Legenda o powstaniu wsi nie sytuuje jej początków w konkretnym czasie, ale tłumaczy nazwę. Ma pochodzić od obfitych złóż rudy darniowej[8]. Określenie Rządowa odnosi się do gruntów rządowych, na których rozciągała się miejscowość[9].
Początkowo wieś określana była jako Królewska[10][11]. Po 1795 wieś nazywano Rządową[12]. Na początku XX wieku określano ją też jako Państwową[13].
Zmiany administracyjne
Do 1795 Żelazna była wsią w starostwie przasnyskim, ziemi ciechanowskiej i województwie mazowieckim. Z III rozbiorem trafiła do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Odtąd stanowiła dobra rządowe. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Żelazna była częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono ją do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Żelazna Rządowa znalazła się w gminie Jednorożec, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 w obrębie gmin wprowadzono podział na gromady. Żelazna Rządowa wraz z Żelazną Prywatną tworzyły gromadę Żelazna Rządowa. Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Żelazną Rządową jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Żelazna Rządowa należała do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której włączono Żelazną Rządową. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Żelazna Rządowa znajduje się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[14].
Części wsi
W użyciu są nazwy miejscowe określające części wsi: Kurczy Lasek, Grądy, Gutocha[6][15].
Według akt wizytacji parafii Chorzele z 1781 w Żelaznej stało 20 domów[17]. W lustracji z 1789 zapisano, że w Żelaznej Królewskiej, wsi położonej na piaszczystym i błotnistym gruncie, mieszkało 14 gospodarzy. Część gospodarzyła na półwłóczkach, część na ćwierćwłóczkach. Obciążenie feudalne regulowali w różnych folwarkach. Każdy gospodarz był zobowiązany do odpracowania 3 dni pańszczyzny w ciągu żniw. We wsi mieszkali też dwaj ludzie luźni, z których każdy w ciągu roku miał odrobić 3 dni pańszczyzny. Łącznie wszyscy gospodarze dawali 6 podwód rocznie (0,43 podwody na jedno gospodarstwo). Pańszczyzna z całej wsi wynosiła 60 złotych polskich, czynsz – 152 złote polskie, a zagonowe zgodnie z kontraktem z dworem – 53 złote polskie (łącznie wszystko 265 złotych polskich). Arendękarczemną płacono łącznie z innymi wsiami, a przypisana była do wsi Olszewka. Zapisano też, że obok Żelaznej Królewskiej leżała Żelazna należąca do Kazimierza Krasińskiego (Szlachecka, późniejsza Prywatna), a z Rzodkiewnicą, wsią należącą do Zielińskiego, procesowano się o granice[11].
Na przełomie 1799 i 1800 we wsi było 28 domów[18]. W 1802 sołtysem wsi był Kazimierz Mechel[9].
W 1815 w Żelaznej Rządowej notowano 32 domy. Mieszkało w nich 173 osób (83 mężczyzn i 90 kobiet)[19]. W 1817 notowano, że dzieci z Żelaznej uczęszczały do szkoły parafialnej w Olszewce[20]. W 1827 we wsi były 24 domy, mieszkało zaś 70 osób[21].
Wsie Żelazna Rządowa i Żelazna Prywatna nierzadko łączono w całość[9]. Jako jedna osada – Żelazna – zostały zaznaczone na mapie kwatermistrzostwa, która dla omawianego terenu powstała przed powstaniem listopadowym[22][23]. W 1816 w pobliżu wsi Żelazna uruchomiono kopalnię bursztynu[24].
Po 1864 przeprowadzono uwłaszczenie. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanym w 1895 czytamy, że obie wsie: Żelazna Rządowa i Żelazna Prywatna liczyły 62 domy, 402 mieszkańców i 1465 morgów powierzchni (w tym 668 morgów nieużytków). Notowano też leśnictwo Żelazna z 1 domem, 3 mieszkańcami i 15 morgami ziemi[12]. Trudna sytuacja materialna zmuszała mieszkańców do emigracji do USA. Kolejna fala emigracji nastąpiła w międzywojniu. Wówczas wyjeżdżano też do Francji[9].
