Puchar Świata w Rugby 2019 – dziewiąta edycja Pucharu Świata, zawodów o randze mistrzostw świata w rugby union. Organizowany przez Japonię turniej odbył się między 20 września a 2 listopada 2019 roku. Mecze rozgrywane były na dwunastu stadionach w całym kraju. Tytułu bronili Nowozelandczycy, a po ostateczny triumf sięgnęła reprezentacja Południowej Afryki, dla której było to trzecie zwycięstwo w rozgrywkach pucharu świata.
Wybór organizatora
Wstępne głoszenia związków rugby chętnych do zorganizowania zarówno tego turnieju, jak i poprzedniego, były przyjmowane przez IRB do 15 sierpnia 2008 roku. Na tym etapie żadne szczegóły nie były wymagane, toteż zgłosiła się rekordowa liczba dziesięciu państw: Anglia, Australia, Irlandia, Jamajka, Japonia, Rosja, RPA, Szkocja, Walia i Włochy, przy czym Anglia zgłosiła swe zainteresowanie jedynie turniejem w roku 2015[1]. W listopadzie tegoż roku IRB, z uwagi na kryzys ekonomiczny, ogłosiła, iż minimalna opłata na jej rzecz za zorganizowanie turnieju zostanie zmniejszona ze stu dwudziestu do dziewięćdziesięciu sześciu milionów funtów, zapowiedziała także wprowadzenie systemu podziału zysków uzyskanych ponad tę kwotę[2].
Z dziewięciu federacji, które złożyły wstępne zgłoszenia, trzy przedstawiły oficjalne wnioski w wyznaczonym terminie 8 maja 2009 roku[3], a kilka dni później zaprezentowały swoje kandydatury[4]. RPA argumentowała swoją kandydaturę dużymi tradycjami rugby, pewnością zorganizowania rentownej imprezy oraz już gotową infrastrukturą, przygotowaną na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2010[5][6]. Atutem Włochów miała być relatywnie nieduża odległość dla kibiców z Wysp Brytyjskich i Francji, duże stadiony, w tym jeden udostępniony przez Francuzów w Marsylii oraz sygnalizowaną przez IRB chęcią rozegrania turnieju w kraju rozwijającym się pod względem rugby[7][8]. Podobnie przedstawiała swoją kandydaturę Japonia – byłby to pierwszy Puchar Świata rozegrany w Azji, z meczami planowanymi również w Hongkongu i Singapurze, przez kraj z rozbudowaną infrastrukturą i doświadczeniem w organizacji największych sportowych imprez[5][9].
Rugby World Cup Limited, zarządzająca organizacją turniejów o Puchar Świata, 30 czerwca 2009 roku zarekomendowała Zarządowi IRB w swoim raporcie Anglię i Japonię jako potencjalnych gospodarzy kolejnych dwóch Pucharów Świata[10]. Argumentowała to maksymalizowaniem zysków w roku 2015 i możliwością zorganizowania wówczas kolejnego Pucharu Świata w regionie ważnym z punktu widzenia rozwoju dyscypliny[11]. Potwierdzająca tę rekomendację decyzja o przyznaniu Anglii i Japonii organizacji turniejów odpowiednio w 2015 i 2019 zapadła stosunkiem głosów 16 do 10 i została ogłoszona przez przewodniczącego IRB, Bernarda Lapasseta, w Dublinie 28 lipca 2009 roku[12].
Budowa znajdującego się na oficjalnej liście obiektów mających gościć zawody Stadionu Olimpijskiego została w lipcu 2015 roku wstrzymana przez premiera JaponiiShinzō Abe w związku z eskalacją kosztów – zaprojektowany od nowa miał być gotowy dopiero na Letnie Igrzyska Olimpijskie 2020[13]. Jako że miał on być głównym stadionem zawodów, na którym miały odbyć się mecz otwarcia, finał i inne kluczowe pojedynki, decyzja ta wymusiła reakcję World Rugby domagającej się wyjaśnień, w jaki sposób jego utrata wpłynie na budżet turnieju i liczbę dostępnych biletów[14]. W razie kłopotów ze spełnieniem przez Japonię stawianych przed nią wymogów rozważane było przez władze światowej federacji przeniesienie zawodów do jednego z przegranych kandydatów – RPA lub Włoch[15]. Ostatecznie pod koniec września 2015 roku World Rugby po analizie przyjęła zrewidowany model przedstawiony przez organizatorów i poparty przez rząd Japonii[16], rządowe wsparcie zostało potwierdzone dwa miesiące później[17]. World Rugby przeprowadzała następnie okresowe inspekcje postępów w przygotowaniach do zawodów, po początkowych opóźnieniach chwaląc organizatorów za przyśpieszenie prac przygotowujących turniej[18][19][20][21][22][23][24][25].
