Ten artykuł dotyczy stolicy Jemenu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Sana

‏صنعاء‎

Sana nocą
Państwo	Jemen
Muhafaza	Sana
Wysokość	2200 m n.p.m.
Populacja (2004) • liczba ludności	1 707 531
Nr kierunkowy	01
Położenie na mapie Jemenu Sana
15°21′N 44°12′E/15,350000 44,200000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Stare Miasto w Sanie^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Jemen
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV,V,VI
Numer ref.	385
Region[b]	Kraje arabskie
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1986 na 10. sesji
Obiekt zagrożony	2015-
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Sana (arab. ‏صنعاء‎, Ṣanʿāʾ) – stolica Jemenu, położona w zachodniej części kraju, w kotlinie na wysokości 2100–2300 m otoczonej wysokimi szczytami, siedziba administracyjna muhafazy Sana. W 2004 roku liczyła ok. 1,7 mln mieszkańców.

Sana jest zaliczana do najstarszych miast na świecie^{[potrzebny przypis]}. Najwcześniejsze inskrypcje wspominające miasto datowane są na I wiek.

Charakteru stołecznego nabrała po uzyskaniu przez Jemen Północny niepodległości w roku 1918. Utraciła go w roku 1948 na rzecz Ta’izz. Od roku 1962 stolica Jemeńskiej Republiki Arabskiej. Po zjednoczeniu Jemenu w roku 1990 została stolicą Republiki Jemenu.

Sana jest jednym z najstarszych miejsc zaludnionych na świecie. Według popularnej legendy została założona przez Sema, syna Noego^[1][2]. Była znana jako „Azal” w czasach starożytnych, odwołując się do Uzala, syna Joktana (arab. Qahtan) który był prawnukiem Sema. Jej obecna nazwa prawdopodobnie pochodzi od południowoarabskiego słowa „dobrze ufortyfikowany”. Arabski historyk Al-Hamdani napisał, że w Sanie została obmurowana przez Sabejczyków pod władzą Szar Autara który wybudował również Pałac Ghumdan w mieście. Ze względu na położenie, Sana służyła jako ośrodek miejski dla okolicznych plemion w tym regionie, jak i centrum handlu regionalnego w południowej Arabii. Była umieszczona na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków handlowych łączących starożytny Marib na wschodzie do Morza Czerwonego na zachodzie.

Kiedy król Jusuf Asar (lub Zu Nuwas), ostatni z królów Himjarytów, był u władzy, Sana również była drugą stolicą Aksum.

 Zobacz też: Historia Sany w średniowieczu.

Mamelucy przybyli do Jemenu w 1517 roku. W 1538 roku Jemen po raz pierwszy dostał się pod panowanie osmańskie, które trwało do 1635 roku. Sana stała się wówczas stolicą osmańskiego wilajetu. Ponownie była nią w czasie drugiego panowania osmańskiego w latach 1872–1918. W 1918 roku Sana została stolicą Imama Jahji, który rządził Jemenem Północnym. W 1948 roku stolicę przeniesiono do Ta’izzu. W 1962 roku, po rewolucji, która obaliła rządy imama, Sana stała się stolicą Republiki Jemenu. Stolicą zjednoczonego Jemenu stała się w 1990 roku.

Stara część Sany jest zamieszkana od ponad 2,5 tys. lat. Tradycja głosi, iż pierwotnie osada została zbudowana na rozkaz Sema, jednego z synów Noego, i przez wieki znana była pod nazwą swojego założyciela jako Miasto Sema (Sam). Od IV wieku była stolicą państwa Himjarytów, W VII wieku została podbita przez Etiopczyków, a następnie przez Persów. Od VII wieku opanowana przez wojska muzułmańskie, a jej mieszkańcy przyjęli islam. W 1516 została podbita przez Imperium Osmańskie. Podczas walk religijnych w 1872 roku przeszła pod kontrolę imamów zajdyckich. W 1962 stolica Jemeńskiej Republiki Arabskiej, a od 1990 Republiki Jemeńskiej.

Miasto to jest otoczone starymi glinianymi murami o wysokości 6-9 metrów, w obrębie których znajduje się 106 meczetów, 12 łaźni oraz 6,5 tys. domów pochodzących sprzed XI w. Charakterystyczne dla starej zabudowy miasta są wielokondygnacyjne domy-wieże zamieszkiwane przez jedną wielopokoleniową rodzinę. Na parterze znajdują się sklepiki lub warsztaty oraz latryny, na pierwszym piętrze kuchnie oraz spiżarnie. Drugie piętro przeznaczone jest dla gości, trzecie i wyżej mieszczą sypialnie członków rodziny. Na samym szczycie natomiast znajduje się mafradż – pokój wypoczynkowy z widokiem na miasto oraz otwarty taras.