Bez określenia, której Żelaznej dotyczą dane, mamy informacje o Żydach w okolicy. Około 1900 w Żelaznej sklep założył Lejbuś Chaim Przyszwa[27]. Z 1937 pochodzi relacja, że Aron Gerber, który przeniósł się z Woli Błędowskiej, wygniata masło w Żelaznej[28].
W 1916 we wsi Żelazna utworzono ochronkę dla dzieci. Przychodziło do niej średnio 25 dzieci[29].
Dom z okresu międzywojnia
Według spisu powszechnego z 1921 we wsi istniało 49 domów i 3 budynki niemieszkalne. W Żelaznej Rządowej mieszkało 249 osób, w tym 120 mężczyzn i 129 kobiet[30]. Przed II wojną światową w Żelaznej Rządowej mieszkała Felicja Zylberwasser (alias Maj) i zapewne Żydów było tu więcej[27]. W 1936 planowano włączenie rolników z Żelaznej do spółdzielni mleczarskiej „Zrozumienie” w Zawadach[28].
Mężczyzni z Żelaznej Rządowej zaangażowali się w działalność Armii Krajowej. W 1943 w ramach Ośrodka II „Liwiec” w Jednorożcu z siedzibą w Małowidzu powstał Pluton III Żelazna. Dowódcą jednostki Armii Krajowej był Wincenty Merchel ps. Lis z Żelaznej Rządowej[33]. Mieszkańcy współpracowali z desantami sowieckimi. W lipcu 1944 we wsi zrzucono grupę wywiadowczą majora Władimira Szajkina ps. Orłow. Miała prowadzić wywiad dla 2 Frontu Białoruskiego. Grupa skontaktowała się z oddziałem AK „Łowcy” dowodzonym przez Henryka Kierzkowskiego ps. Raban. 20 listopada 1944 grupę Polaków i Rosjan zaatakował oddział Niemców. Zginęło 2 Polaków i 2 Rosjan. Po lewej stronie drogi z Żelaznej Rządowej do Pruskołęki wystawiono pomnik im poświęcony[9].
W dniu 1 stycznia 1945 liczebność mieszkańców określono na 384 osoby. W 1947 wieś zajmowała powierzchnię 452,96 ha i liczyła 487 osób[14].
Po 1945 naukę prowadzono w domach prywatnych[9]. W 1947 we wsi notowano szkołę pierwszego stopnia[14]. 5 października 1965 otwarto murowaną szkołę tysiąclatkę[9]. W roku szkolnym 1973/1974 ośmioklasowa szkoła w Żelaznej Rządowej kształciła 232 osoby[14].
We wsi uruchomiono ośrodek zdrowia i lecznicę weterynaryjną[9]. W latach 70. XX wieku ośrodek zdrowia opiekował się osobami z gminy Jednorożec (wsie: Parciaki, Dynak, Olszewka, Żelazna Rządowa, Żelazna Prywatna, Żelazna Rządowa-Gutocha, Parciaki-Stacja) i kilku wsi gminy Baranowo. W 1980 uruchomiono gabinet dentystyczny[14].
W 2002 w Żelaznej Rządowej istniało 138 gospodarstw domowych[38]. We wrześniu 2007 notowano tu 478 mieszkańców i 84 domy[39]. Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 387 osób: 181 kobiet i 206 mężczyzn[14]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 85 osób w wieku przedprodukcyjnym, 226 w wieku produkcyjnym i 58 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 369 osób[40]. Sołtyską sołectwa Żelazna Rządowa (obejmuje wsie Żelazna Rządowa i Żelazna Rządowa-Gutocha) jest Kamila Orzoł[41].
Pomnik powstańca styczniowego upamiętniający bitwę z 6 listopada 1863, w głębi remiza Ochotniczej Straży Pożarnej
Od 2014 istnieje Publiczna Szkoła Podstawowa Żelazna Rządowa–Parciaki z siedzibą w Parciakach powstała z połączenia dwóch placówek w sąsiednich wsiach. W budynku w Żelaznej Rządowej uczą się dzieci z klas I–III[42][43]. We wsi funkcjonuje ośrodek zdrowia[44], poradnia rehabilitacyjna[45] i apteka[46][47].
