Łukasz Fabiański

Łukasz Fabiański
Ilustracja
Łukasz Fabiański podczas MŚ 2018
Pełne imię i nazwisko

Łukasz Marek Fabiański

Data i miejsce urodzenia

18 kwietnia 1985
Kostrzyn nad Odrą

Wzrost

190 cm[1]

Pozycja

bramkarz

Informacje klubowe
Klub

West Ham United

Numer w klubie

1

Kariera juniorska
Lata Klub
1999–2000 Polonia Słubice
2000–2001 MSP Szamotuły
2002 Lubuszanin Drezdenko
2002 Sparta Brodnica
2003–2004 Mieszko Gniezno
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
2004 Lech Poznań 0 (0)
2005–2007 Legia Warszawa 53 (0)
2007–2014 Arsenal 32 (0)
2014–2018 Swansea City 149 (0)
2018– West Ham United 183 (0)
W sumie: 417 (0)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
2006–2021  Polska 57 (0)
  1. Aktualne na: 28 października 2024. Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Dorobek medalowy
Inne nagrody
Piłkarz Roku w Polsce
złoto 1. miejsce
2018
Odznaczenia
Odznaka Honorowa „Bene Merito”

Łukasz Marek Fabiański (ur. 18 kwietnia 1985 w Kostrzynie nad Odrą) – polski piłkarz, występujący na pozycji bramkarza w angielskim klubie West Ham United.

W latach 2006–2021 reprezentant Polski. Uczestnik Mistrzostw Świata 2006, 2018 i Mistrzostw Europy 2008, 2016, 2020.

W sezonie 2005/2006 zdobył mistrzostwo Polski z Legią Warszawa. W 2007 trafił do Arsenalu, gdzie w ciągu siedmiu sezonów występował w rozgrywkach Premier League oraz debiutował w Lidze Mistrzów UEFA. W sezonie 2013/2014 zdobył z klubem Puchar Anglii, będąc podstawowym bramkarzem podczas meczu finałowego na Wembley. W 2014 po wygaśnięciu kontraktu dołączył do walijskiego klubu Swansea City, gdzie w ciągu czterech lat rozegrał 150 spotkań i dwukrotnie wybierany był najlepszym piłkarzem klubu. W 2018 dołączył do West Hamu United i w tym samym roku został wybrany najlepszym piłkarzem klubu. W 2021 został wybrany najlepszym bramkarzem Londynu, a w sezonie 2022/2023 wygrał z klubem rozgrywki Ligi Konferencji Europy UEFA.

Piłkarz roku w plebiscycie Piłki Nożnej w 2018. Dwukrotnie wybrany najlepszym bramkarzem Ekstraklasy (2006, 2007), laureat Złotych Butów w plebiscycie redakcji Sportu w 2006.

Kariera klubowa

Początki kariery

Łukasz Fabiański urodził się w Kostrzynie nad Odrą, a wychowywał się w Słubicach, skąd pochodzi jego rodzina. Swoją karierę piłkarską rozpoczął w 1999 w juniorskiej drużynie Polonii Słubice. Następnie, w wieku 15 lat dołączył do MSP Szamotuły. W trakcie swojej kariery grał następnie w drużynach Lubuszanina Drezdenko, Sparty Brodnica oraz Mieszka Gniezno.

W 2004 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Piotra Skargi w Szamotułach[2]. W tym samym roku podpisał pierwszy zawodowy kontrakt z Lechem Poznań i odbył staż w Arsenalu. Ostatecznie odrzucił ofertę kontraktu w Londynie i wrócił do Polski. W drużynie Lecha Fabiański był zawodnikiem rezerwowym, zagrał jedynie w meczu Pucharu Polski przeciwko Arce Gdynia.

Legia Warszawa

W przerwie zimowej przeszedł do Legii Warszawa, mieszkał na warszawskiej Białołęce[3]. W Ekstraklasie zadebiutował 24 lipca 2005, kiedy to wystąpił w spotkaniu z Arką Gdynia. Po odejściu Artura Boruca do Celticu został pierwszym bramkarzem warszawskiej drużyny. W sezonie 2005/2006 wystąpił we wszystkich meczach swojej ekipy (w sezonie 2005/2006 wystąpił w każdej minucie wszystkich 30 meczów ligowych jego drużyny). W tym sezonie został również mistrzem Polski oraz otrzymał piłkarskiego Oscara w kategorii najlepszy bramkarz. Ten drugi sukces powtórzył również rok później[4].

