Stolica kraju morawsko-śląskiego i powiatu Ostrawa-miasto. Ważny ośrodek komunikacyjny i gospodarczy Czech. Na początku 2024 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 284 tys., Ostrawa zajmowała trzecie miejsce pod względem liczby ludności (po Pradze i Brnie) w Czechach[1].
W mieście rozwinął się przemysł energetyczny, maszynowy, chemiczny, materiałów budowlanych, papierniczy oraz spożywczy[2].
Historia
Ten artykuł od 2010-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Przez teren osady od najdawniejszych czasów biegł szlak bursztynowy, a następnie szlak handlowy z Moraw na Górny Śląsk. W VIII pojawiły się osiedla słowiańskie, a w X gród Gołęszyców.
Granica Śląska z Morawami została uregulowana na rzece Ostrawica w grudniu 1261 co potwierdzono w specjalnym dokumencie wystawionym przez nowego króla czeskiego Przemysła Ottokara II. Akt lokacyjny miasta nie zachował się, a pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1279, mówiąca o spotkaniu praskiego biskupa Tobiasza z Bechyně z biskupem ołomunieckim Brunonem ze Schauenburku mającym mieć miejsce w biskupim mieście Ostrawie leżącym za opawską prowincją. Historycy domniemują, że prawa miejskie udzielono Ostrawie pomiędzy 1268 a 1278. Postępująca kolonizacja miasta odznaczyła się rosnącą liczbą rodzin niemieckich, która stopniowo zmieniała czysto słowiański charakter miasta.
W 1290 roku prawobrzeżna Ostrawa leżąca na terenie Śląska (w odróżnieniu od części morawskiej) stała się własnością książąt cieszyńskich, w związku z podziałem księstwa opolskiego. Z 1380 roku pochodzi pierwsza wzmianka o dwóch oddzielnych Ostrawach. Obecna Śląska Ostrawa nazywała się wówczas Wendyjską (Słowiańską), naprzeciw niej Morawską Ostrawę oznaczono jako Niemiecką pod koniec XV wieku, mimo że właśnie wówczas w mieście zaczęła wyraźniej zaznaczać swoją obecność społeczność czeska. W końcu XIV zamek w Polskiej Ostrawie przeszedł w ręce szlacheckie, stając się ośrodkiem dóbr, zwanych „państwem polskoostrawskim”, natomiast Morawska Ostrawa w skład dóbr hukwaldzkich. W średniowieczu Morawska Ostrawa zasiedlona została przez osadników z Niemiec. Przez całe wieki była małym miasteczkiem, którego ludność trudniła się rzemiosłem. Od 1714 Polska Ostrawa była własnością rodu Wilczków. W 1763 w okolicach miasta odkryto znaczne złoża węgla kamiennego. Od tego czasu, aż do 1994 kiedy zaniechano wydobycia, datuje się intensywny rozwój miasta jako ośrodka górniczego i przemysłowego. Po kryzysie gospodarczym w latach 70. XIX wieku przemysł górniczy rozwinął się w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim jako najważniejsza gałąź przemysłu w regionie. Otwierano szereg nowoczesnych kopalń, a miejscowa ludność nie była już w stanie spełnić zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą, stąd w rejon sprowadzono dziesiątki tysięcy imigrantów z Galicji. W 1900 roku usamodzielnił się powiat polityczny Morawskiej Ostrawy a Polacy otworzyli Dom Polski. W 1910 liczba mieszkańców polskojęzycznych wyniosła 12849 (ponad 10%, a w północnych zurbanizowanych gminach ponad 20%)[3], o ile w rzeczywistości nie była większa – w powstałym w 1904 roku powiecie sądowym polsko-ostrawskim było to w 1910 ponad 20%, ale w wielu gminach wskutek nacisku czeskiej administracji odsetek deklaracji języka polskiego drastycznie spadł w porównaniu do 1900 roku[4]. Była to część konfliktu narodowościowego jaki wybuchł na dobre na początku XX wieku. Już wtedy czescy aktywiści zabiegali o zmianę nazwy Polskiej Ostrawy na Śląską, co jednak doszło do skutku dopiero 27 listopada 1919, po uzyskaniu niepodległości przez Czechosłowację.