W Żelaznej Rządowej działa Koło Gospodyń Wiejskich „Żelaźnianki to Kurpianki”[15]. We wsi znajduje się siedziba Fundacji Dom Spokojnej Starości „Cyrenejczyk”[15][49].
Od 2013 w Żelaznej Rządowej znajduje się pomnika kosyniera i tablica informacyjna upamiętniające bitwę pod Żelazną Rządową[15].
Zachowały się drewniane domy kurpiowskie. Najstarsze pochodzą z okresu międzywojennego i są wpisane do gminnej ewidencji zabytków[15]. W granicach administracyjnych wsi znajduje się kilkadziesiąt przykładów małej architektury sakralnej: krzyży przydrożnych, kapliczek i figur[50][51]. W pierwszej połowie XX wieku istniała tu figura św. Jana Nepomucena na słupie – Nepomuk w typie charakterystycznym dla zachodniej Kurpiowszczyzny (przedstawienia ludowej proweniencji ciosane z drewna jako statyczna figura). Takie Nepomuki przetrwały w Olszewce, Połoni, Małowidzu i Budkach[50][52].
↑ abAlinaA.WawrzyńczykAlinaA. (red.), Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. 2: 1660–1661, Warszawa 1989. Brak numerów stron w książce
↑ abAdamA.PszczółkowskiAdamA., Lustracja starostwa przasnyskiego w 1789 roku, [w:] WojciechW.Łukaszewski (red.), Źródła historyczne do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956. Wybór materiałów źródłowych, Truskaw: Ochotnicza Straż Pożarna w Żelaznej Rządowej, 2020, s. 7, 19–20, ISBN 978-83-955342-0-1, OCLC1236076599 [dostęp 2022-07-27].
↑WiesławW.MajewskiWiesławW., Walki Kurpiów ze Szwedami w dobie wielkiej wojny północnej, „Kwartalnik Historyczny”, 66 (2), 1959, s. 422.
↑1781. Wizytacja generalna diecezji płockiej. Chorzele, [w:] WojciechW.ŁukaszewskiWojciechW. (red.), Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, t. 2, Jednorożec 2012, s. 6–13.
↑AleksanderA.KociszewskiAleksanderA. (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991. Brak numerów stron w książce
↑ abNr 96. 1937 listopad. Memoriał w sprawie stosunków w powiatach graniczących z Prusami Wschodnimi, [w:] WojciechW.ŁukaszewskiWojciechW. (red.), Źródła do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956, Truskaw–Żelazna Rządowa 2020, s. 278–330.
Penodaan Al-Qur'an di Swedia 2023Rasmus Paludan membakar Al-Qur'an di StockholmLokasiSwediaPenyebabPenodaan Al-Qur'anPeserta/Pihak terlibatRasmus Paludan, Salwan MomikaHasilProtes dan kecaman internasional Penodaan Al-Qur'an di Swedia 2023 adalah aksi penodaan terhadap Al-Qur'an seperti pembakaran, merobek, menginjak, dan penghinaan lainnya yang dilakukan oleh orang-orang di Swedia. Aksi ini telah beberapa kali terjadi selama tahun 2023. Akibatnya, berbagai negara dan organisasi internasional...
Giro di Sardegna 2011Edizione29ª Data22 febbraio - 26 febbraio PartenzaOlbia ArrivoGesturi Percorso856,7 km, 5 tappe Tempo22h28'24 Media38,111 km/h Valida perUCI Europe Tour 2011 Classifica finalePrimo Peter Sagan Secondo José Serpa Terzo Damiano Cunego Classifiche minoriPunti Peter Sagan Montagna David Boily Traguardi volanti Arkimedes Arguelyes Cronologia Edizione precedenteEdizione successiva Giro di Sardegna 2010Giro di Sardegna 2020 Manuale Il Giro di Sardegna...
v · m Département de La Paz Capitale: La Paz Provinces Province d'Abel Iturralde Province d'Aroma Province de Bautista Saavedra Province de Caranavi Province d'Eliodoro Camacho Province de Franz Tamayo Province de Gualberto Villarroel Province d'Ingavi Province d'Inquisivi Province de José Manuel Pando Province de Larecaja Province de Loayza Province de Los Andes Province de Manco Kapac Province de Pedro Domingo Murillo Province de Muñecas Province de Nor Yungas Province d'Omasuyos P...