Arsenal

Łukasz Fabiański w barwach Arsenalu (2010)

26 maja 2007 przeszedł do Arsenalu[5] za 4 mln 350 tys. euro[6]. W nowej drużynie zadebiutował 25 września 2007 w wygranym 2:0 spotkaniu Pucharu Ligi z Newcastle United W Premier League pierwszy występ zaliczył 28 kwietnia 2008 w meczu z Derby County, zakończony zwycięstwem Kanonierów 6:2. Debiutancki sezon w Arsenalu zakończył z trzema występami ligowymi oraz pięcioma pucharowymi.

5 listopada 2008 zaliczył pierwszy występ w Lidze Mistrzów, kiedy to zagrał w zremisowanym 0:0 spotkaniu z tureckim Fenerbahçe SK. Polak występował przez pełne 90 minut. Drugi mecz w Lidze Mistrzów rozegrał 7 kwietnia 2009 z Villarrealem CF zmieniając w 30. minucie Manuela Almunię.

Sezon 2010/2011 rozpoczął jako bramkarz rezerwowy. 21 września 2010 pierwszy raz w sezonie wystąpił w oficjalnym meczu w Pucharze Ligi Angielskiej na White Hart Lane przeciwko Tottenhamowi Hotspur Arsenal wygrał mecz 4:1 w dogrywce, ale na Fabiańskiego spadła fala krytyki za bramkę Robbiego Keane’a. Po meczu sam przyznał, że powinien był obronić ten strzał. Tydzień później rozegrał drugi mecz w sezonie – w Lidze Mistrzów przeciwko FK Partizanowi. Zagrał dobre spotkanie i obronił karnego w ostatnich minutach spotkania. Trener Arsenalu, Arsène Wenger, wyznał, że wreszcie widzimy zawodnika, którego on od dawna widział na treningach.

Od tamtej pory Łukasz Fabiański był pierwszym bramkarzem Arsenalu. Utrzymał czyste konto w meczu przeciwko Manchesterowi City zostając wybrany przez kibiców Arsenalu bohaterem meczu. Wenger wyznał, że Fabiański może pozostać bramkarzem numer jeden na stałe. Utrzymał czyste konto w meczu z Wolverhampton Wanderers, a następnie z Evertonem, gdzie został uznany za bohatera meczu przez Sky Sports. Po tym spotkaniu Arsène Wenger powiedział, że Fabiański może zostać jednym z najlepszych bramkarzy Premier League. Doznał kontuzji po meczu przeciwko Manchesterowi City 5 stycznia 2011. Uraz wyeliminował go z gry do końca sezonu. W bramce zastąpił go Wojciech Szczęsny.

Łukasz Fabiański powrócił po kontuzji w meczu przeciwko 1. FC Köln. Wszedł z ławki rezerwowych w 69. minucie. Następnie rozegrał połowę spotkania z New York Red Bulls w ramach Emirates Cup oraz połowę meczu z SL Benfiką. Sezon rozpoczął jednak jako bramkarz rezerwowy. Wystąpił w spotkaniach o Puchar Ligi oraz w kończącym fazę grupową Ligi Mistrzów meczu z Olympiakosem SFP, w którym nabawił się kolejnej kontuzji. Po raz kolejny zagrał podczas meczu Pucharu Anglii 18 lutego z Sunderlandem przegranym przez jego zespół 0:2.

Pierwszy występ w sezonie 2012/2013 miał miejsce w czasie ćwierćfinałowego rewanżu w Lidze Mistrzów z Bayernem Monachium w dniu 13 marca 2013. W meczu tym Łukasz Fabiański zachował czyste konto, a Arsenal wygrał 2:0. Rozegrał także kilka meczów ligowych zastępując w bramce Wojciecha Szczęsnego, lecz znów nabawił się kontuzji, która wykluczyła go z gry[7].