Po powstaniu państwa czechosłowackiego powstała idea stworzenia Wielkiej Ostrawy. Projekt z 1919 przewidywał połączenie 15 gmin: Morawska Ostrawa, Przywóz, Witkowice, Mariánské Hory, Zábřeh nad Odrou, Nová Ves, Hrabůvka, Svinov, Kunčice nad Ostravicí, Malé Kunčice, Polska Ostrawa, Muglinov, Hruszów, Radwanice i Michałkowice. Po szeregu wydanych ustaw i rozwiązaniu szeregu punktów spornych o przynależność nowego tworu administracyjnego do Moraw lub Śląska projekt odchudzono tylko do 7 morawskich gmin: Morawskiej Ostrawy, Przywozu, Witkowic, Mariánskich Hor, Zábřehu nad Odrou, Novej Vsi i Hrabůvky, które miały zostać połączone w jedno miasto o nazwie Morawska Ostrawa. Nowa ustawa weszła w życie 1 stycznia 1924. Pierwszym komisarzem został Jan Prokeš. Komisja administracyjna składała się z 31 Czechów, 9 Niemców i 2 Żydów. Nowe miasto miało 4029 hektarów i 113 709 mieszkańców. W sąsiedniej Śląskiej Ostrawie powstał konkurencyjny projekt przyłączenia do niej Hruszowa, Muglinowa, Michałkowic i Radwanic, jednak nie zgodziły się na to Radwanice i Muglinów.
Po zajęciu Czechosłowacji przez wojska niemieckie doszło do zrealizowania pierwotnego planu Wielkiej Ostrawy. 1 lipca 1941 do Morawskiej Ostrawy przyłączono Śląską Ostrawę, Hruszów, Kończyce Wielkie, Kończyce Małe, Michałkowice, Muglinów i Radwanice z powiatu frydeckiego, oraz Hrabovą, Novą Bělę, Starą Bělę i Výškovice z powiatu morawskoostrawskiego. Kres drugiej wojny światowej w okolicach Ostrawy nadszedł wraz z nadejściem Armii Czerwonej w kwietniu 1945 roku. Wiele z miejscowości przyłączonych przez Niemców do Morawskiej Ostrawy czasowo się usamodzielniło. W dniu 10 maja 1945 roku w Ostrawie uruchomiono dla Niemców obóz Hanke, w którym życie straciło co najmniej 231 osób[5]. W latach 50. w pobliskiej Porubie zaczęło powstać nowe osiedle socjalistyczne. Do Ostrawy przyłączono je w 1957. Kolejne osiedla z wielkiej płyty powstały w następnych dziesięcioleciach w południowej części miasta.
Obecnie Ostrawa zmienia swój wizerunek i nastawia się na turystów, inwestując w kolejne atrakcje miejskie oraz w renowację zabytkowych obiektów, których na jej terenie znajduje się znaczna liczba.
1907 – rozpoczął działalność pierwszy teatr niemiecki
1919 – w pierwszym roku Czechosłowacji władze zmieniły nazwę Polskiej Ostrawy na Śląską Ostrawę
1924 – powstała tzw. Wielka Ostrawa – do Morawskiej Ostrawy władze czechosłowackie przyłączają sześć okolicznych morawskich gmin
1930 – zakończono budowę modernistycznego Nowego Ratusza
1939–1945 – podczas okupacji niemieckiej większość ostrawskich Żydów zostało wymordowanych; w 1941 do Wielkiej (Morawskiej) Ostrawy dołączono 8 śląskich (w tym Śląska Ostrawa) i 4 morawskie gminy
1945 – uruchomienie obozu koncentracyjnego Hanke dla Niemców[5]
1945 – przeniesienie do Ostrawy Wyższej Szkoły Górniczej
Wykres ludności miasta Ostrawa w latach 1869–2024, dane w latach 1941–2010 oznaczają liczbę ludności w środku roku:
W 2001 roku miasto zamieszkiwało 316744 osób z czego 283955 (89,6%) narodowości czeskiej, 11016 (3,5%) słowackiej, 7278 (2,3%) morawskiej, 950 (0,3%) polskiej, 915 (0,3%) śląskiej, 776 (0,2%) wietnamskiej, 658 (0,2%) romskiej, 574 (0,2%) niemieckiej i 276 (0,1%) ukraińskiej. Pod względem religii jedynie 93400 (29,5%) stanowiły osoby wierzące, w tym największą grupę wyznaniową stanowili katolicy – 75637 (80,1% wierzących)[8].
