Szablak szkocki

Sympetrum danae[1]
(Sulzer, 1776)
Samiec
Młoda samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	ważki
Podrząd	ważki różnoskrzydłe
Nadrodzina	Libelluloidea
Rodzaj	Sympetrum
Gatunek	szablak szkocki
Synonimy Libellula danae Sulzer, 1776[2] Libellula scotica Donovan, 1811[2] Sympetrum pallidistigma Stephens, 1835[2] Libellula nigra Charpentier, 1840[2] Libellula veronensis Charpentier, 1825[2] Libellula nigricula Eversmann, 1836[2] Sympetrum pojarkovi Grigoriev, 1905[2] Sympetrum arcticum Matsumura, 1911[2] Sympetrum matrix Bartenev, 1915[2] Sympetrum verum Bartenev, 1915[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Szablak szkocki, szablak czarny (Sympetrum danae) – gatunek ważki różnoskrzydłej, najmniejszy przedstawiciel rodziny ważkowatych (Libellulidae)^[4].

Osiąga długość 29–34 mm (czasem 35 mm^[5]) i rozpiętość skrzydeł 45–54 mm (czasem 55 mm^[5]). Wykazuje dymorfizm płciowy^[4]. Dojrzałe samce są prawie całkowicie czarne, jedynie na bokach ich tułowia wyróżniają się jasne, ukośne paski. Młode osobniki są żółto-brązowe z czarnymi pasami na bokach tułowia i spodzie odwłoka. Na skrzydłach widnieją typowe dla szablaków zażółcenia^[6].

Larwy mają krótkie, krępe ciało o lekko zaznaczonym spłaszczeniu grzbieto-brzusznym. Typową dla nich cechą jest łyżkowata maska zakrywająca przednią część ciała oraz szczeciny na podbródku i głaszczkach wargowych^[7].

Jest szeroko rozpowszechniony, występuje licznie na północnych obszarach Europy i Azji oraz w Ameryce Północnej. W Polsce spotykany na terenie całego kraju, także w górach^[8]. Jest tyrfofilny, zasiedla wody stojące i kwaśne. Preferuje zwłaszcza torfowiska sfagnowe, turzycowiska i śródleśne bagna, obrzeża zbiorników dystroficznych, ale również inne zbiorniki charakteryzujące się bogatą roślinnością^[9].

Imagines pojawiają na początku sierpnia, a najliczniej występują w połowie września^[10], są drapieżnikami polującymi na inne owady^[9], a ich wrogami są głównie ptaki i płazy oraz także pająki^[11].

Jak wszystkie ważki, odznacza się skomplikowanymi zachowaniami godowymi. Pojawiający się na terytorium samicy samiec zachęca ją do połączenia się w parę, a następnie przekłada nasienie z otworu płciowego do wtórnego narządu kopulacyjnego. Do kopulacji dochodzi w szczególnej pozycji tak zwanego pierścienia kopulacyjnego. Samiec za pomocą przysadek odwłokowych trzyma za głowę samicę, która zaczepia się odwłokiem o jego narządy kopulacyjne. Samice, nadal połączone w parę z samcem, składają jaja uderzając odwłokiem o powierzchnię wody^[4].

Cykl życiowy tego gatunku charakteryzuje się długą diapauzą w stadium jaj i szybkim rozwojem larw, które w poszukiwaniu ofiar przetrząsają osady denne lub zbierają zwierzęta z obrostów peryfitonu^[7].

• ważki Polski