Fabiański podczas treningu przed meczem z Chelsea (2012)

Sezon 2013/2014 po raz kolejny rozpoczął jako rezerwowy. Występował jedynie w meczach Pucharu Ligi oraz Pucharu Anglii. 10 lutego ogłosił, że po sezonie odejdzie z Arsenalu[8]. 19 lutego w meczu Ligi Mistrzów z Bayernem Monachium pojawił się na boisku na skutek czerwonej kartki dla Wojciecha Szczęsnego. 12 kwietnia w półfinałowym meczu Pucharu Anglii z Wigan Athletic obronił dwa rzuty karne, a Arsenal awansował do finału[9]. 17 maja 2014 po finałowym meczu z Hull City, zdobył z klubem Puchar Anglii.

Swansea City

Łukasz Fabiański z drużyną Swansea (2015)
Łukasz Fabiański jako piłkarz WHU (2021)

1 lipca 2014, po wygaśnięciu kontraktu z Arsenalem, Fabiański został zawodnikiem walijskiego Swansea City[10] Otrzymał bluzę z numerem „1”. W nowym klubie zadebiutował 16 sierpnia 2014 w rozgrywanym na Old Trafford meczu 1. kolejki Premier League przeciwko Manchesterowi United wygranym przez Swansea 2:1[11]. 11 maja 2015 zachował czyste konto, a także został wybrany najlepszym zawodnikiem wygranego 1:0 meczu z Arsenalem, który był jego pierwszym powrotem na Emirates Stadium[12]. W sezonie 2014/2015 zagrał w 37 ligowych meczach, trzynastokrotnie zachowując czyste konto. Pod koniec sezonu brytyjski magazyn „Four Four Two” wybrał Fabiańskiego najlepszym bramkarzem sezonu w Premier League[13], a klub uznał Polaka m.in. najlepszym zawodnikiem walijskiego klubu[14]. 6 lipca 2015 podpisał nowy, czteroletni kontrakt z klubem, obowiązujący do 30 czerwca 2019[15]. W sezonie 2017/2018 wystąpił we wszystkich 38 ligowych meczach Swansea i jako trzeci bramkarz z pięciu najlepszych lig w Europie obronił łącznie 136 strzałów na bramkę, w tym trzy rzuty karne, a po jego zakończeniu kibice wybrali go najlepszym piłkarzem sezonu[16][17]. Mimo tego, drużyna zajęła 18. miejsce w tabeli i spadła z Premier League[18].

West Ham United

20 czerwca 2018 podpisał trzyletni kontrakt z angielskim klubem West Ham United[19]. W drużynie Młotów zadebiutował 12 sierpnia 2018 w meczu 1. kolejki Premier League przeciwko Liverpoolowi. West Ham przegrał na Anfield 0:4[20]. W marcu 2021 roku Fabiański przedłużył kontrakt z West Hamem do czerwca 2022 roku[21]. 12 stycznia 2022 roku Fabiański zaliczył swój 300. występ w Premier League w wygranym 2:0 meczu z Norwich City, stając się tym samym pierwszym zawodnikiem z Polski, który osiągnął ten wynik[22].

W lipcu 2022 roku przedłużył kontrakt do lata 2023 roku[23]. Po tym jak rozegrał pierwsze 24 mecze dla West Hamu w Premier League w sezonie 2022/2023, 25 lutego 2023 roku złamał kość policzkową i oczodół w domowym meczu przeciwko Nottingham Forest[24]. Musiał zejść z boiska w 69. minucie i został zastąpiony przez Alphonse'a Areolę[24]. W lipcu 2023 roku przejął rolę kapitana po Declanie Risie[24].

Kariera reprezentacyjna

Łukasz Fabiański podczas MŚ 2018

Występował w reprezentacjach Polski różnych kategorii wiekowych, w tym w drużynie młodzieżowej U-21. W grudniu 2005 wystąpił w meczu kadry „B” prowadzonej przez Edwarda Klejndinsta ze Szkocją, a swój debiut w reprezentacji Polski zaliczył w meczu z Arabią Saudyjską rozegranym 28 marca 2006 jako reprezentant nr 793. W reprezentacji Polski rozegrał 35 meczów.

15 maja 2006 został powołany do kadry narodowej na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2006, jednak jako jeden z niewielu nie zagrał na nich ani minuty.