W 2023 roku miasto zamieszkiwało 283 504 osób[9], rok później populacja wynosiła 284 765[1].
Podział administracyjny
Dzielnice OstrawyGminy katastralne Ostrawy
Miasto Ostrawa podzielone jest na 23 dzielnice (cz. městské obvody), 37 gmin miejskich (cz. částí obcí) i 39 gmin katastralnych (cz. katastrální území)[10]:
Ostrawa dynamicznie rozwija swoją ofertą turystyczną przyciągając wiele turystów krajowych i zagranicznych, przede wszystkim Polaków, Słowaków, Niemców czy Austriaków. Za rozwój turystyczny miasta odpowiada spółka miejska Černá louka[12], która jest odpowiedzialna za markę VisitOstrava oraz sieć punktów informacji turystycznej OSTRAVAINFO!!![13]. Oficjalną turystyczną stroną miejską jest portal visitostrava.eu. W wakacje i święta państwowe czeskie i polskie odbywają się cykliczne wycieczki z przewodnikiem w języku czeskim lub polskim[14].
Miasto posiada również liczną bazę noclegową i kempingową. Cała Ostrawa połączona jest gęstą siecią ścieżek rowerowych a na terenie miasta jest wiele punktów wypożyczalni rowerów i hulajnóg[15].
Do największych ostrawskich atrakcji turystycznych należy przede wszystkim Dolní oblast Vítkovice. Niegdyś kompleks huty „Witkowice” (dawniej „Rudolf”) oraz kopalni Hlubina z XIX w., od 2002 zabytek myśli technicznej, od 2008 na liście Dziedzictwa Europejskiego[16]. W 2018 roku Dolne Witkowice był najczęściej odwiedzaną atrakcją turystyczną w Czechach zaraz po Praskich zabytkach[17]. Największą atrakcją Dolnych Witkowic jest Wielki Piec nr 1, na który nasadzona jest wieża widokowa z kawiarnią – Bolt Tower, oprócz tego na terenie dawnego kompleksu znajduje się:
Wielki Świat Techniki – interaktywne muzeum podzielone na różne tematyczne strefy;
Mały Świat Techniki – interaktywne eksponaty poprowadzone tematyczną linią czasu od rewolucji przemysłowej do współczesności;
Muzeum art. spożywczych i maszyn rolniczych – jeden z siedmiu oddziałów Narodowego Muzeum Rolnictwa, które mieści się w dawnym składzie rudy żelaza;
Gong – niegdyś zbiornik na gaz wielkopiecowy, obecnie służy jako sala koncertowa oraz galeria sztuki pop art. W środku mieści się pizzeria oraz punkt informacji turystycznej;
Strefa kopalni Hlubina – na terenie dawnej kopalni mieści się kawiarnia, kino, klub muzyczny, strefa sportowa z ścianką wspinaczkową i parkiem trampolin oraz galeria sztuki.
W Dolnych Witkowicach co roku odbywają się liczne koncerty i festiwale. Do tych najbardziej znanych zalicza się:
Colours of Ostrava – jeden z największych festiwali wielogatunkowych w Europie, co roku przyciągając ponad 35 tys. osób[18];
Beats for Love – festiwal muzyki elektronicznej, przyciągając ponad 30 tys. osób na wielu scenach (w roku 2022 przygotowano 12 scen);
Ostrawa w płomieniach (cz. Ostrava v plamenech) – festiwal muzyki heavymetalowej i punkowej[19];
Rainbow Fest – festiwal kolorów (Holi) połączony z maratonem[20].