Informacje ogólne
W październiku 2015 roku World Rugby przedstawiła logo zawodów zawierające dwa symbole Japonii – wschodzące słońce oraz górę Fudżi[26], w maju kolejnego roku natomiast bazujące na nim symbole identyfikujące miasta-gospodarzy, bazy zespołów i instytucji działających przy organizacji turnieju[27], nawiązujące do kultury tegoż kraju były także zademonstrowane w połowie czerwca 2019 roku projekty graficzne biletów[28]. W styczniu 2018 roku zaprezentowano maskotki zawodów – parę mitycznych podobnych do lwów stworzeń – o wspólnej nazwie Ren-G[29], a kilka miesięcy później ich honorowym patronem został książę Akishino[30]. Na początku listopada tegoż roku uruchomiono oficjalny sklep internetowy[31] oraz przedstawiono oficjalną turniejową piłkę przygotowaną ponownie przez firmę Gilbert[32]. Ofertę sklepu online uzupełniają siedemdziesiąt trzy stacjonarne, a sztandarowy został otwarty w centrum handlowym Odakyū znajdującym się w pobliżu obsługującego najwięcej pasażerów na świecie dworca Shinjuku[33].
W maju 2015 roku rozpoczęto proces wyboru baz dla uczestniczących w turnieju reprezentacji, a zgłoszenia przyjmowano do 1 sierpnia tegoż roku. Zgodnie z wyznaczonymi kryteriami powinny one mieścić hotel, basen, siłownię i dwa obiekty treningowe – kryty i na otwartym powietrzu[34]. W styczniu 2017 roku ogłoszono, że aplikacje złożyło siedemdziesiąt sześć ośrodków z ponad dziewięćdziesięciu prefektur i miast, a spośród nich miało zostać wybranych około pięćdziesięciu, które zostaną następnie przedstawione zespołom[35]. Wstępną selekcję przeszły pięćdziesiąt dwie kandydatury[36], a ostateczna lista zamknęła się liczbą pięćdziesięciu pięciu[37].
Organizatorzy Pucharu Świata uruchomili także dodatkowe inicjatywy, jak: klub kibica[38], iluminację Tokyo Tower, wystawę zdjęć w Ōita, zegar w Kamaishi odliczający czas do rozpoczęcia turnieju czy aktywności na meczach Top League[39], a także specjalne, pamiątkowe tablice rejestracyjne[40]. Podpisali również umowę o współpracy ze swoimi odpowiednikami przygotowującymi Letnie Igrzyska Olimpijskie 2020. Miała ona polegać na wymianie doświadczeń i zasobów w takich obszarach jak bezpieczeństwo, transport, infrastruktura, wolontariusze i program antydopingowy[41]. Dzięki współdziałaniu z charytatywną organizacją ChildFund, będącym częścią poturniejowej spuścizny[42][43], do marca 2019 roku udało się zebrać ponad 1,5 miliona GBP[44]. Jej główną składową był jednak ambitny plan przyciągnięcia w Azji do tego sportu miliona nowych graczy, w tym dwustu tysięcy w samej Japonii[45][46]. W maju 2018 roku ich liczba przekroczyła pół miliona[47], cztery miesiące później dotarła do dziewięciuset tysięcy[48][49], cel został osiągnięty w połowie grudnia tegoż roku[50], a ostateczna liczba wyniosła 1,8 miliona, z czego sześćdziesiąt procent w Japonii[51]. Został także zorganizowany objazd Pucharu Webba Ellisa po osiemnastu krajach z całego świata[52][53]: Urugwaju[54][55], Hiszpanii[56], Fidżi[57][58], Hongkongu[59][60], Chinach[61][62], Filipinach[63][64][65], Malezji[66], Indiach[67][68][69][70], Nepalu[71][72], Niemczech[73][74], Południowej Afryce[75], USA[76], Kanadzie[77], Brazylii[78], Chile[79], Argentynie[80] oraz Japonii[81][82][83][84][85][86][87]. Wszystkie zespoły były witane na specjalnych ceremoniach w historycznych bądź zabytkowych lokalizacjach, zaś każdy z uczestników otrzymał pamiątkowy medal, który przygotował Żywy Skarb Narodowy, Yoshita Minori[88][89][90].