21 listopada 2007 rozegrał swój pierwszy mecz o punkty w reprezentacji – w zremisowanym 2:2 meczu z Serbią.

W maju 2012 został powołany do szerokiej kadry na Euro 2012, jednak opuścił zgrupowanie z powodu kontuzji barku wykluczającej go z gry. Jego miejsce w reprezentacji zajął Grzegorz Sandomierski.

W 2014, w jesiennych meczach eliminacji Mistrzostw Europy 2016 wraz z Arturem Borucem pełnił rolę rezerwowego bramkarza Reprezentacji Polski. 18 listopada zagrał 45 minut w zremisowanym meczu towarzyskim ze Szwajcarią, puszczając w nim jedną bramkę. 29 marca 2015 został pierwszym bramkarzem w eliminacyjnym meczu z Irlandią[25]. Mecz zakończył się wynikiem 1:1 po golach Sławomira Peszki i Shane’a Longa.

30 maja 2016 został powołany przez selekcjonera Adama Nawałkę do kadry Polski na Mistrzostwa Europy 2016. Na turnieju pełnił funkcję drugiego bramkarza, jednak z powodu kontuzji Wojciecha Szczęsnego wystąpił w zremisowanym 0:0, drugim meczu fazy grupowej przeciwko reprezentacji Niemiec. Był to debiut Fabiańskiego na wielkim turnieju. Z powodu wspomnianego urazu Szczęsnego, rozegrał w bramce reprezentacji także wszystkie następne mecze Polski na Euro 2016 i dotarł z drużyną do ćwierćfinału, gdzie Polska odpadła przegrywając konkurs rzutów karnych z Portugalią.

Następnie, występując w siedmiu meczach eliminacyjnych, był jednym z liderów drużyny, która z pierwszego miejsca w grupie awansowała na Mistrzostwa Świata 2018.

W czerwcu 2018 Fabiański został powołany przez selekcjonera Adama Nawałkę do składu na Mistrzostwa Świata 2018[26]. Był jedynym zawodnikiem z kadry Polski na MŚ 2006 powołanym na turniej w Rosji. Na turnieju wystąpił w wygranym 1:0, ostatnim meczu fazy grupowej z Japonią, broniąc wszystkie trzy strzały przeciwników, natomiast Polska zajmując ostatnie miejsce w grupie odpadła z dalszej rywalizacji.

8 sierpnia 2021 ogłosił zakończenie reprezentacyjnej kariery[27]. Ostatni mecz w kadrze rozegrał 9 października 2021 przeciwko San Marino. Boisko opuścił w 57. minucie, liczbowo równej z liczbą rozegranych przez niego spotkań w kadrze narodowej[28][29].

Statystyki

Klubowe

(aktualne na 28 października 2024)
Klub Sezon Liga Liga Puchar kraju Puchar ligi Europa[a] Inne[b] Suma
Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki
Lech Poznań 2004/2005 I liga 1 0 1 0
Legia Warszawa 2004/2005 I liga 0 0
2005/2006 30 0 2 0 32 0
2006/2007 23 0 3 0 6 0 1 0 33 0
Ogólnie 53 0 0 0 3 0 8 0 1 0 65 0
Arsenal 2007/2008 Premier League 3 0 5 0 8 0
2008/2009 6 0 6 0 3 0 3 0 18 0
2009/2010 4 0 2 0 2 0 2 0 10 0
2010/2011 14 0 1 0 5 0 20 0
2011/2012 2 0 3 0 1 0 6 0
2012/2013 4 0 1 0 5 0
2013/2014 1 0 6 0 2 0 2 0 11 0
Ogólnie 32 0 16 0 16 0 14 0 0 0 78 0
Swansea City 2014/2015 Premier League 37 0 1 0 38 0
2015/2016 37 0 37 0
2016/2017 37 0 37 0
2017/2018 38 0 38 0
Ogólnie 149 0 1 0 0 0 0 0 0 0 150 0
West Ham United 2018/2019 Premier League 38 0 38 0
2019/2020 25 0 1 0 26 0
2020/2021 35 0 2 0 37 0
2021/2022 37 0 1 0 38 0
2022/2023 36 0 1 0 0 0 37 0
2023/2024 10 0 2 0 2 0 9 0 23 0
2024/2025 2 0 0 0 2 0 0 0 4 0
Ogólnie 183 0 6 0 4 0 10 0 0 0 203 0
Ogólnie w karierze 417 0 24 0 23 0 32 0 1 0 497 0

