Indywidualne mistrzostwa świata na żużlu (ang. Speedway World Championship) – coroczna seria turniejów, wyłaniająca najlepszych z grona żużlowców. Prowadzone są przez Międzynarodową Federację Motocyklową od 1936 roku. Turnieje finałowe poprzedzone są zazwyczaj skomplikowanym systemem eliminacji krajowych i międzynarodowych. Do 1994 roku mistrza wyłaniano podczas finału jednodniowego[a][b], od 1995 roku najlepsi zawodnicy uczestniczą w cyklu turniejów Grand Prix – mistrzem zostaje zwycięzca klasyfikacji generalnej cyklu.
Sport żużlowy zaczęto uprawiać na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze zawody na torach miękkich organizowano w tym kraju i Kanadzie od 1909 roku. Pierwsze nowoczesne zawody w zorganizowanej formie rozegrano 15 grudnia 1923 roku w australijskim West Maitland[1]. W 1928 roku do Anglii przybyła grupa australijskich żużlowców, którzy w lutym tego roku na torze King Oak leżącym w lesie Epping Forest w pobliżu miejscowości Epping zorganizowali pierwsze żużlowe zawody w Europie[2][3]. W 1929 roku w Anglii powstała pierwsza na świecie regularna liga żużlowa, British Elite League[4].
W tym samym roku brytyjskie czasopismo The Star zorganizowało zawody o nazwie Star Rider's Championship, pełniące rolę nieoficjalnych mistrzostw świata. W pierwszej edycji, z powodu dysproporcji między poziomem zawodników, podzielono ich na dwie grupy – brytyjską i australijsko-amerykańską. Zwycięzcą pierwszej z tych grup został Roger Frogley, a drugiej Australijczyk Frank Arthur. Rok później organizatorzy zdecydowali się połączyć obie grupy w jedną. W 1931 roku zmieniono formułę zawodów, w myśl której o zwycięstwo w zawodach w dwudziestu biegach rywalizować miało szesnastu zawodników. Ostatnią edycję tych zawodów rozegrano w 1935 roku[5].
W 1936 roku na stadionie Wembley w Londynie wyłoniono pierwszych medalistów indywidualnych mistrzostw świata na żużlu. W eliminacjach tych zawodów wystartowali reprezentanci 11 państw[5]. Ostatecznie, rozegrany 10 września, turniej finałowy wygrał Australijczyk Bluey Wilkinson. Pierwszym indywidualnym mistrzem świata został jednak jego rodak Lionel Van Praag, gdyż w klasyfikacji końcowej liczyły się również wyniki z eliminacji, w których Van Praag zdobył 12 punktów. Srebrnym medalistą został Brytyjczyk Eric Langton, a brązowym Wilkinson[6].
Zawody od tego momentu odbywają się corocznie, z wyjątkiem lat 1939–1948, gdy, z powodu II wojny światowej i jej następstw, indywidualnych mistrzostw świata nie organizowano[c]. Początkowo kontrolę nad zawodami sprawował Angielski Związek Motocyklowy, który ustalał regulaminy rozgrywek. W wyniku tego do 1960 roku włącznie wszystkie finały odbywały się na londyńskim stadionie Wembley. W 1956 roku, z inicjatywy Polski, Norwegii i Szwecji, w Międzynarodowej Federacji Motocyklowej powołano specjalną Podkomisję Wyścigów Torowych, która przejęła kontrolę nad organizacją zawodów[3].
W latach 1936–1994, z wyjątkiem roku 1987, gdy turniej finałowy trwał 2 dni[7], medalistów indywidualnych mistrzostw świata wyłaniał jednodniowy turniej finałowy[a]. W 1995 roku Międzynarodowa Federacja Motocyklowa zmieniła zasady wyłaniania najlepszych zawodników na świecie i, w miejsce jednodniowego turnieju finałowego, wprowadziła cykl Grand Prix. W pierwszej edycji tych zawodów rozegrano 6 rund, a mistrzem świata został Duńczyk Hans Nielsen. Od tego czasu liczba rund w jednym sezonie zwiększyła się[8], w 2023 roku było to 10 zawodów[9].
Czterokrotnie zdarzyło się, że całe podium mistrzostw zajmowali reprezentanci tego samego kraju. Pierwszy raz taka sytuacja miała miejsce w 1937 roku, kiedy wszystkie medale zdobyli reprezentanci Stanów Zjednoczonych. Drugi raz do takiej sytuacji doszło w 1949 roku, gdy całe podium zajęli zawodnicy z Wielkiej Brytanii. Kolejny tego typu przypadek miał miejsce w 1961 roku, kiedy to wszystkie krążki zdobyli zawodnicy reprezentujący Szwecję. Po raz czwarty i ostatni w historii taka sytuacja miała miejsce w 1988 roku, gdy trzej najlepsi zawodnicy na świecie reprezentowali Danię. Od momentu wprowadzenia cyklu Grand Prix nie zdarzyło się jeszcze ani razu, aby wszyscy trzej medaliści całego cyklu reprezentowali ten sam kraj.
