W okresie II wojny światowej współorganizator tajnego nauczania w rejonie Krzeszowic (1939–1944), po wojnie współtwórca i dyrektor krzeszowickiego liceum, kurator krakowskiego okręgu szkolnego i kierownik Wydziału Oświaty (1948–51), długoletni pracownik (1949–1976) i rektor (1956–1971) Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, od 1960 redaktor naczelny „Ruchu Literackiego”, przewodniczący rady naukowej Instytutu Badań LiterackichPAN (1975–1977). Badacz życia i twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego (m.in. monografie Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biografii, Powieści historyczne Kraszewskiego, Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów Polski, liczne wydania utworów) oraz Adolfa Dygasińskiego (wydał m.in. jego Pisma pedagogiczne).
Z powodu lewicowych przekonań (bliskich PPS) nie mógł znaleźć zatrudnienia w szkołach państwowych[potrzebny przypis]. W latach 1931–1939 pracował w gimnazjach prywatnych w Kolbuszowej, Krakowie (1934/35) i Toruniu (1935–39)[12]. W 1934, jako nauczyciel w odległej od ośrodków akademickich Kolbuszowej, obronił pod kierunkiem profesora Chrzanowskiego rozprawę doktorską Lucjan Siemieński jako krytyk literacki, mimo krytycznej recenzji Stanisława Pigonia[16]. W tym samym roku złożył również egzamin nauczyciela szkół średnich[13][12], upoważniający do prowadzenia lekcji języka polskiego i łaciny. W czasie okupacji niemieckiej został skierowany do pracy jako urzędnik w kamieniołomach w Miękini od 15 września 1939, a od 1 października 1941 w Urzędzie Pracy (Arbeitsamt) w Krzeszowicach, gdzie odpowiadał za referat wypłaty zasiłków dla rodzin wywiezionych na roboty przymusowe do III Rzeszy i referat poradnictwa zawodowego dla młodzieży[17]. W 1942 nawiązał współpracę z konspiracyjną komórką Polskiej Partii Robotniczej w Krzeszowicach i dostarczał jej działaczom oraz żołnierzom Gwardii Ludowej wykradzione z Arbeitsamtu karty pracy[18][15]. Jego brat, Adam (1923–1988), był w tym czasie żołnierzem AK[19]. Obaj bracia wraz z narzeczoną Danka, Jadwigą Bączkowską[b], i Kazimierzem Wyką prowadzili tajne nauczanie w Krzeszowicach. Po powołaniu przez Delegaturę Rządu na Kraj w 1941 Gminnych Komisji Oświaty i Kultury Danek był członkiem komisji w Krzeszowicach, sprawował także opiekę nad tajną szkołą średnią[21]. 21 grudnia 1944 został aresztowany za sprawą niemieckiego kierownika Urzędu Pracy podczas przeprowadzania tajnej matury w Tenczynku i osadzony w więzieniu na Montelupich,[22] skąd wydostał się podczas ewakuacji w styczniu 1945[12].
Po zakończeniu II wojny światowej na bazie doświadczeń konspiracyjnych organizował liceum ogólnokształcące w Krzeszowicach, które rozpoczęło działalność 7 lutego 1945[23][24], natomiast lokal Hotelu Zdrojowego Potockich, zajęty na potrzeby Armii Czerwonej, otrzymało staraniem Danka 22 października 1945[25]. Danek był dyrektorem krzeszowickiego liceum do 31 sierpnia 1947[24]. Z przydziału kuratorium pracował równocześnie jesienią 1946 jako nauczyciel w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica w Chrzanowie[20]. Tworzył struktury komunistycznej organizacji młodzieżowej Związek Walki Młodych w Krzeszowicach, a w lutym 1945 został jej kierownikiem[26]. W marcu 1946 został członkiem Komitetu Miejskiego PPR w Krzeszowicach, z ramienia PPR był do 1948 przewodniczącym tamtejszej Miejskiej Rady Narodowej[27][15]. Jako zaufany działacz PPR był przewodniczącym krzeszowickiej Obwodowej Komisji Wyborczej w trakcie referendum ludowego w 1946 oraz wyborów parlamentarnych w 1947[15][28].