We wrześniu 2017 roku podany został orientacyjny harmonogram sprzedaży[91], a zgodnie z zapowiedziami[92] w listopadzie tego roku wraz z ogłoszeniem terminarza rozgrywek potwierdzono rozpiętość cenową wejściówek i ramowy plan ich sprzedaży, a także szczegółowe ceny biletów na każde ze spotkań – od 1000 jenów za ulgowy bilet na mecze fazy grupowej do 100 000 jenów za najdroższą wejściówkę na finał – podkreślając, iż spośród 1,8 miliona biletów połowa będzie dostępna w cenie poniżej 15 000 jenów[93][94][95]. Spodziewano się jednocześnie, iż ponad sześćset tysięcy z nich zostanie zakupione przez gości z zagranicy[96]. W pierwszej fazie – na przełomie stycznia i lutego 2018 roku – do sprzedaży trafiły pakiety obejmujące mecze danej drużyny bądź na danym stadionie, najpierw dla związanych z rugby kibiców z Japonii, potem została ona otwarta dla zainteresowanych z całego świata[97][98][99]. W tej fazie popyt znacznie przekroczył podaż, wpłynęło bowiem 864 tysiące zamówień[100], przez kolejne trzy miesiące, gdy w drugiej fazie o bilety na pojedyncze spotkania aplikowali kolejno w miesięcznych interwałach członkowie lokalnych klubów rugby, mieszkańcy miast-gospodarzy oraz kibice z Japonii, ich liczba przekroczyła półtora miliona[101]. W ostatniej części drugiej fazy sprzedaży trwającej do końca czerwca 2018 roku o wejściówki mogły ubiegać się osoby zarejestrowane w newsletterze światowej federacji, wówczas liczba aplikacji przekroczyła 2,5 miliona[102]. We wrześniu 2018 roku rozpoczęły się zapisy na zakup biletów dla szerokiej publiczności[103][104] i mimo iż do dyspozycji było około trzystu tysięcy wejściówek, przez blisko dwa miesiące wpłynęło dwa miliony aplikacji[105]. Pozostałe bilety, w liczbie około dwustu tysięcy, trafiły do sprzedaży na zasadzie „kto pierwszy, ten lepszy” w połowie stycznia 2019 roku z priorytetem dla osób, które nie miały szczęścia we wcześniejszych losowaniach[106][107]. Kolejna tura, obejmująca także bilety zwrócone przez krajowe związki, touroperatorów czy z rekonfiguracji stadionów, ruszyła w połowie maja[108][109], zaś ostatnia 10 sierpnia 2019 roku[110]. Organizatorzy dodatkowo rozpoczęli kampanię zniechęcającą do zakupu biletów od nieautoryzowanych dystrybutorów, zapowiedziano także utworzenie platformy do wymiany lub odsprzedaży biletów po cenie zakupu[111][112]. Na pięćdziesiąt dni przed rozpoczęciem zawodów organizatorzy potwierdzili, że 85% z 1,8 miliona biletów zostało sprzedanych[113], zaś w tygodniu poprzedzającym jego otwarcie odsetek ten wzrósł do 96%[114]. Od 1 lutego 2018 roku ruszyła też sprzedaż pakietów meczowo-hotelowo-wycieczkowych oraz – po raz pierwszy w Japonii – corporate hospitality w pięciu wariantach, których cena wahała się w zależności od stadionu i rangi spotkania od 75 do 285 tysięcy jenów za osobę[115]. Sprzedaż tych pierwszych okazała się tak dużym sukcesem, iż już w maju touroperatorzy zwiększyli prognozę o 20%[101], a we wrześniu do 30% ponad zakładany początkowo poziom[116][117].
Rekrutacja około dziesięciu tysięcy wolontariuszy rozpoczęła się w kwietniu 2018 roku[118][119]. Wstępnie zgłosiła się rekordowa liczba ponad trzydziestu ośmiu tysięcy chętnych[120], a ich kwalifikacje były sprawdzane w drugiej połowie roku 2018[121][122].
Wpływ turnieju na japońską gospodarkę był szacowany początkowo na 420[123], a następnie na 437 miliardów jenów, z czego blisko połowa miałaby przełożyć się na wzrost PKB[124][125]. Z uwagi na trwający sezon tajfunowy, a także ewentualność wystąpienia trzęsienia ziemi, utraty stadionu bądź ważnego węzła transportowego zostały przygotowane plany awaryjne – obejmujące także możliwość przełożenia meczu fazy pucharowej, jednakże mecze fazy grupowej zostałyby odwołane, a wynik takiego spotkania ustalony byłby na 0:0[126][127]. Organizatorzy zostali także ostrzeżeni, by z uwagi na panującą w środowisku rugbowym kulturę picia piwa nie zabrakło tego trunku[128].