Amsterdam Amsterdam
Wrocław Wiener Neustadt Abensberg Linköping Vojens Londyn
Wrocław Lonigo Pocking Linköping Londyn Vojens
Praga Linköping Landshut Bradford Wrocław Vojens
Praga Pocking Vojens Coventry Linköping Bydgoszcz
Praga Linköping Wrocław Coventry Bydgoszcz Vojens
Praga Linköping Wrocław Coventry Vojens Bydgoszcz
Berlin Cardiff Vojens Praga Bydgoszcz Sztokholm
Hamar Bydgoszcz Cardiff Krško Sztokholm Praga Göteborg Chorzów Vojens Sydney
Chorzów Avesta Cardiff Kopenhaga Krško Göteborg Praga Bydgoszcz Hamar
Sztokholm Praga Wrocław Cardiff Kopenhaga Göteborg Krško Bydgoszcz Hamar
Wrocław Eskilstuna Krško Cardiff Kopenhaga Praga Målilla Bydgoszcz Lonigo
Krško Wrocław Eskilstuna Cardiff Kopenhaga Lonigo Målilla Praga Dyneburg Bydgoszcz
Lonigo Wrocław Eskilstuna Kopenhaga Cardiff Praga Målilla Dyneburg Bydgoszcz Krško Gelsenkirchen
Krško Leszno Göteborg Kopenhaga Cardiff Praga Målilla Dyneburg Bydgoszcz Lonigo Bydgoszcz
Praga Leszno Göteborg Kopenhaga Cardiff Dyneburg Målilla Vojens Krško Terenzano Bydgoszcz
Leszno Göteborg Praga Kopenhaga Toruń Cardiff Målilla Goričan Vojens Terenzano Bydgoszcz
Leszno Göteborg Praga Kopenhaga Cardiff Terenzano Målilla Toruń Vojens Goričan Gorzów Wlkp.
Auckland Leszno Praga Göteborg Kopenhaga Gorzów Wlkp. Goričan Terenzano Cardiff Målilla Vojens Toruń
Auckland Bydgoszcz Göteborg Praga Cardiff Gorzów Wlkp. Kopenhaga Terenzano Dyneburg Krško Sztokholm Toruń
Auckland Bydgoszcz Tampere Praga Målilla Kopenhaga Cardiff Dyneburg Gorzów Wlkp. Vojens Sztokholm Toruń
Warszawa Tampere Praga Cardiff Dyneburg Målilla Horsens Gorzów Wlkp. Krško Sztokholm Toruń Melbourne
Krško Warszawa Horsens Praga Cardiff Målilla Gorzów Wlkp. Teterow Sztokholm Toruń Melbourne
Krško Warszawa Dyneburg Praga Horsens Cardiff Målilla Gorzów Wlkp. Teterow Sztokholm Toruń Melbourne
Warszawa Praga Horsens Hallstavik Cardiff Målilla Gorzów Wlkp. Krško Teterow Toruń
Warszawa Krško Praga Hallstavik Wrocław Målilla Teterow Vojens Cardiff Toruń
Wrocław Wrocław Gorzów Wlkp. Gorzów Wlkp. Praga Praga Toruń Toruń
Praga Praga Wrocław Wrocław Lublin Lublin Målilla Togliatti Vojens Toruń Toruń
Goričan Warszawa Praga Teterow Gorzów Wlkp. Cardiff Wrocław Vojens Målilla Toruń
Goričan Warszawa Praga Teterow Gorzów Wlkp. Målilla Ryga Cardiff Vojens Toruń
Goričan Warszawa[f] Landshut Praga Målilla Gorzów Wlkp. Cardiff[f] Wrocław Ryga Vojens Toruń
Stan po sezonie 2023
Poniższa tabela zawiera zestawienie zawodników, którzy zdobyli przynajmniej jeden medal indywidualnych mistrzostw świata na żużlu.
W ciągu 78. edycji indywidualnych mistrzostw świata na żużlu tytuł mistrza świata zdobyło łącznie 37 zawodników z 9 krajów[84]. Łącznie najwięcej medali (12) zdobył Duńczyk Hans Nielsen. Najwięcej tytułów mistrzowskich (6) w historii zdobyli Szwed Tony Rickardsson i Nowozelandczyk Ivan Mauger[85]. Najwięcej srebrnych medali (6) zdobył Nielsen, a najwięcej brązowych (4) Polak Tomasz Gollob[84]. W sumie medale zdobywało 93 żużlowców.
Pogrubioną czcionką – zostali zaznaczeni zawodnicy, którzy kontynuują karierę żużlową. Dodatkowo przy uczestnikach cyklu Grand Prix w sezonie 2024 postawiono gwiazdkę (*).
W poniższej tabeli przedstawione zostały państwa, których reprezentanci zdobyli przynajmniej jeden medal indywidualnych mistrzostw świata na żużlu.
Lokasi Pengunjung: 3.144.108.209