1 września 1947 został mianowany na krótko dyrektorem VI Państwowego Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki w Krakowie (w bezpośrednim sąsiedztwie szkoły mieszkał do 1957[29]), 5 listopada 1947 naczelnikiem wydziału szkół średnich i kuratorem krakowskiego okręgu szkolnego[30], a 1 grudnia 1948 kuratorem[24][15]. Jako zdeklarowany ateista – choć zawarł w 1946 ślub kościelny[20] – współuczestniczył w przejmowaniu przez państwo kościelnych szkół i zakładów wychowawczych, a także przyczyniał się do usuwania z placówek oświatowych duchownych, którzy pracowali w nich jako katecheci[15]. Od maja 1949 był sekretarzem wojewódzkiej komisji do walki z analfabetyzmem, po czym zastąpił Franciszka Grochalskiego jako pełniący obowiązki wojewódzkiego pełnomocnika tejże komisji[31]. We wrześniu 1950 został kierownikiem Wydziału Oświaty Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie. Zarówno w kuratorium, jak i w Wydziale Oświaty był aktywnym członkiem podstawowej organizacji partyjnejPolskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[15].
Wiosną 1951 Danek został odwołany z administracji oświatowej, do czego pretekstem miało stać się jego zachowanie na meczu piłkarskim[32]. Uzyskał wówczas stałe zatrudnienie w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, gdzie od 1949 pracował na godziny kontraktowe. W roku akademickim 1951/52 prowadził również wykłady zlecone na Uniwersytecie Jagiellońskim[33]. Był członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR w WSP[34]. W 1951–55 pełnił funkcję zastępcy i faktycznego przewodniczącego krakowskiej Komisji Egzaminacyjnej do spraw egzaminu państwowego dla nauczycieli szkół średnich. Był organizatorem utworzonego w 1951 Studium Zaocznego dla Pracujących, co przypadło na początki formy studiów zaocznych, pierwotnie skierowanej do pracujących już nauczycieli. Jednocześnie w 1951–56 był nauczycielem Liceum Pedagogicznego nr 1 w Krakowie[35]. W 1952 został dziekanem Wydziału Zaocznego, zaś napisana z inspiracji Kazimierza Wyki (wówczas kolegi z WSP) praca Poglądy pedagogiczne Adolfa Dygasińskiego pozwoliła mu na uzyskanie 30 czerwca 1954 tytułu docenta[24][36].
29 października 1956, w trakcie odwilży gomułkowskiej, Danek został pierwszym pochodzącym z wyboru rektorem krakowskiej WSP[37][15]. Wiosną 1956 dał się poznać jako obrońca uczelni przed planami jej rozwiązania przez Ministerstwo Oświaty i przejęcia w okrojonej postaci przez UJ[38], a dzięki swej energii organizatorskiej został w folklorze WSP zapamiętany jako „Pierwszy Wielki Budowniczy”[39]. Pełniąc urząd rektora, nie zgodził się na zwrot lokali należących do sióstr urszulanek, zabranych im przez państwo w okresie stalinizmu[15]. Jednocześnie wymusił na KW PZPR decyzję o zaborze części budynku Seminarium Duchowego[15]. W 1957 został członkiem Komisji Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego do spraw dydaktyki na studiach zaocznych. Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Uczelnianego PZPR w 1959 ponownie został rektorem WSP. W reakcji na list biskupów polskich do biskupów niemieckich angażował się w organizację masówek potępiających polski Episkopat. Sprzeciwiał się również udziałowi studentów WSP w pielgrzymce do Częstochowy z okazji milenium chrztu Polski. W 1967 został za zgodą władz PRL członkiem Komisji do Spraw Kształcenia Nauczycieli w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego[15]. W 1961 został profesorem uczelni, a w 1968 otrzymał od Rady Państwa nominację profesorską[24]. W tym okresie opublikował liczne prace poświęcone twórczości Kraszewskiego, który pochłaniał główną uwagę badawczą Danka jako pisarz-realista, aktywny publicystycznie i zaangażowany politycznie. Kraszewski Danka krytykował kosmopolityczne elity z pozycji narodowych, a wyższe duchowieństwo z liberalnych i racjonalistycznych[40], prowadził też działalność wywiadowczą na szkodę Prus. Mimo ponawianych ujęć książkowych tematu Dankowi nie udało się stworzyć pełnej biografii Kraszewskiego[41].