Do oficjalnych składów zgłoszono ponad trzystu zawodników, którzy uczestniczyli w organizowanych przez WR turniejach w kategorii U-20, zarówno na poziomie Championship, jak i Trophy[129].
Podczas zawodów obowiązywały nowe, rozszerzone standardy medyczne związane przede wszystkim z zapobieganiem i monitorowaniem urazów głowy[130], a w podejmowaniu decyzji arbitrom ponownie miała pomagać technologia Hawk-Eye[131]. Przed turniejem wszyscy zawodnicy, trenerzy i sędziowie przeszli obowiązkowe szkolenie antykorupcyjne i program edukacyjny związany z zakładami bukmacherskimi[132], a Rob Howley będący trenerem ataku Walijczyków został odesłany do kraju pośród zarzutów o obstawianie wyników spotkań z udziałem swojego zespołu[133][134].
Według zapowiedzi transmisje telewizyjne dotrą do ponad ośmiuset milionów gospodarstw domowych w 217 terytoriach, przekraczając uzyskany w 2015 roku wynik 683 milionów, zaś w pozostałych będą transmitowane w Internecie. Mecze półfinałowe i finał będą obsługiwane przez trzydzieści cztery kamery, w pozostałych spotkaniach będzie ich natomiast co najmniej dwadzieścia trzy, toteż stacje telewizyjne będą miały możliwość wyboru jakości sygnału, aż do oferowanego w Japonii 8K. Zostaną również wykorzystane elementy rzeczywistości rozszerzonej, a także rozbudowana obecność w mediach społecznościowych oraz oficjalnej aplikacji[135]
Terminarz
W październiku 2015 roku World Rugby ustaliła ramy czasowe turnieju – mecz otwarcia zaplanowany został na 20 września w Chōfu, a finał na 2 listopada 2019 roku w Jokohamie[26]. Na początku listopada 2017 roku przedstawiono terminarz zawodów, tym razem kładąc nacisk na bardziej niż w poprzednich edycjach równomierne rozłożenie gier dla poszczególnych zespołów. Faza grupowa trwać będzie od 20 września do 13 października, mecze ćwierćfinałowe odbędą się w dniach 19 i 20 października, półfinały w dniach 26 i 27 października, mecz o trzecie miejsce rozegrany zostanie 1 listopada, finał zaś dzień później[136][137][138].
W połowie września 2015 roku World Rugby ogłosiła, iż system kwalifikacji co do zasady pozostanie taki sam, jak w przypadku poprzednich dwóch edycji. Dwanaście drużyn zapewniło sobie zatem automatyczny awans zajmując w swoich grupach na Pucharze Świata 2015 zorganizowanym w Anglii jedną z pierwszych trzech pozycji, dodatkowo – niezależnie od zajętego w tych zawodach miejsca – bezpośrednią kwalifikację uzyskać mieli także Japończycy. W celu obsadzenia pozostałych siedmiu bądź ośmiu miejsc miały zostać zorganizowane kilkuetapowe eliminacje regionalne zwieńczone turniejem barażowym dla czterech zespołów, które dotąd nie uzyskałyby awansu[139]. Z uwagi na fakt, iż Japonia w swej grupie angielskiego turnieju uplasowała się ostatecznie w pierwszej trójce, w pozostałych fazach eliminacji było więc dostępnych osiem miejsc[140].
W listopadzie 2015 roku World Rugby opublikowała schemat kwalifikacji. Wolne miejsca zostały podzielone według następującego klucza geograficznego: Oceanii i Ameryce (Południowej wspólnie z Północną) przyznano po dwa miejsca, po jednym przydzielono Afryce oraz Europie, kwalifikację uzyska także zwycięzca dwumeczu pomiędzy trzecią drużyną Oceanii i drugą z Europy. Przegrany z tego pojedynku natomiast zmierzy się w czterozespołowym turnieju repasażowym, którego stawką będzie ostatnie, dwudzieste miejsce w Pucharze Świata 2019. Jego przeciwnikami w nim będą drużyny z Ameryki i Afryki oraz zwycięzca dwumeczu pomiędzy uprawnionym zespołem z Azji i triumfatorem kwalifikacji dla rozwijających się drużyn z Oceanii[141]. Rozpoczęły się one 5 marca 2016 roku meczem na Karaibach sędziowanym przez arbitra finału poprzedniego turnieju, Nigela Owensa, zakończyły się natomiast 23 listopada 2018 roku ostatnim meczem międzykontynentalnego turnieju barażowego, w którym stawką było ostatnie wolne miejsce w Pucharze Świata[142][143][144].
