Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
Olcoz (1114)
Olcoz (1173)
Olcoç (1237)
Olcotz (1238)
Olquoç (1257)
Elcoz (1366)
Olcuoz (1534)
Olcoz (1587)
Halcoz (1587)
Olcoz (1802)
Olkoz (1911)
Olkotz (1990)
Etimologia
Mikel Belaskorentzat, Euskal Herriko bertze hainbat leku bezala, "Olk izeneko pertsona baten lekua" litzateke, izen hau eta -otz atzizkia elkartuz osatua, jabetza adierazten duen atzizkia.
Beste azalpen bat Jean-Baptiste Orpustanek proposatzen duena da, Alfonso Irigoien aipatuz, izena hitz batekin lotuz, olka, eta honen aldaerak ouka eta oka bezala. Guztiak galiarrak izango ziren, eta latin berantiarrean eta ertaroar latinean erabiliko ziren. Horietatik, frantsesezouche (etxe baten inguruko lur ona, hezea, belardia edo lorategia) eta leonerazhuerga (ur-ibilgu batetik hurbil dagoen lorategia) eratortzen dira, eta gero gaztelaniarahuelga gisa igarotzen dira. Orpustanek Okoze herriaren izena aipatzen du, Olcotz1249an dokumentatua, Okoz1264an, Occoz1294an, Hocoz1350ean eta Ocoz1413an.
Gainera, Artederretan duen kokapenagatik, ondoko Muru herriaren ondoan ziertzo edo ipar haizearekiko esposizio handia jasaten du, baina Muru ez bezala, Olkotz ez dago bi muinoen artean babestua, baizik eta ordoki txikiaren gainean. Honek, Errusia bezala ezagutua izatea eragiten du, eta, ondorioz, bertako biztanleak, errusiar ezizenez ezezagunak izatea.[3]
Herria Nafarroa erdialdean kokatzen da, Iruñerriko gune-metropolitarreko hegoaldeko lehen ibarrean. Herrira heltzeko Iruña eta Tutera arteko N-121 errepidea hartu behar da eta ondoren herrira heltzen den toki-errepidea.
Klima eta landaredia
Udalerriko klima mediterraneo kontinental motakoa da, eta urteko batez besteko balioak honako hauek dira: tenperatura, 12-14 Celsius gradu artekoa, eta prezipitazioak 500-800 mm bitartekoak. Urteko egun euritsuak 70 izaten dira hegoaldean, eta 90 edo gehiago gunerik menditsuenetan.
Olkotzen ez da ia lehengo ameztien edo artadien arrastorik geratzen, baina gizakiak eragin aurretik udalerriaren zatirik handienean horiek ziren zuhaizti sarrienak. Gaur egun, bakandutako baso horietan, landaturiko pinu beltz austriarra da espezierik ugariena.
Estazio meteorologikoa
Olkotzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Gares pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 347 metrora, Nafarroako Gobernuak1985ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[5]
Bere historia Izarbeibarrekoa izan zen, banaketa administratibo hori existitu zen bitartean. Gero, XIX. mendean, Olkotz udal proprio bihurtu zen, eta, XX. mendean, Biurrun-Olkotz udalerria eratu zuen. 1835-1845eko udal erreformetara arte, herriak bere errejidoreak aukeratzen zituen; horietatik, administrazio erregimen erkidearen menpe geratu zen.
Era berean, herria zen bere parrokiako abatea aurkezteko eskubidea erabiltzen zuena, eta 1847an elizak onuradun bat zuen, zeinaren aurkezpena erregeari edo Jerusalemgo San Joan ordenako komendadoreari zegokion, postua hutsik geratu zen hilabetearen arabera.
1847an, eskolak zituen, eta bertako maisuak 72 gari-lapurreta eta 62 ardo-pegar sumatzen zituen urtero.
Demografia
Atal hau hutsik dago, xehe-xehe edo osatu gabe. Zure laguntza ongi etorria da!
2020 urteko erroldaren arabera 46 biztanle zituen Olkotzek.[7][8]
1842
1857
1860
1877
1887
1897
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
2011
2021
210
264
287
243
246
204
195
175
191
?
?
?
134
?
?
?
49
43
43
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Politika
Olkotzeko kontzejua kontzejuburuak osatzen du. Egungo kontzejuburua Ricardo Gonzalez Elorz da.
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da izarbeibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Orbaibarreko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
↑Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.