Indian businessman and politician For other people named Sanjeev Arora, see Sanjeev Arora (disambiguation). Sanjeev AroraMember of Parliament, Rajya SabhaIncumbentAssumed office 10 April 2022Preceded byShamsher Singh DulloConstituencyPunjab, India Personal detailsBorn1963 (age 59–60)Punjab, IndiaPolitical partyAam Aadmi Party Sanjeev Arora is an Indian businessman and politician from Aam Aadmi Party who is nominated for the upper house in the Indian parliament, Rajya Sabha. No ...
2008 single by The Cure FreakshowSingle by The Curefrom the album 4:13 Dream A-sideFreakshow (Mix 13)B-sideAll Kinds of StuffReleased10 June 2008 (US) 13 June 2008 (UK)Recorded2008GenreFunk rock[1]Length2:32LabelGeffenSongwriter(s)Robert Smith, Simon Gallup, Jason Cooper, Porl ThompsonProducer(s)Robert Smith, Keith UddinThe Cure singles chronology The Only One (2008) Freakshow (2008) Sleep When I'm Dead (2008) Freakshow is a single by the British band The Cure which was released on 13...
Міжнародний благодійний фонд «Народний Тил» Голова Георгій ТукаАдреса м. Київ, вул. Іоанна Павла II, 4/6Джерела фінансування благодійні внескиОфіційний сайт ntua.fund Народний тил у Вікісховищі Народний Тил — громадська організація, волонтерське об'єднання, яке спрямову
Birds of Prey Place: Avon, Colorado, U.S. Mountain: Beaver Creek Mountain Architect: Bernhard Russi (SUI) Opened: December 1997 Level: expert Downhill Start: 11,427 ft (3,483 m) AMSL Finish: 8,957 ft (2,730 m) Vertical drop: 2,470 ft (753 m) Max. incline: 32.3 degrees (63%) Avr. incline: 17 degrees (31%) Most wins: Aksel Lund Svindal (4x) Super-G Start: 11,155 ft (3,400 m) Finish: 8,957 ft (2,730...
Březí nad Oslavou Localidad BanderaEscudo Březí nad OslavouLocalización de Březí nad Oslavou en República ChecaCoordenadas 49°30′11″N 15°56′08″E / 49.502934399888, 15.935627440269Entidad Localidad • País República Checa • Región Vysočina • Distrito Žďár nad SázavouSuperficie • Total 6,16 km² Altitud • Media 548 m s. n. m.Población (1 de enero de 2023) • Total 298 hab...
دوري السوبر الصيني 2015 تفاصيل الموسم دوري السوبر الصيني النسخة 56 البلد الصين التاريخ بداية:7 مارس 2015 نهاية:31 أكتوبر 2015 المنظم الاتحاد الآسيوي لكرة القدم البطل غوانغجو إفرغراند تاوباو مباريات ملعوبة 240 عدد المشاركين 16 أهداف مسجلة 672 الدوري ال
Multi-sport event in Atlanta, Georgia, US Atlanta 1996 redirects here. For the Summer Paralympics, see 1996 Summer Paralympics. Games of the XXVI OlympiadEmblem of the 1996 Summer OlympicsHost cityAtlanta, United StatesMottoThe Celebration of the CenturyNations197Athletes10,339 (6,822 men, 3,422 women)Events271 in 26 sports (37 disciplines)OpeningJuly 19, 1996ClosingAugust 4, 1996Opened byPresident Bill Clinton[1]CauldronMuhammad Ali[1]StadiumCentennial Olympic StadiumSummer&#...
British military aviation bases For former RAF stations, see List of former Royal Air Force stations. RAF Cranwell College Hall The Royal Air Force (RAF) operates several stations throughout the United Kingdom and overseas. This includes front-line and training air bases, support, administrative and training stations with no flying activity, unmanned airfields used for training, intelligence gathering stations and an early warning radar network. The list also includes RAF stations operated by...