Po złożeniu urzędu rektora w 1971 był do śmierci dyrektorem nowo utworzonego Instytutu Filologii Polskiej WSP[42]. Od 1962 kierował Katedrą Metodyki Języka Polskiego i Literatury Polskiej[43][24]. Był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie (1975–76; powołany w skład rady 1960) oraz redaktorem naczelnym „Ruchu Literackiego” od jego założenia w 1960[44]. Wchodził w skład komitetów wydawniczych dzieł Kraszewskiego w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej i w Wydawnictwie Literackim. Pod jego opieką stopień doktora uzyskali m.in. Jerzy Jarowiecki, Wojciech Pasterniak, Halina Bursztyńska-Stefańska[45], Jacek Kajtoch[46], Czesław Kłak i Gustaw Ostasz[47]. Położył szczególne zasługi na polu demokratyzacji (w tym i feminizacji) szkolnictwa średniego w Polsce okupowanej i szkolnictwa wyższego w Polsce powojennej, a także podnoszenia poziomu wykształcenia kadry nauczycielskiej, szczególnie tej wywodzącej się spoza inteligencji[48].
Od 1976 imię Wincentego Danka nosi audytorium obecnego Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. W 1987 Wincenty Danek został także uhonorowany tablicą pamiątkową wmurowaną na fasadzie Liceum Ogólnokształcącego w Krzeszowicach, którego był założycielem[49].
Imieniem Danka nazwana została w 1979 ulica Apteczna w centrum Krzeszowic, położona niedaleko funkcjonującej od 1977 ulicy Kazimierza Wyki[50]. 1 marca 2018 na wniosek Instytutu Pamięci Narodowej, a przy sprzeciwie radnych miasta wojewoda małopolski przywrócił dawną nazwę ulicy w ramach dekomunizacji[15][51][52]. Danka i Wykę upamiętniają także od 1977 ulice na krakowskim Prądniku Białym[50].
Ważniejsze prace
Poglądy pedagogiczne Adolfa Dygasińskiego (1954)
Publicystyka Józefa Ignacego Kraszewskiego w latach 1859–1872 (1957)
Powieści historyczne Józefa Ignacego Kraszewskiego (1966)
Józef Ignacy Kraszewski. Żywot i dzieła (1967)
Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów Polski (1969)
Pisarz wciąż żywy. Studia o życiu i twórczości J.I. Kraszewskiego (1969)
Józef Ignacy Kraszewski (1973)
Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzny (1976)
↑ abSierszę jako miejsce urodzenia podaje IPN oraz biograf Danka, Gabriel Szuster, który powołuje się na wywiad ze Stanisławem Burkotem, odnotowując przy tym, że wszystkie dokumenty Danka wymieniają Krzeszowice i sugerując, że Krzeszowice były miejscem chrztu[1]. Ponieważ Szuster przeprowadził rozmowy z żyjącymi członkami rodziny Danka, wolno przyjąć, że wersja o Sierszy zostałaby zakwestionowana, gdyby była w oczywisty sposób nieprawdziwa.
↑Nie jest jasne, czy może chodzić o spolszczone nazwisko późniejszej żony Danka, Olgi Jadwigi Tiahnybok[20].
↑Józef Hampel, Marian Różycki, Jan Szmyd, Podstawowa Organizacja Partyjna w latach 1961–1971 [w:] „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie”, Z. 46, Kraków 1973, s. 358.
↑BolesławB.FaronBolesławB., MagdalenaM.RoszczynialskaMagdalenaM., O Instytucie, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Brak numerów stron w książce
AntoniA.JopekAntoniA., JózefaJ.KobylińskaJózefaJ., ZenonZ.UrygaZenonZ., Filologia polska w latach 1961–1971, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, 46, 1973, s. 53–80.
UrszulaU.KaczmarekUrszulaU., Na węgierskiej ziemi. Rzecz o Polonii węgierskiej, Poznań: Ars Nova, 1999.
KathrinK.Krogner-KornalikKathrinK., Tod in der Stadt. Religion, Alltag und Festkultur in Krakau 1869–1914, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2015, ISBN 978-3-647-31026-8.
Feliks Kiryk, Józef Hampel, Iwona Pietrzkiewicz (red.): Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006. ISBN 83-7271-395-2.
Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom I: A-M, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984 (artykuł redakcyjny)