Drugą największą atrakcją Ostrawy jest Zoo Ostrava[17]. Drugi pod względem powierzchni ogród zoologiczny w Czechach o powierzchni 100 hektarów jest również częścią rezerwatu przyrody. Zoo powstało w 1948 r. i pełniło na początku funkcję minizoo, a za właściwą datę otwarcia uznaje się 26 października 1951 r. Zoo intensywnie się rozwijało, aż do lat 80. XX w., następnie po 20 latach stagnacji i ze zmianą ustroju politycznego, miasto ponownie zaczęło inwestować w ogród zoologiczny i rozwijać jego ofertę oraz polepszać warunki bytowe zwierząt[21].
Wybrane ekspozycje i pawilony w ostrawskim zoo:[22]
Pawilon słoni – ekspozycję zamieszkuje 5 słoni indyjskich; częścią pawilonu jest również duży zewnętrzny wybieg oraz pawilon dżungla z ptakami, żółwiami i rybami;
Tanganika – nazwa pawilonu pochodzi od tektonicznego jeziora we wschodniej Afryce; zwierzęta zamieszkujące obiekt to przede wszystkim hipopotamy nilowe oraz krokodyle wąskopyskie;
Zwierzęta Afryki – pawilon z rozległym zewnętrznym wybiegiem gromadzi głównie przedstawicieli afrykańskiej sawanny, między innymi: zebry, strusie, żyrafy czy oryksy;
Oprócz tego Zoo Ostrava zamieszkuje wiele ssaków (lemury, gibony, alpaki, rysie, jelenie, jaki, pandki rude), ptaków (sowy, sępy, papugi, flamingi, orły), gadów (żółwie, jaszczurki, krokodyle, węże), ryb, płazów oraz zwierząt domowych.
Częścią zoo jest również park botaniczny z czterema ścieżkami tematycznymi: mokradła, ścieżka lasu, ścieżka cienia oraz ścieżka wody, a także szklarnie oraz ogrody azalii i różaneczników.
Na terenie zoo znajduje się kilka punktów gastronomicznych, parking, bankomat. W święta polskie odbywa się pokazowe karmienie zwierząt w języku polskim. Latem kursuje kolejka turystyczna.
Modernistyczny Nowy Ratusz z 1930 z wnętrzami w stylu funkcjonalizmu; posiadający wieżę widokową o wysokości 85 metrów, na którą można wjechać windą z punktu informacji turystycznej; jest to najwyższy i największy ratusz w Czechach z czynnym paternostrem (tylko w godziny urzędowe);
Landek Park – wzgórze ze szlakiem turystycznym wraz z kopalnią Anselm, najstarszą w Ostrawie; obecnie największe muzeum górnictwa w Czechach położone w dzielnicy Pietrzkowice[24];
Kopalnia Michał - drugie muzeum górnictwa w Ostrawie położone w dzielnicy Michałkowice; muzeum nie oferuje zjazdów, a jedynie zwiedzanie budynków dawnej kopalni;
Hałda Ema - dawna hałda kopalni Trojice (Świętej Trójcy), 315 m n.p.m. położone w dzielnicy Śląska Ostrawa[25];
Galeria Sztuk Pięknych w Domu Sztuki w Ostrawie - główna galeria sztuki w kraju morawsko-śląskim, położona w ścisłym centrum miasta[26];
Planetarium Ostrawa - trzecie największe planetarium w Czechach i jedyne w kraju morawsko-śląskim; założone w 1980 r. i zarządzane jest przez Politechnikę Ostrawską;
Miejskie obszary zabytkowe (cz. Městká památková zóna)
Morawska Ostrawa (cz. Moravská Ostrava)[27] - historyczne centrum Ostrawy z prostokątnym rynkiem z secesyjną zabudową; do chronionego obszaru utworzonego w 1992 r. zalicza się teren od Nowego ratusza, wzdłuż Nabrzeża Havlička przy rzece Ostrawicy, aż do centrum handlowego Nowa Karolina i Domu Polskiego.
