Ten artykuł dotyczy 17 Regimentu Pieszego Koronnego. Zobacz też: 17 Pułk Piechoty - stronę ujednoznaczniającą.17 Regiment Pieszy Koronny – oddział piechoty armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.
Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, w 1794 roku podjęto decyzję, że regularne wojsko powstania tworzone będzie na podstawie nie zrealizowanego etatu z 1792 roku. 17 regiment pieszy Koronny został sformowany w kwietniu 1794 z ochotników tzw. legionu Księstwa Mazowieckiego[3][a] i otrzymał nr 17[1]. Korpus oficerski zasilili oficerowie rozwiązanego 2 batalionu lekkiej piechoty[4]. W maju liczył zaledwie 250 żołnierzy[2].
5 maja na skutek interwencji Kościuszki został przemianowany na regiment pieszy. Do 10 maja rekrutacja prowadzona była w części na zasadzie zaciągu ochotniczego. Rekruci i ochotnicy mieszkali w rozrzuconych po Warszawie kwaterach, wynajmowanych przez płk. Franciszka Rottenburga. Żołnierzy regimentu pilnowały patrole z gwardii pieszej, regimentów 5 i 10 oraz pułku 4 przedniej straży. Po przemianowaniu jednostki na regiment pieszy wolonterzy pouciekali, a oficerowie, którzy nie chcieli służyć w piechocie, odeszli[5]. W sprawie rekrutacji interweniowała RZT. Na jej polecenie Komisja Porządkowa Księstwa Mazowieckiego nakazała „ziemi marskiej” wydać regimentowi 200 kantonistów. 29 kwietnia regiment liczył 254 głowy i stacjonował w rejonie Bugo-Narwi z wicebrygadierem Janem Henrykiem Dąbrowskim. Ze względu na brak funduszy, 30 maja gen. lejtn. Mokronowiski wstrzymał dalszą rekrutację regimentu. 100 kantonistów zostało „zagarniętych” przez 5 regiment. 19 czerwca płk Rottenburg domagał się asygnaty na 300 kantonistów od ziemi nurskiej[6][b].
W połowie września w 8 kompaniach znajdowało się 322 szeregowych, w tym 41 pochodzenia szlacheckiego. W ostatnich dniach tego miesiaca regiment otrzymał uzupełnienia i liczył wtedy 572 żołnierzy. Brakowało do kompletu 868. Wskutek dezercji ubyło z jednostki od połowy maja do końca września 120 szeregowych[7].
W pierwszym okresie dowodził jednostką płk Franciszek Rottenburg, a po jego dezercji płk Grzegorz Komarnicki. W regimencie służyli także: mjr Longeaux, chor. Rembieliński, chor. Hemik[8].
Ze względu na brak funduszy, regiment do końca powstania nie uzyskał pełnego stanu. Jego liczebność nie przekroczyła ok. 600 oficerów i żołnierzy[2].
Liczebność regimentu w marcu 1794 wynosiła 254[9], a we wrześniu 572 żołnierzy[10]. Na uzbrojeniu regiment posiadał 500 karabinów[11].
Działania regimentu
W maju regiment skierowany został w widły Narwi i Wisły pod Zegrze. Obsadził tu odcinek Narwi od Wisły do Dębego, a później do Serocka. Znajdował się w komendzie bryg. Piotra Jaźwińskiego. Jego zadaniem było, działając w składzie dywizji nadnarwiańskiej, osłaniać północno-wschodnie i wschodnie zaplecze Warszawy oraz komunikację z Litwą[2]. Latem 1794 roku regiment wspierany przez pospolite ruszenie ziemi warszawskiej stoczył szereg drobnych potyczek z wojskami pruskimi. Po klęsce maciejowickiej Dywizja Nadnarwiańska została odcięta od Warszawy i zaatakowana od tyłu przez rosyjskie wojska gen. Ottona Derfeldena, a następnie rozbrojona przez Prusaków[12].
Żołnierze regimentu
Komendanci:
Uwagi
- ↑ Jerzy Majka podaje, że: 5 maja 1794 roku tworzony w Warszawie kawaleryjski Legion Mazowiecki przemianowany został na regiment 17 pieszy koronny[2].
- ↑ Według raportu płk. Grzegorza Komarnickiego płk Rottenburg otrzymał żądaną asygnatę na 300 kantonistów do ziemi nurskiej, a później jeszcze na 600 do tejże ziemi. Jednakże wysłany na początku lipca po ich odbiór kpt. Franciszek Uzdowski zachorował, a całą jego grupę w sile 49 żołnierzy (w tym podporucznik i 8 podoficerów) przejął do 15 regimentu gen. mjr Cichocki. Ziemia nurska nie zgodziła się na wydanie 900 kantonistów 17 regimentowi. Tamtejsza komisja porządkowa obiecała zebrać najwyżej 300 rekrutów, z tego połowę dla gwardii pieszej koronnej[5].
- ↑ Franciszek Rottenburg był z pochodzenia Niemcem. W lipcu 1794 roku zdezerterował i przeszedł na stronę pruską[2].
Przypisy
- ↑ a b c Gembarzewski 1925 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d e f Majka 1992 ↓, s. 3.
- ↑ a b Wimmer 1978 ↓, s. 368.
- ↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 405.
- ↑ a b Bauer 1981 ↓, s. 150.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 150–151.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 151.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 152.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 386.
- ↑ Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 97.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 278.
- ↑ Majka 1992 ↓, s. 4.
Bibliografia
Oddziały wojska I Rzeczypospolitej 1717–1795
| Dywizje | |
|---|
| Brygady | |
|---|
Regimenty
piesze | |
|---|
Pułki jazdy/
ułanów | |
|---|
Pułki
przedniej straży | |
|---|
| Pułki kozaków |
|
|---|
Regimenty
dragonów | |
|---|
| Oddziały targowickie |
|
|---|
Oddziały insurekcji
kościuszkowskiej | |
|---|
Chorągwie
i szwadrony | |
|---|
| Bataliony | |
|---|
| Artyleria | |
|---|
| Bitwy | |
|---|