Reprezentacyjne

Reprezentacja Rok Mecze Bramki
Polska 2006 3 0
2007 3 0
2008 6 0
2009 2 0
2010 3 0
2011 3 0
2012 1 0
2013 0 0
2014 1 0
2015 6 0
2016 10 0
2017 4 0
2018 6 0
2019 4 0
2020 3 0
2021 2 0
Ogólnie 57 0

Sukcesy

Legia Warszawa

Arsenal

West Ham United

Indywidualnie

Odznaczenia

Życie prywatne

Jego ojciec jest taksówkarzem, a matka – emerytowaną celniczką[3]. Ma młodszego brata Arkadiusza (ur. 1992), który także był bramkarzem[37]. 16 czerwca 2013 poślubił Annę Grygier[38][39]. Ślub odbył się w Szamotułach. Mają syna Jana (ur. 23 grudnia 2015).

20 marca 2018 został odznaczony tytułem honorowego obywatela Słubic[40].

O początkach jego kariery piłkarskiej opowiada książka dla dzieci pt. Łukasz Fabiański: Magiczne rękawice autorstwa Marcina Rosłonia[41].

Uwagi

  1. Uwzględniono:
    Liga Mistrzów UEFA – 14 (0)
    Liga Europy UEFA – 3 (0)
    kwalifikacje do Ligi Mistrzów UEFA – 4 (0)
    kwalifikacje do Ligi Europy UEFA – 2 (0)
  2. Uwzględniono:
    Superpuchar Polski – 1 (0)