Wejścia do starego miasta strzeże sześć bram, z czego główna brama nazywana jest Bab al-Jamen (drzwi Jemenu) i datowana jest na VII wiek. Jedną z głównych atrakcji starego miasta jest Al-Dżami al-Kabir (Wielki Meczet), pochodzący z VIII wieku i będący wśród najstarszych na świecie. Sercem miasta jest natomiast bazar zwany Solnym Rynkiem (Suk al-Milh), pełen kramów i warsztatów rzemieślniczych.

W 1984 roku stare miasto Sany zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Od tego czasu czynione są starania, aby konserwować historyczną zabudowę miasta.

Sanę cechuje bardzo rzadka, łagodna wersja pustynnego klimatu. Suma opadów w Sanie wynosi średnio około 200 mm. Jednak ze względu na dużą wysokość nad poziomem morza, temperatury są znacznie bardziej umiarkowane niż w wielu innych miast na Półwyspie Arabskim. W rzeczywistości, średnie temperatury pozostają stosunkowo niezmienne przez cały rok w Sanie, z najchłodniejszym miesiącem styczniem i najcieplejszym miesiącem lipcem. Miasto rzadko doświadcza skrajnych temperatur. Jednak na niektórych obszarach wokół miasta temperatura spada do około –9 lub –6 stopni Celsjusza w okresie zimowym. Przymrozki występują zwykle wcześnie rano zimą. Słońce ogrzewa miasto do 15 stopni C w czasie południa, ale temperatura spada drastycznie, wraz z zapadnięciem nocy. Sana otrzymuje połowę rocznych opadów w miesiącach lipcu i sierpniu. Opady deszczu są mocno zmienne w zależności od roku, przez kilka lat mogą wynosić 500–600 mm opadów na rok, podczas gdy w inne ledwo 150 mm. Wysokie temperatury zwiększyły się nieznacznie w okresie letnim w ciągu ostatnich kilku lat, także i niskie temperatury zimą drastycznie spadły w tym samym okresie.

Sana jest najszybciej rozwijającą się stolicą na świecie, ze wzrostem o 7%^[4], a dynamika narodu jako całości to 3,2%. Jeśli obecne tempo zostanie utrzymane ludność Sany podwoi się w ciągu dziesięciu lat. Większość tempa wzrostu wynika z migracji z obszarów wiejskich do miasta w poszukiwaniu pracy.

Żydzi są obecni w Jemenie od czasów króla Salomona i tworzą tam jedną z najstarszych diaspor żydowskich. Po utworzeniu państwa Izrael 49 tys. (z około 51 tys.) jemeńskich Żydów powróciło do ojczyzny, z czego prawie 10 tys. pochodziło z Sany. Aż do czasu rebelii szyitów w muhafazie Sada w 2004 roku w mieście nie było w zasadzie żadnej ludności żydowskiej. Rebelianci Houti bezpośrednio zagrozili społeczności żydowskiej w roku 2007, co skłoniło rząd prezydenta Saleha do zaoferowania jej schronienia w Sanie. W 2010 roku w stolicy mieszkało pod ochroną rządu około 70 Żydów^[5].

W stolicy Jemenu, 40% miejsc pracy w Sanie jest w sektorze publicznym. Inne główne źródła formalnego zatrudnienia w mieście to przemysł i handel. Jak wiele innych miast w krajach rozwijających się, Sana ma sektor nieformalny, który jest szacowany na 32% stanowiących pozarządowe zatrudnienie. Jednakże podczas gdy istnieje większa różnorodność miejsc pracy w Sanie, w porównaniu do innych miast w Jemenie, istnieje również większe ubóstwo i bezrobocie. Szacuje się, że 25% siły roboczej w Sanie jest bezrobotna^[6].

Sana ma lotnisko międzynarodowe. Z miasta można dojechać autokarami do większości państw Półwyspu Arabskiego. Wewnątrz miasta kursują autobusy zwane d’bab.

W mieście znajduje się stadion Ali Muhesen, stadion narodowy reprezentacji Jemenu w piłce nożnej, i jest używany głównie do meczów piłki nożnej i krykieta. Stadion może pomieścić 25 tys. osób.

Mimo że Jemen był gospodarzem Pucharu Zatoki Perskiej w 2010, Sana nie było miastem gospodarzem.

• Mury Sany
• Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Jemenie

• Kolekcja Dookoła Świata – Jemen. Warszawa: De Agostini Polska sp. z o.o., 2008, s. 4. ISBN 978-83-7316-738-4.

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Zamach bombowy w stolicy Jemenu, Sanie