Przywóz[28] (cz. Přívoz) - dawniej osobne miasto a w 1924 r. dołączone do Morawskiej Ostrawy; do obszaru zabytkowego zalicza się kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, archiwum miasta Ostrawy, Muzeum Straży Pożarnej oraz secesyjne kamienice wokół placu Svatopluka Čecha;
Witkowice[29] (cz. Vítkovice) - zespół zabudowań przemysłowych z XIX w.: kolonie robotnicze, ratusz, koszary, hale, pływalnie, hotel zakładowy – zaprojektowane przez architektów wiedeńskich;
Poruba[30] - dzielnica i jednocześnie osiedle w stylu realnego socjalizmu z lat 50 i 60 XX w. (w tym brama Oblouk), od 2003 miejski obszar zabytkowy; do zabytków dzielnicy zalicza się również Pałac Porubski z 1573, później przebudowany, zachowały się elementy renesansowe[31];
Kościół św. Wacława (Morawska Ostrawa) – najstarsza świątynia w Ostrawie, którego początki sięgają XIII w. Po pożarze odbudowany w XIV w.; pierwotnie gotycki, w XIX w. przebudowany w stylu klasycystycznym;
Kościół pw. Maryi Panny Królowej (Mariańskie Góry) - neobarokowy kościół wybudowany w latach 1905–1908;
Kościół św. Mikołaja (Poruba) - wybudowany w XV w.; swój obecny wygląd uzyskał po rekonstrukcji z początku XX w.;
Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (Przywóz);
Kościół św. Pawła (Witkowice) - neogotycka świątynia wybudowana w 1886 r.; stojąca obok wieża była pierwotnie przeznaczona do celów przeciwpożarowych.
Zrekonstruowany kościół św. Katarzyny w HrabowejTeatr w Ostrawie im. Antonína Dvořáka
Zabytki architektoniczne
Dom Polski w Ostrawie – z lat 1899–1901 zbudowany ze składek miejscowych Polaków pod nadzorem architekta Stanisława Bandrowskiego z Krakowa; związki z Polską symbolizują piastowskie orły i wmurowane kamienie z murów obronnych Krakowa, ul. Poděbradova 53; obecnie budynek jest zamknięty i niepełni żadnej funkcji;
Teatr Antonína Dvořáka (dawniej Narodowy Teatr Morawskośląski) z lat 1906–1907, wybudowany w stylu neobarokowym, w późniejszych latach kilkukrotnie przebudowany;
Czeski Dom Narodowy, obecnie Teatr Jiřího Myrona; mieszany styl neobarokowy i neorenesansowy, w latach 80. wyremontowany od zewnątrz po pożarze z 1976;
Wieża wydobywcza szybu Jindřich (Henryk); szyb pochodzi z 1846, natomiast wieża i budynek z 1913;
Morawsko-śląskie Muzeum Kolei przy stacji kolejowej Ostrava střed;
Wojskowe Muzeum;
Babylon – Muzeum historii ostrawskich wodociągów;
Zamknięte lub nieistniejące już atrakcje turystyczne
Park miniatur MINIUNI - park zamknięto pod koniec 2018 r.; miał być przeniesiony w stronę Zamku Śląskoostrawskiego, ostatecznie całą ekspozycję rozebrano;
Muzeum Browarnictwa przy browarze Ostravar - zamknięte w 2020 r. z powodu pandemii Covid-19; obecnie (stan na marzec 2023) muzeum nie planuje ponownie otworzyć się dla odwiedzających;
Muzeum Czarownic oraz Muzeum Szlaku Jedwabnego na Zamku Śląskoostrawskim.
↑Specialortsrepertorium von Mähren. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910. Wien: Verlag der k. k. Hof- und Staatsdruckerei, 1917.
.jpg)
_2016.jpg)