Przypisy

  1. Łukasz Fabiański. whufc.com. [dostęp 2018-08-12]. (ang.).
  2. Łukasz Fabiański dołączył do Rodziny Jezioraka! - Ilawa.dlawas.info [online], dlawas.info [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  3. a b Z dala od zgiełku - rp.pl [online], rp.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  4. „Piłkarskie Oscary” – z piłkarskiego tunelu na czerwony dywan, „Onet Sport”, 9 grudnia 2009 [dostęp 2018-06-07] (pol.).
  5. Fabianski completes Arsenal move. BBC Sport, 26 maja 2007. [dostęp 2008-11-07]. (ang.).
  6. Lukasz Fabianski, [w:] baza Transfermarkt (zawodnicy) [dostęp 2009-12-11].
  7. Kontuzja Fabiańskiego. Interia.pl, 19 kwietnia 2013. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  8. Fabiański ma dość bycia drugim. sport.tvn24.pl, 10 lutego 2014. (pol.).
  9. Łukasz Fabiański bohaterem Kanonierów. eurosport.onet.pl, 12 kwietnia 2014. (pol.).
  10. Fabianski set to join Swansea City. arsenal.com, 29 maja 2014. [dostęp 2014-05-29]. (ang.).
  11. Debiut Łukasza Fabiańskiego w Swansea City AFC. 16 sierpnia 2014. [dostęp 2014-08-16].
  12. Lukasz Fabianski says Swansea’s win over Arsenal was not personal, „Sky Sports” [dostęp 2018-06-20] (ang.).
  13. Łukasz Fabiański bramkarzem roku Premier League według ‘Four Four Two’ [online], sport.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  14. Premier League. Fabiański doceniony. Trzy nagrody dla Polaka [online], sport.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  15. Lukasz Fabianski signs new four-year Swansea City contract, „BBC Sport”, 6 sierpnia 2015 [dostęp 2018-06-20] (ang.).
  16. Wirtualna Polska Media, Duży wyczyn Łukasza Fabiańskiego. Reprezentant Polski uwijał się na linii jak w ukropie – WP SportoweFakty, „sportowefakty.wp.pl”, 23 maja 2018 [dostęp 2018-06-20] (pol.).
  17. Katie Sands, Swansea City’s Player of the Season Awards 2018, „walesonline”, 2 maja 2018 [dostęp 2018-06-20].
  18. WPROST.pl, Zespół Fabiańskiego spadł z Premier League. Polak nie umiał ukryć łez, „WPROST.pl”, 13 maja 2018 [dostęp 2018-06-20] (pol.).
  19. West Ham United capture Poland goalkeeper Lukasz Fabianski. whufc.com, 2018-06-20. [dostęp 2018-06-20]. (ang.).
  20. Jarosław Koliński: Fabiański nie polubi Anfield. Polak puścił cztery gole, West Ham bez szans w starciu z Liverpoolem. przegladsportowy.pl, 2018-08-12. [dostęp 2018-08-18]. (pol.).
  21. Fabianski to stay with West Ham until 2022, „BBC Sport” [dostęp 2023-06-08] (ang.).
  22. Bowen double helps Hammers beat Norwich, „BBC Sport” [dostęp 2023-06-08] (ang.).
  23. Łukasz Fabiański signs contract extension with West Ham United | West Ham United F.C. [online], www.whufc.com [dostęp 2023-06-08] (ang.).
  24. a b c West Ham's Fabianski has fractured cheekbone, „BBC Sport” [dostęp 2023-06-08] (ang.).
  25. To już pewne! Wiemy, kto będzie bronił w meczu z Irlandią – Łączy nas piłka [online], laczynaspilka.pl [dostęp 2017-11-28].
  26. Skład reprezentacji Polski na mistrzostwa świata 2018 [online] [dostęp 2018-06-28].
  27. Łukasz Fabiański zakończył reprezentacyjną karierę. pzpn.pl. [dostęp 9 września 2021 w meczu z San Marino w 58 minucie zakończył swoją karierę]. (pol.).
  28. Polska – San Marino [online], flashscore.pl [dostęp 2021-10-09] (pol.).
  29. WPROST.pl, Łukasz Fabiański zszedł z boiska w 57. minucie meczu. Dlaczego? [online], Sport Wprost, 9 października 2021 [dostęp 2021-10-09] (pol.).
  30. Wirtualna Polska Media, Łukasz Fabiański Piłkarzem Roku 2018 w plebiscie tygodnika "Piłka Nożna"! [online], sportowefakty.wp.pl, 2 lutego 2019 [dostęp 2023-05-23] (pol.).
  31. Michał Zichlarz: Lewandowski znowu bezkonkurencyjny. To już jedenasty raz. sport.interia.pl, 2022-01-05. [dostęp 2022-01-05]. (pol.).
  32. Telewizja Polska S.A, "FourFourTwo": Fabiański bramkarzem sezonu [online], sport.tvp.pl, 26 maja 2015 [dostęp 2023-05-23] (pol.).
  33. Anglia: Łukasz Fabiański najlepszym piłkarzem sezonu w Swansea City [online], Przegląd Sportowy Onet [dostęp 2023-05-23] (pol.).
  34. Fabiański piłkarzem sezonu Swansea City! - Polsat Sport [online], polsatsport.pl, 2 maja 2018 [dostęp 2023-05-23] (pol.).
  35. Telewizja Polska S.A, West Ham docenił Fabiańskiego. Trzy wyróżnienia dla Polaka [online], sport.tvp.pl, 9 maja 2019 [dostęp 2023-05-23] (pol.).
  36. Telewizja Polska S.A, Odznaczenie dla Fabiańskiego. Bramkarz uhonorowany przez ministra [online], sport.tvp.pl, 8 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-09] (pol.).
  37. Arkadiusz Fabianski, [w:] baza Transfermarkt (zawodnicy) [dostęp 2016-12-27].
  38. Kim jest Łukasz Fabiański, jak wygląda jego żona i synek? – Party.pl [online], party.pl [dostęp 2016-06-27].
  39. Magda Prętka/Głos Wielkopolski, Łukasz Fabiański wziął ślub, „gol24.pl” [dostęp 2018-07-04] (pol.).
  40. Słubice nagrodziły Łukasza Fabiańskiego. Został honorowym obywatelem miasta.
  41. Magiczne rękawice : Łukasz Fabiański / Marcin Rosłoń ; zilustrował Piotr Nowacki. nukat.edu.pl. [dostęp 2024-05-05].

Bibliografia