W trakcie kwalifikacji World Rugby uznała, że w meczach rozgrywanych w jej ramach w czterech reprezentacjach uczestniczyli zawodnicy nieuprawnieni do reprezentowania tych krajów, w związku z czym zweryfikowała wyniki spotkań z udziałem tych zawodników i tym samym wyeliminowała te zespoły z kwalifikacji (m.in. reprezentację Rumunii, która już awans zdobyła)[145][146][147].
W maju 2016 roku World Rugby ogłosiła, iż rozstawienie zespołów według aktualnego rankingu i losowanie grup odbędzie się w maju 2017 roku, czyli przed czerwcową serią testmeczów[148]. Na przesunięcie tego terminu o pół roku bliżej turnieju – w porównaniu do poprzednich edycji – wskazywały już w marcu 2016 roku prasowe doniesienia, a był on kompromisem pomiędzy zbyt wczesnym losowaniem mogącym spowodować utworzenie kolejnej „grupy śmierci”, potrzebami organizatorów dotyczącymi konieczności szybkiego rozpoczęcia sprzedaży biletów (w związku z nadchodzącymi LIO 2020), a także sytuacją, w której w czerwcu 2017 roku zespoły z Wysp Brytyjskich wystawiają słabsze reprezentacje z uwagi na udział ich najlepszych zawodników w barwach British and Irish Lions w tournée po Nowej Zelandii[149][150][151][152]. Pod koniec listopada 2016 roku wskazano, iż losowanie zostanie przeprowadzone w Kyoto State Guest House w Kioto 10 maja 2017 roku[153], a w jego przeprowadzeniu mieli wziąć udział między innymi przewodniczący World Rugby Bill Beaumont, trener All BlacksSteve Hansen, multimedalistka mistrzostw świata i igrzysk olimpijskich zapaśniczka Saori Yoshida oraz Demi Sakata, legenda japońskiego rugby, przyjęty do World Rugby Hall of Fame[154].
Automatycznie zakwalifikowane drużyny zostały podzielone na trzy koszyki według rankingu World Rugby na dzień losowania, w pozostałych dwóch koszykach znajdowały się natomiast zespoły, które walczyły w kwalifikacjach[155].
Światowy związek wyznaczył do sędziowania Pucharu Sześciu Narodów 2019 czternastu arbitrów głównych, sześciu bocznych i siedmiu telewizyjnych zaznaczając, iż to spośród nich zostanie pod koniec marca wybrana obsada sędziowska na Puchar Świata 2019[157][158]. Spośród wytypowanej wcześniej dwudziestki boiskowych arbitrów jedynie Glen Jackson nie znalazł się na ogłoszonej na początku maja 2019 roku liście, podobnie jak trzech sędziów telewizyjnych[159][160]. Pod koniec tego miesiąca wyznaczono także osoby odpowiedzialne za utrzymywanie dyscypliny i karanie za nieprzestrzeganie zasad gry[161]. Przydzielenie sędziów do meczów fazy grupowej nastąpiło 1 lipca tegoż roku[162], dwa tygodnie później przedstawiono zaś ich stroje[163].
Pod koniec maja 2013 roku organizatorzy ogłosili harmonogram wyboru obiektów, z ostateczną decyzją zaplanowaną na marzec 2015 roku[164]. Ostatecznie spośród piętnastu kandydatur wybrano dwanaście, reprezentujące miasta całej Japonii[165]. We wrześniu 2015 roku znajdujący się na oryginalnej liście Stadion Olimpijski został zastąpiony przez Tokyo Stadium w Chōfu w aglomeracji Tokio[16][166].
W trakcie trwania turnieju, 12 października około godziny 19.00 miejscowego czasu w okolice półwyspu Izu w środkowej części wyspy Honsiu uderzył zmierzający od południa tajfunHagibis. Przyniósł on ze sobą wiatr osiągający w porywach 225 km/h, rekordowe opady, powodzie i osunięcia gruntu[167][168]. W rezultacie zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami[126][127] ze względów bezpieczeństwa odwołano spotkania grupy B i C zaplanowane na 12 października, to jest pomiędzy Nową Zelandią a Włochami w Toyocie oraz pomiędzy Anglią a Francja w Jokohamie. Mecz zakwalifikowano jako remis 0:0, przyznając każdej z drużyn po dwa punkty[169]. Analogiczną decyzję podjęto co do meczu pomiędzy reprezentacjami Namibii i Kanady, który miał się odbyć dzień później w Kamaishi, dokąd przesunął się tajfun[170].