American business executive (1906–1998) Bill Martin9th Chairman of the Federal ReserveIn officeApril 2, 1951 – January 31, 1970PresidentHarry S. TrumanDwight D. EisenhowerJohn F. KennedyLyndon B. JohnsonRichard NixonDeputyC. Canby BalderstonJames RobertsonPreceded byThomas B. McCabeSucceeded byArthur F. BurnsMember of the Federal Reserve Board of GovernorsIn officeApril 2, 1951 – February 1, 1970PresidentHarry S. TrumanDwight D. EisenhowerJohn F. KennedyLyndon B. Johns...
1983 single by Eartha KittWhere Is My ManSingle by Eartha Kittfrom the album I Love Men Released1983StudioPower Station (New York City)Length6:08LabelStreetWiseSongwriter(s)Bruce Vilanch, Fred Zarr, Jacques MoraliProducer(s)Jacques MoraliEartha Kitt singles chronology Che Vale Per Me (1968) Where Is My Man (1983) I Love Men (1984) Where Is My Man is a song from 1983 by the American singer and actress Eartha Kitt, which appeared on her 1984 album I Love Men. The song was co-written by comedy w...
Эту страницу предлагается переименовать в «Политический статус Крыма».Пояснение причин и обсуждение — на странице Википедия:К переименованию/2 мая 2023. Пожалуйста, основывайте свои аргументы на правилах именования статей. Не удаляйте шаблон до подведения итога обсуж�...
Mahabat KhanSubahdar of Malwa SubahIn office1611–1623Subahdar of Bengal SubahIn office1625–1626Preceded byDarab KhanSucceeded byMukarram Khan Personal detailsBornZamana-beg KabuliDied1634DeccanParentGhayur Beg Kabuli (father) Mahabat Khan (Urdu: مهابت خان) (full title Mahabat Khan Khan-e-Khanan Sipah-Salar Zamana Beg Kabuli), born Zamana Beg (died 1634), was a prominent Mughal general and statesman, perhaps best known for his coup against the Mughal Emperor Jahangir in 1626. He al...
Bombo FicaBornDaniel Haroldo Fica Roa (1963-09-04) September 4, 1963 (age 60)Purén, ChileNationalityChileanOccupation(s)Humorist, comedian, actorYears active1986–presentPolitical partyCommunist Party of ChileChildren8 Daniel Haroldo Fica Roa, better known by his artistic name Bombo Fica (born 4 September 1963), is a Chilean humorist, comedian and actor. Life and career Daniel Haroldo Fica Roa[1] was born in Purén[2][3] on September 4, 1963.[4] Fic...
Field studying how people work in groups with the support of computing systems General process of interaction and cooperation with CSCW technology. Computer-supported cooperative work (CSCW) is the study of how people utilize technology collaboratively, often towards a shared goal. CSCW addresses how computer systems can support collaborative activity and coordination.[1] More specifically, the field of CSCW seeks to analyze and draw connections between currently understood human psyc...
Former mortuary Kew Mortuary The Kew Mortuary or Dead-House is a small, shed-like building, approximately 3.75 by 2.25 metres (12.3 ft × 7.4 ft) and 2.8 metres (9 ft 2 in) high, attached to the back of Caxton House, 110 Kew Green (TW9 3AR), just to the east of Kew Bridge on Greyhound Lane facing Westerley Ware. This Victorian mortuary building retains an original slate slab. History View from Kew Bridge, showing ventilation system Kew is bordered by the Thames so bod...
Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. SDN Cakung Timur 09 PagiSekolah Dasar Negeri Cakung Timur 09 PagiInformasiJenisNegeriNomor Statistik Sekolah101016406074Nomor Pokok Sekolah Nasional20109211Jumlah siswa357 2010StatusAktifAlamatLokasiJl. Kayu Tinggi Rt.01/06, Jakarta Timur, DKI Jak...
French husband-and-wife protectors of Jewish refugees; Righteous Among the Nations Pastor André Trocmé c. 1941 Magda Trocmé RighteousAmong the Nations The Holocaust Rescuers of Jews Righteousness Seven Laws of Noah Yad Vashem By country Austrian Croatian German Hungarian Lithuanian Norwegian Polish (list) Romanian Serbian Ukrainian vte André Trocmé (April 7, 1901 – June 5, 1971) and his wife, Magda (née Grilli di Cortona, November 2, 1901 – October 10, 1996),[1...
