII wieku pojmowano dość osobliwie. Na wszelkiego rodzaju bezprawie w wykonaniu wojska wobec ludności cywilnej patrzono dość pobłażliwie. Podobnie było w armiach innych państw^[1].

• Wojsko kwarciane – regularne oddziały opłacane z tzw. kwarty, czyli podatku naliczanego dzierżawcom królewszczyzn. Powstały w 2 połowie XVI wieku z formacji obrony potocznej. Oddziały kwarciane liczyły od 2 do 6 tys. żołnierzy. Składały się z jazdy, piechoty i artylerii.
• Wojsko suplementowe – formowane doraźnie w okresie wojny w taki sam sposób jak wojsko kwarciane.
• Wojsko komputowe – regularne oddziały powstałe w 1652 roku po połączeniu wojska kwarcianego z wojskiem suplementowym.
• Pospolite ruszenie – oddziały szlacheckie powoływane podczas wojny jako wsparcie dla regularnych wojsk zaciężnych.
• Kozacy rejestrowi – oddziały złożone z Kozaków zaporoskich wpisanych do tzw. rejestru.
• Gwardia koronna – niewielkie, prywatne wojsko króla, którego głównym celem było zapewnianie bezpieczeństwa władcy i jego rodziny.
• Wojsko najemne – oddziały zaciężne złożone głównie z obcokrajowców. W Rzeczypospolitej wykorzystywano je stosunkowo rzadko i na niewielką skalę.
• Wojska prywatne – oddziały utrzymywane przez magnatów liczące od kilkuset do kilku tysięcy żołnierzy. Rodzajem wojsk magnackich było wojsko ordynackie.
• Wojska powiatowe – oddziały zaciągane na służbę decyzją sejmików i przez nie opłacane. Ich celem było zwalczanie lokalnych zagrożeń (bandyci, Tatarzy). Brały czasem udział w wojnach wraz z armią państwową.
• Wojska miejskie – piechota i artyleria powoływane przez samorząd miejski w celu obrony miasta.

• Jazda:
  • Husaria – autorament narodowy
  • Pancerni – autorament narodowy
  • Petyhorcy – autorament narodowy
  • Jazda lekka – autorament narodowy
  • Jazda kozacka – autorament narodowy
  • Jazda tatarska – autorament narodowy
  • Jazda wołoska – autorament narodowy
  • Lisowczycy – najemnicy
  • Rajtaria – autorament cudzoziemski
  • Arkebuzeria – autorament cudzoziemski

• Piechota:
  • Piechota łanowa – autorament narodowy
  • Piechota wybraniecka – autorament narodowy
  • Piechota dymowa – autorament narodowy
  • Piechota węgierska (piechota polsko-węgierska, piechota polska) – autorament narodowy
  • Piechota niemiecka – autorament cudzoziemski
  • Dragonia – autorament cudzoziemski
  • Kozacy zaporoscy
  • Kozacy rejestrowi
• Artyleria
• Flota Rzeczypospolitej była niewielka i odgrywała stosunkowo niewielka rolę.

• Wojsko I Rzeczypospolitej w 1626
• Wojsko I Rzeczypospolitej w 1633
• Wojsko I Rzeczypospolitej w 1683
• Wojsko I Rzeczypospolitej w 1792

Zobacz multimedia związane z tematem: Wojsko I Rzeczypospolitej

• UrszulaU. Augustyniak UrszulaU., W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa: „Semper”, 2004, ISBN 83-89100-54-1, OCLC 830636209 . Brak numerów stron w książce
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925. Brak numerów stron w książce
• Konstanty Górski, Wojna Rzeczypospolitej ze Szwecją od 1626 do 1629, „Biblioteka Warszawska”, 1888.
• Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny Wiek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, ISBN 83-06-01093-0.
• Leszek Podhorodecki, Chanat Krymski, ISBN 83-05-11618-2.